Nýi tíminn - 14.08.1952, Page 6

6)— NÝI TlMINN — Fimmtudagur 14. ágúst 19&2 —
Afmœliskveðjur til Einars Olgeirssonar
Framhald af 5. síðu.
Engan annan íslending heí
ég vitað draga upp víðfeðmari
og langsýnni áætlanir um
framtíðarnýtingu íslenzkrar
orku til þess að útrýma at-
vinnuleysi, fátækt og þræl-
dómi, né sjá skýrar möguleik-
ana til hagsældar og lífsham-
ingju allra íslendinga.
Einar er einmitt fulltrúi
hinnar ótæmandi orku ísl.
þjóðarinnar. í honum sjálfum
býr einmitt sú andlega orka
og sá skilningur, sem er fær
um að leysa alla krafta íslands
úr læðingi, undir skilyrðum
þjóðfrelsis og sósíalisma.
Fyrir mér er Einar Olgeirs-
son íslenzkastur allra íslend-
inga.
Hann er hinn kjörni foringi
sökum einstæðra hæfileika
sinna til að umgangast menn,
túlka málstað alþýðunnar og
skipuleggja baráttuna fyrir
þeim þjóðfélagsháttum, sem
færa alþýðunni frelsi, velmeg-
un og stórstígustu framfarir.
Hann er í senn ljúflingur og
leiðtógi íslenzkrar alþýðu.
Á fimmtugsafmæli hans
óska ég honum hjartanlega til
hamingju, óska honum góðrar
heilsu og langra lífdaga og
þess, að íslenzk alþýða, íslenzk
þjóð, megi undir forystu hans
ná því mikla marki, sem hann
hefir helgað líf sitt og snilli.
Eggert Þorbjarnarson.
★
Gott sei Dank dasz es Kom-
munisten gibt. (Guði sé lof
fyrir að til eru kommúnistar).
Það var vestur-þýzkur prestur
sem sagði þetta fyrir skömmu,
og hann sagði það í predikun.
Guði sé lof fyrir að til eru
kommúnistar á borð við Ein-
l
ar Olgeirsson. Fyrstu upplýs-
ingarnar sem ég fékk um þann
mann, voru þær, að hann væri
æsingamaður og friðarspillir
flestum fremur, og víst er um
það, að ekki er hann myrkur
í máli um það sem aflaga fer.
Næst komst ég að því, að hann
var bæði elskaður og virtur af
þeim sem þekktu hann bezt,
svo sem bekkjarfélögum frá
skólaárunum.
Og loks þurfti ég svo ekki
annarra umsögn um manninn
þann. Frá því er Sósíalista-
flokkurinn var stofnaður, hef
ég séð það og reynt hver mað-
ur Einar Olgeirsson er, ég tel
mig hafa auðgazt stórum á
því að kynnast honum. Það er
margt sem aflaga fer í þjóð-
lífi okkar um þessar mundir,
og ýmsum sýnist svo sem
dimmt sé fyrir augum. Það
hefur oft verið dimmt tii
lofts að líta í sögu þessarar
þjóðar, en samt lét hún aldrei
bugast. Alltaf voru hér til
menn sem hóldu svo á málúm
að bjarmi sást af þeim degi
sem 'í vænudum var. Og nú
eru það menn á borð við Ein-
ar Olgeirsson, sem vekja okk-
ur vonir um bjartári tíma ög
betri, sjálfur er hann þai- með-
þeim fremstu í flokki.
Á þessum tímamótúm í ævi
Einars Olgeirssoriar óska- ég
honum heilla og hamingju og
langra lífdaga, en jafnframt
óska ég þjóðinni til hamingju
með einn sinn bczta mann.
Eiríkur Helgasón,
Bjamarnesi.
★
í dag verða vafalaust svo
margir til að minnast þess
starfs Einars Olgeirssonar sem
hann er þjóðkunnastur íyrir,
að það getur naumast talizt
goðgá að rifja lítið eitt upp
starf, sem hann eitt sinn hafði
með höndum, en er nú löngu
fallinn frá. Vissulega á áfmæl-
iskveðja til miðaldra ipanns
ekki að vera í eftirmælastíl,
enda er það ekki tilætluniri.
Haustið 1924 var í Gagn-
f ræðaskólanum á Akureyri
hafin kennsla í námsgr.einum
4. bekkjar hins almenna
menntaskóla, í þeim tiíg.angi
að greiða veg til framhalds-
náms nokkrum fátækum nem-
endum, sem ella hefðu orðið
að hætta námi. Það var vísir-
inn að Menntaskóla Akureyr-
ar. Miklu af kennslunni bættu
kennarar Gagnfræðaskólans
ofan á sín föstu störf,*en einn
nýr kennari var þó fenginn
vegna þessarar lærdómsdeildar
og kenndi hann ekki við Gagn- :
fræðaskólann að öðru leyti. —
Þessi kennari var Einar Ol-
geirsson. — Má hann því með
nokkrum rétti kallast fyrsti
kennarinn við Menntáskólann
á Akureyri. Einriig er óhætt að
fullyrða, að vart mundi hafa
orðið af þessari kennslu á þess-
um tíma, ef hans hefði eigi not-
ið við, enda dregur Sig. Guð- ;
mundsson, skólameistari,. ekki
dul á það. Hann kenast svo að
orði: „Fleira studdi og að því, ;
að ráðist var í slíka frarn-
haldskenslu. Þá kom hingað
til bæjarins sunnari frá Þýska-
landi ungur mentamaður og
efnilegur, hr.Einar Olgeirsson,
er stundað hafði um þriggja
ára skeið ensku-, þýsku- og
bókmentanám í Berlínarhá-
slcóla. Virtist mér maðurinn
hinn vænlegasti til kennara, og
hefur mjer eigi brugðist sú
von.“
— Einar kenndi ensku þýzku
og dönsku. Hann kenndi af lif-
andi áhuga og svo miklum
dugnaði, að fáir hafa náð betra
árangri. Hann var kröfuharð-
ur, bæði við sjálfan sig og
nemendur sína, en þó gerði
hann kennslustundirnar svo
skemmtilegar, að nemendur
hlökkuðu til þeirra.
Auk þess sem hann hamraði
orð og setnirigar annar-
legra tungna inn í misþykka
hausa, sagði hann frá bók-
menntum þeirra þjóða, hverra
mál hann kenndi, á svo lifandi
hátt, að brennandi áhugi vakn-
aði hjá nemendum til þess að
lesa bækur þær, sem hann
, gerði að umtalsefni, og .munu
. sumir. jafnvel hafa gert meira
að þeim lestri en samrýmzt
gæti von um hátt próf.
Þá dró það ekki úr ánægj-
unni í kerinslustundúm Einars,
þegar hann lofaði némendum
að njóta græskulausrar kímni
sinnar sem hann á svo mikið
af. — Það var ekki algengt, að
nemendur við Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri mættu þunnir
og nöturlega á sig komnir í
morguntíma, en þó gat slíkt
komið fyrir. Eitt sinn tók Ein-
ar upp þann, sem næstur sat
Þorkeli þunna, og um leið og
hann sagði honum að hefja
lestur, bætti hann við með
glettnislegu brosi: „En hafið
þér ekki hátt, svo að við vekj-
um ekki hann Kela.“
Veturinn 1925—’26 var E. O.
pft veikur, en dugnaðurinn og
ósérhlífnin svo, að hann hætti
. ekki að vinna fyrr en hann
bókstaflega hneig niðúr. Einn
nemenda hans fór í annan
landsfjórðung upp úr áramót-
Um 1925, og fór heim til Einars
til þess að kveðja hann. Þá
hafði hann legið um nokkurn
tíma, en svo var áhuginn mik-
m, að þrátt fyrir sótthita, reis
hann upp við dogg í .rúminu og
var að lesa prófarkir af bók
sipni um Rousseau, en hún átti
þá að fara að.koma út. Er þeir
höfðu ræðzt við um stund,
spurði Einar piltinn, hvort
hann -væri nokkuð að flýta
sér, og er svo var ekki, rétti
hann honum handritið og-bað
hann að lesa nokkrar síður,
en fylgdist sjálfur með próf-
örkinni. Þessu fór fram þangað
til hann .gat tkki ..meira.. —
Svona hefur-Einar ætíð verið.
Hann kann ekki að hlífa sér.
Þessi nemandi bjóst tæpast við
að sjá E. O. aftur, því að
skömmu síðar var hann fluttur
til Vífilsstaða, mikið veikur.
En, sem betur fór, tókst Einari
að sigra hvíta dauðann, og af
mörgum dauða, hefur hann
boi’ið sigurorð um ævina og á
eftir að gera. En hvílíkt happ
það var íslenzkri alþýðu, að
Einar féll ekki þar, verður
seint fullmetið og fullþakkað.
Beztu árnaðaróskir Einar,
frá nemanda þínum frá 1924
til þessa dags.
E. Eyjólfsson.
★
Þegar litið er yfir sögu
síðastliðins aldarfjórðungs,
rifjaðar upp persónur og at-
burðir þessa viðburðaríka
tímabils, furðar mann á því,
að Einar Olgeirsson skuli þó
ekki vera nema fimmtugur,
eftir svo langa og stormasama
stjórnmálasögu. En þegar
maður hittir hann sjálfan,
finnst manni að margur þrí-
tugur mætti öfunda hann af
lífsfjöri hans og starfsþreki.
Ég minnist Einars Olgeirs-
sonar fyrst, er hann hélt
hátíðaræðu á afmæli Jóns Sig-
urðssonar 1927 á Akureyri.
Mér hefur jafnan síðan fund-
izt sú minning táknræn. Einar
hefur síðastliðinn aldarfjórð-
ung staðið óslitið í fylkingar-
brjósti í íslenzkri frelsisbar-
áttu — bæði þeirri, sem inn á
við veit, og hinni efnahagslegu
og stjórnmálalegu sjálfstæðis-
baráttu. Trúin á það, að honum
endist líf og kraftar að leiða
þá baráttu til lykta, er
afmælisgleði þessa dags.
Gísli Ásmundsson.
★
Ég hef stundum hugsað um
það, hvernig myndi vera um-
horfs hjá okkur ef við ættum
ekki Einar Olgeirsson.
Hvar væri verkalýðshreyf-
ingin á vegi stödd?
Hvað hefði orðið úr nýsköp-
un?
Hvemig stæði sjálfstæðisbar-
átfan og hversu stór væri
flokkur alþýðunnar?
Við þessum hugleiðingum
fær maður aldrei fullnaðar
svar, en eitt er víst, við stæð-
um langt að baki því, sem
við stöndum í dag, ef ekki
hefði notið hinnstr frábæru
forustu og baráttu Einars Ol-
geirssonar. Efling verkalýðs-
hreyfingarinnar og sköpun
Sósíalistaflokksins, sem Einar
á stærstan þátt í að hafa komið
fram, stórkostlegum umbótum
í landinu allri alþýðu til handa,
og er hlutur Einars í þeirri
baráttu æði stór. Sá hlutur
verður aldrei veginn eða
mældur með venjulegu máli,
en öll alþýða landsins nýtur
hans og geymir hann í hug
sínum og hjarta.
Það eru aðeins 6 ár síðan ég
kynntist Einari Olgeirsssyni
persónulega. Fram að þeim
tíma þekkti ég hann aðeins
sem hinn afburðasnjalla ræðu-
mann og penna. Síðan hef ég
átt því láni að fagna að hafa
við hann náið samstarf og það
sem hrifið hefur mig mest til
viðbótar þeim hæfileikum, er
ég þekkti, eru hinir frábæru
mannkostir hans og hinn
brennandi eldlégi baráttuhug-
ur, sem aldrei dvín fyrir öllum
þeim málum, er varða gengi
alþýðunrjar og sósíalismans.
Það er eins og maðurinn sé ó-
þreytandi, þó hann þreytist, er
áhuginn svo mikill, hugurinn
svo stór, trúin svo sterk á land
og þjóð. Það grunar fæsta
hversu þreytandi og lýjandi
það er að standa í fremstu
víglínu stjórnmálabaráttunn-
ar í fleiri tugi ára oft við mjög
erfið skilyrði, fjárhagserfið-
leika og margvíslegar ofsóknir
valdhafanna og unna sér aldrei
hvíldar. Þetta hefur Einar Ol-
geii’sson gert. En þrátt fyrir
alla þessa þrotlausu og hvíld-
arlausu baráttu er hinn eld-
legi brennandi áhugi hans ætíð
hinn sami og slíkur, að maður
gteti vart trúað því að hann ;
hafi verið meiri um tvítugt. . • j
Ég minnist þess ekki öll þau
ár síðan ég kynntist Einari, áð j
hann hafi nokkru sinni neitað
að gera eitt eða annað í þágu
flokksstarfsins eða verkalýðs-
hreyfingarinnar, ef til hans var
leitað, en það skal játað, að við
félagar hans höfum stundum
gengið feti lengra en góðu hófi
gegndi í því efni sökum þess,
hve auðvelt það er og öruggt
að afgreiða málið í hendur
Einai’i.
Það er stórfenglegt að eiga
að baki sér annað eins lífsstarf
og Einar Olgeirsson á nú að-
eins fimmtugur.
íslenzk alþýða er stolt af
foringja sínum og það skapár
henni öryggi og sigurvissu í
hinni nýju sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar að njóta forustu
hans.
Um leið og ég flyt Einari Ol-
geirssym minar beztu þakkir
og hamingjuóskir á fimmtugs-
afmælinu vildi ég bera fram þá
ósk íslenzkri alþýðu til handa,
að hún megi undir hans for-
ustu og leiðsögn ljúka veginum
yfir hinar hrjóstrugu lendur
kapítalismans að markinu
mikla — sósíalismanum.
Guðmundur Hjartarson.
Það er margt að þakka í dag
á fimmtugsafmæli Einars
Olgeirssonar. Og þó skal ekki
gerð tilraun til neirinar upp-
talningar. Afrek ög lífsstarf
Einars Olgeirssonar er samofið
baráttu íslenzkrar alþýðu um
þrjá áratugi þar sem hann
hefur verið ókvikull forustu-
maður og óþreytandi eldhugi á
vettvangi hinnar fagiegu óg
pólit'ísku siSkria'ríslehzká erfíð-
ismannsins til batnandi lífs-
kjara, aukinnar menningar og
áhrifa á gang þjóðmála og
jafnframt með hið mikla tak-
mark sósíalistískrar þjóðfé-
lagssköpunar að leiðarhnoða
og lokamarki.
En hæst hygg ég að Einar
Olgeirsson hafi risið í því stór-
fenglega forustuhlutverki sem
hann hefur gegnt i þeirri nýju
og örlagaríku sjálfstæðisbar-
áttu íslendinga sem yfir stend-
ur. Enginn heilskyggn íslend-
ingur efast um að þar hefur
hann borið hæst allra sam-
tíðarmanna sinna. Enda mun
leitun á manni sem býr yfir
víðtækari og traustari þekk-
ingu og yfirsýn yfir sögu lands
og þjóðar, jafnt á tímum hörm-
unga og niðurlægingar hinna
löngu og myrku alda og eftir
að þjóðin hóf endurreisnar-
starfið og sókn sína til frelsis
og fullveldis. Sú yfirgrips-
mikla þekking hefur áreiðan-
lega reynzt Einari verðmætt
vopnabúr í sókn hans .og vörn
fyrir málstað íslands í átökun-
um við umboðsmenn hins ame-
Framhald á 7. síðu.