Prentarinn - 01.04.1950, Blaðsíða 6

„Litir og samrœmi þeirra."
Tveir fræðimenn íslenzkrar svartlistar hafa tekið
höndum saman um útgáfu lítils kvers, er nefnist
„Litir og samræmi þeirra". Hallbjörn HalldÓrsson
hefir þýtt úr dönsku, en útgefandi er Hafsteinn
Guðmundsson. ,
„Farvernes Harmoni" eftir C. Lembek kom fyrst
út í Kaupmannahöfn árið 1935. Síðar, 1939, endur-
bætti einn af kennurum danska prentskólans,
Charles Moegreen, bókina að miklum mun, og er
hin íslenzka þýðing gerð eftir þeirri útgáfu.
Eigi veit ég, hvort útgefanda og þýðanda er
ókunnugt um, að árið 1942 kom út ný og aukin
útgáfa, nokkuð nákvæmari en hin fyrri, — en telja
verður það galla, að eigi skyldi nýjasta útgáfan þýdd.
Ollum má vera það ljóst, hve mikillar natni þarf
við, er þýða skal fræðibók sem þessa á íslenzkt mál,
þegar þess er gætt, að um 400 ár hafa í íslenzkri
prentiðn verið ráðandi erlend og hálfþýdd tækni-
orð og hugtök. Við samanburð á íslenzku og dönsku
útgáfunum kemst maður fljótt að raun um, hve
Prentarar hafa löngum staðið framarlega í bar-
áttu alþýðustéttarinnar, vinnustéttarinnar, fyrir
bættum kjörum hennar og stundum einna fremstir,
og mætti svo verða enn, ef þeir gáðu að sér og
íhuguðu vandlega ráð sitt, áður en til þarf að taka,
sem ekki er ólíklegt að beri að þegar undir næsta
haust, þegar að því kemur að ákveða, hvort segja
beri upp samningum við samtök atvinnurekenda.
Ymsum kann að virðast, sem enn sé nógur tími um
það að hugsa, en svo er ekki. Hópur er seinn að
'hugsa og lengi að afráða, og það eru ekki nema
þrír mánuðir eða svo eftir, þangað til úrslitadóm
verður upp að kveða, sem afdrifaríkur getur orðið.
Því er ráð að hafa allan varann á, taka þegar að
bera ráð saman, meta þau og velja úr hin tiltæki-
legustu, festa þau og undirbúa framkvæmd þeirra.
Víst er, að finna má ráð, sem duga, þótt þeim verði
ekki flíkað hér, til að koma fram réttmætum og
sanngjörnum kjarabótum til handa verkafólki, ef
viturlega er að farið, samtökin treyst að afli og ein-
beitni og ekki eru látin skyggja á staðreyndir um
rétt og gildi vinnunnar fánýtar kreddur, garnlir
hleypidómar og úreltar erfikenningar, en í skugga
þeirra eru allar kjarabætur óréttmætar og ósann-
gjarnar, og það tekur allt af tíma að ryðja þeim úr
vegi. Því er ekki ráð, nema í tíma sé tekið.
n. H.
hnitmiðuð og vönduð íslenzkun bókarinnar er, þó
að hún sé ef til vill nokkuð þrungin kjarnyrtum
þunga, þannig að oft verður að lesa tvisvar.
I kaflanum „Frumlitir og blendingslitir" á bls. 15
er greint frá því, að fyrstarlitir séu þrír: gulur,
rauður og blár, og séu líka kallaðir frumlitir. Við
þetta er það að athuga, að grænt má einnig kalla
frumlit. Þessir fjórir litir eru hinir einu, sem hafa
ákveðna sérstöðu innan litrófsins.
Kápusíða bókarinnar, sem er teiknuð af Hafsteini
Guðmundssyni, er mjög snjöll og rétt byggð á
virðulegan, tvíhverfan (symmetriskan) hátt með
fallegri undirstöðu orðsins LITIR, teiknað í líkingu
Italienne-letursins. Ég samhryggist höfundi þessarar
hreinbyggðu og lystaukandi kápusíðu, að við gerð
myndamóta eða prentun lita-hringflatanna eru jaðr-
ar hringanna sóðalega smitaðir og óhreinir. Þetta á
einnig við um hinn tvílita hringflöt á bls. 26.
Nafn bókarinnar, „Litir og samræmi þeirra", er
prentað á kjölinn, og tel ég, að betra hefði verið að
láta það ógert, því að bókin er of þunn til þess að
bera kjalaráprentun — nema því að eins, að öruggt
sé, að engu skeiki um heftingu og brot kápunnar.
Titilsíða bókarinnar er byggð á einhorfi (asym-
metri), og er eins um hana og aðra prentgripi, sem
byggðir eru á þessari undirstöðu, að meira ræður
smekkur listamannsins en reglur til að fara eftir.
Annað verður þó ekki sagt en að samvörun síðunn-
ar sé góð og að hún sé byggð á ágætri kunnáttu og
góðum smekk. Heldur hefði ég þó kosið tvíhverfa
úrlausn, meðal annars með tilliti til hlífðarkáp-
unnar og enn fremur hins, að einhorf hefir í bili
orðið að þoka fyrir tvíhorfi, miðjuskipuninni, sem
nú er í mun meiri metum í heimi prentlistarinnar.
Bókin er sett með fallegu Baskerville-letri. Það
má ef til vill teljast lúsaleit, þegar ég geri adiuga-
semd við / letursins, en þau virðast nokkuð oft
sitja rangt við aðra stafi. Pappírinn er ágætur og
sömuleiðis prentun meginmáls.
Enda þótt áður hafi komið út nokkrar bækur um
prentlist á íslenzku máli, svo sem „Saga prentlistar-
innar“, „Jóhann Gutenberg“ og fleiri, þá verður að
telja „Liti og samræmi þeirra" fyrstu prentfræði-
bókina á íslenzku.
Með útgáfu þessarar bókar ætti að hefjast nýr
þáttur í íslenzkri prentlistarsögu, þáttur fræðslu og
kynningar, — hagnýtrar þekkingar. Meðan við
erum án prentskóla og eigin prentfræðibóka, getum
við ekki krafizt sama árangurs og nágrannaþjóðir
okkar, sem hvort tveggja hafa.
„Litir og samræmi þeirra“ ætti ekki að eins að
6 PRENTARINN