Nýi tíminn - 27.03.1958, Blaðsíða 7

1
Éin^-og ;voii er til, er nú
mikið rætt rnn efnahagsmái
okkar, bæði opinberlega og
meðal' einstáklinga. Það er Þó
ekki nýlunda, því svo hefur
verið um langan tíma. En eins
og oft vill verða, kemur margt
furðulegt fram. Eitt af því er
sú kenning, sem fram er sett
í Timanum hinn 19. þ. m., þar
sem lesendur eru fræddir á
því, að stefna sú í efnahags-
málum, sem mörkuð var í upp-
hafi af núverandi ríkisstjórn
og kölluð hefur verið stöðv-
unarstefna, þ. e. andstæðan við
verðbólgustefnu fyrri tíma,
muni leiða til stöðvunar og
atvinnuleysis.
Um þetta;segir svo í nefnd-
um leiðara:
„Það er nú farið að færast í
vöxt, að kalla uppbótarkerfi
það, sem nú er fylgt, stöðvun-
arstefnu. Þetta er þó varla rétt-
nefni, ef orðið á að tákna að
það uppbótarkerfi stöðvi dýrtíð
og útgjöld. Svo að segja öll
árin síðan það var tekið upp,
hefur orðið að leggja á nýjai
og nýjar álögur til að rísa und-
ir því“.
Auðvitað greip Morgunblaðið
þessi ummæli á lofti og þótti
sér aðeins hafa borizt vopn í
hönd. Endurprentar það fyrr-
nefnd ummæli Tímans, og all-
miklu meira, með óblöndnum
fögnuði. Og næsta dag svarar
Tíminn með þessum ummæl-
um:
„Morgunblaðið læzt reka upp
stór augu í gær í tilefni af
því, að Tíminn benti á það,
að uppbótarstefnan, sem fylgt
hefur verið undanfarin ár,
leiddi til stöðvunar og atvinnu-
leysis ef henni væri fylgt um
of“.
Og í öðrum leiðara í Tíman-
um nýlega : er rætt um „játn-
ingar kennisetninga" í þessu
sambandi, eins og nokkur hafi
gert það að játningu eða kenni-
setningu, að núverandi upp-
bótarkerfi væri æskilegt eða
gallalaust, þótt flestir, sem um
þetta vilja hugsa raunhæft, séu
þeirrar skoðunar, að það sé
skásta leiðin, miðað við það
ástand, sem skapazt hefur.
n
Sú furðulega firra, að með
núverandi uppbótargreiðslum
tii framleiðslunnar, sé verið að
stöðva framleiðsluna og skapa
atvinnuleysi, er fengin með því
að rugla saman óskyldum at-
riðum. Og til þess að sýna
fram á þetta er bezt að rekja
þróun síðustu ára.
Hvað gerðist eftir gengis-
lækkunina 1950 og fram til árs-
loka 1955?
Afnumið var verðlagseftirlit,
og verzlunin gefin frjáls, sem
kallað var. Þar var ekki um
stöðvunarstefnu að ræða. Þá
var einmitt hleypt af stað
verðbólgustefnu. Um þetta seg-
ir Vilhjálmur Þór í sinni nýju
mjög umtöluðu ræðu:
„Glöggt dæmi um verðbólgu-
ástandið hér á landi, eru hin-
ir síhækkandi styrkir til fram-
leiðslunnar, styrkjakerfi það,
sem viö nú búum við má rekja
til ársins 1951, en í byrjun
þess árs var fyrsti samningur
gerður um innflutningsrétt-
indi bátaútvegsins“. Siðan rek-
ur hann þróunina frá þvi, að
Fimmtudagnr.,^1. marz JQ5S. NÍT TJiIIXíí-. ...(7
byrja með 30 millj. 1951 þar
til komið ,er. upp í 24^ mj|l£ . j
í ársbyrjun 1956, og iStfejöld
ú ;flutningssjóðs 359 millj. 1957j
Á þessum árum var sannar-
lega ekki um neina stöðvunar-
stefnu að ra?ða.Vísitalan haf§i
hekkað um 25 stig á tæplega
h ilfu öðru ári og kaupgjald
og framleiðslukostnaður allur
í samræmi við það. Ennfrem-
ur var að skella á ný hækkun
ust vinnustéttímer samtökum
rutp að,.gerg ,það.,sem unnLvar
þá á stundihni til ap Koéá 'í
veg fyrir framleiðslustöðvun.
Bæði verkalýðssamtökin og;
bændasamtökin gáfu eftir: ö
stiga hækkun, sem þeim bar
hvorum í sinu lagi og fallin
var á. Þetta var gert í sam-
ráði við ríkisstjómina, jafn-
framt því sem allt verðlag var
fest í 6 mánuði eða fram að
arahöfund ar Tunaaso.-gcr-ð- ssg
einmitt seka um þennan rugl-
itináfl
JSt
VI
Hyer varð þá árangur þess-
arar viðleitni til að, stöðva
framleiðslukústnáðinn- og verð-
hækkanir á almennum nauð-
synjum? ,
Að i undanteknum nokkrum
i Bím'
við aflabrest.
Hér er það því saimanlega
stoðvuíui í-stefnan sem segir til
sin, þvi það má alveg fttUyr^a,
að hefðunt við fengið meðál-
afla þá hefði ergu þnrft Iiér
við að bæta vegita framleiðsl-
unnar.
VIII
Vandinn sem fyrir höndum er,
er því á öðru sviði og stafar'
af öðrum ástæðum. Og t;l skýr-
Ásmundur Sigurðsson:
___________________________ . .■
ingar því skal bent á el'tir-
farandi staðrcyndir.
Árið 1956 voru heildargjáld-
c;/ i fekjur þjúá'arínnar rúmar
’ ÍCO r.-.ii.'j. Eh ári-3 1957 ■ vói’u
þær m j.-að bil 1359 mi'li.. eða
'ylT’iga- r.O mil’j. kr. minni..
Þar við bættist að vegnn .mikln
meiri þátttöku í fiskveiðunum
með fleiri skipum og ftejri
veiðidögum, þá hlaut hei dar-
kostnaður að vex-a méiri en
áður, en aflabresnir oJli ..því,
að sá kostn. fékkst ekki upp-
bættur. Frá þessum staðx-eynd-
um verður ekki hlaupið.
Hvernig hafa svo gjatdeyris-
yfirvöldin brugðizt við þessu?
Því hefur verið haldið fi-am
að uppbótakerfið skapaði það
ástand, að sífellt fæi-i meiri
gjaldeyrir fyrir hinar hátoll-
uðu lúxusvörur sem meira
gæfu í ríkissjóð.
Auðvitað er þetta ekkert
vegna kaupgjalds og landbún-
aðarvara.
in
En hvernig var þá ástandið
hjá framleiðslunni eftir þessa
þróun, eða á miðju ári 1956,
þegar stjórnarskiptin urðu?
Þeirri spurningu hefur sjálf
miðstjóm Framsóknarflokksins
svarað á nýafstöðnum aðal-
fundi sínum. Er svar hennar
þetta:
„Aðalfundur miðstjórnar
Framsóknarf 1 okksi ns minnir á
þá staðreynd, að þegar núver-
andi ríkisstjórn tók við völd-
um, var útflutningsframleiðsl-
an, þrátt fyrir bátagjaldeyri
og uppbótargreiðslur komin að
stöðvun, og verðbólguástand
rikjandi.
Stórfelldur halli var fyrir-
sjáanlegur á rikisbúskapnum,
að óbreyttum tekjum. Flestar
meiri háttar framkvæmdir í
þann veginn að stöðvast eða
strandaðar vegna fjárskorts.
Gjaldeyrismálin komin í
óefni“.
Við þessa lýsingu mætti bæta
því, að svo ör var verðbólgu-
þróunin, að sýnt var að vísi-
talan hefði verið komin upp í
200 stig um áramótin ef allt
hefði verið látið reka á reið-
anum.
Þannig var þá ástatt á miðju
ári 1956 þrátt fyrir það að
lögin um Framleiðslusjóð
höfðu verið samþykkt í árs-
byrjun, enda höfðu hin nýju
útgjöld þá, Framleiðslusjóðs-
gjaldið, verið lögð jafnt á all-
ar vörur og runnu beint út
í hið almenna verðlag, bæði til
hækkunar á visitölu og fram-
leiðslukostnaði. Það var sann-
ariega ekki stöðvunarstefna,
sem þama var að stöðva íram-
leiðsiuna á miðju ári.
Þegar -hér var komið bund-,
áramótum. Þetta var gert
vegna þeirrar sannfæringar, að
slíkt væri eina leiðin til þess
að láta framleiðsluna ekki
stöðvast.
Þá heyrðist ekki orð um það
að stöðvunarstefna, sem slík,
myndi leiða til stöðvunar á
framleiðslunni og til atvinnu-
ieysis.
V
Því miður var þama svo
illa fyrir framleiðslunni komið,
að henni nægði ekki einu sinni
slík alger stöðvun til frambúð-
ar. Þar komu líka til óheilla-
atburðir, sem erlendis urðu,
og hækkuðu mjög verð á ýms-
um mikilsverðustu nauðsynja-
vörum, sem við flytjum inn.
Þess vegna varð ekki hjá því
komizt að bæta við uppbóta-
eða millifærslukerfið. Sú upp-
hæð nam þá 130 millj. kr. en
ekki 300 millj. eins og stjórn-
.arandstaðan leyfir sér að halda
fram. En í sambándi við þá
álagningu var annað gert.
Kerfiuu var öllu breytt, og
svo sem unnt var feynt að
vernda fyrir þessum álögum
öllmn þá vöruflokka, sem ann-
að hvort voru lífsnauðsynjar
fólks eða rekstrarvörur fram-
leiðslunnar. M. ö. o. að því
stefnt að stöðva framleiðslu-
kostnaðinn, til þess að koma i
veg fyrir að framlciðslan þyrfti
áframhaltlandi hækkanir við
hver árainót. Þetta er sú stöðv-
unarstefna sem um er að
í-æða.
Og sé ekki hægt að fylgja
þessari steínu, þá þýðir ekki 2.
mikið að ræða um, „að feta
til baka“, leiðina niður af
verðbólgufjallinu, sem gefið er
þó í skyn, i þessum sömu leið-
urum Tímans, að gera þurfi.
Þessari stefnu má ekki rug’a
saman við annan þátt efnahags-
málanna seni komið verður að
síðar, en það eru álögur til
nýrrar fjárfeáúngar. En leið-
pólitískum verkföllum, þar Sem
íarmannadeiiuna ber hæst, var
vinnufriður og framleiðslu-
kostnaður hækkaði ekki af
þeim ástæðum. Niðurstaða sér-
fróðra manna, sem þessi mál
athuguðu um s. 1. áramót, var
sú, að framleíðslukostnaður
hefði ekki hækkað. Þátttaka í
fiskiðnaðinum var miklu meiri
en áður. Skipin fleiri, veiði-
dagar fleiri.
Þetta er svo margsannað, að
um það þarf ekki að eyða orð-
um. Enda er Það alveg furðu-
leg kenning að stöðvun fram-
leiðslukostnaðar muni stöðva
framleiðsluna.
Nei, sannleikurinn er nefni-
lega sá, að þessi kenning túlk-
ar ekki hagsmunasjónarmið
framleiðslunnar heldur túlkar
hún hagsmunasjónamiiö
brasksins.
VII
Ef til vill mun nú margur,
sem þetta les, spyrja sem svo:
Hvers vegna þarf þá að leggja
ný útgjöld á núna, sem sum
blöð telja ekki minni en 300
milljónir?
Það er ekki óeðlilegt að
spurt sé.
Og svarað skal á þennan
tt:
Talan 390 millj. er líklega
álíka spnn pg hin fyrri um
300 millj. liýjax' álögur um
næst síðustu áramót. Hún
virðist nefnilega vera nokk-
urskonar heilög uppáhalds-
tala hjá stjórnai'andstöðunni
á ísíandi núna.
Vegna útflutningsfi'amleiðsl-
unnar — sjávax'útvegsins, —
þarf aðeins litið brot mið-
að^ við það sem verið hefur
undanfarin ár. Minnzt hef-
ur verið á 25—30 millj. og
þar af a.m.k. helming vegna
nauðsynlegrar kauphækkun-
ar’ttl sjómanna. Hinn helm-
ingurinn aðeins vegna sér-
stakra óhappa i sambandi
íastgildandi lögmál. Þessu geta
stjórnarvöldin ráðið og gei'a
það a.m.k. hér.
Reynslan sýnir líka, að s.l.
ár 1957, vox'u veitt gjaldeyris-.
leyfi fyrir hæstu tollaflokkun-
um, það er gömlu bátagjáld-'
eyrisvörurnar, sem mestar ó-
þarfavörur teljast, 70 milíj. kr;
lægri en 1956. Þannig snerust
útflutningsskrifstofan og bánk-
arnir við minnkuðum gjaldeyr-
istekjum, með því að draga úr
óþarfanum. Álasi þeim hver
sem vill.
En afleiðingin varð sú, áð
bæði í'íkissjóður og útflutn-
ingssjóður fengu yfir 100 mitlj;
kr. lægi-i tekjur en ella hefði
oi'ðið.
Þessi staðreynd veldur auÖ-
vitað aiiknum erfiðleikum f
fjárhagskerfi ríkisins.
IX
Hvað er þá um íjárfesting-
una?
Hún hefur vaxið í svo að
segja öllum greinum þrátt fyr-
ir hinar minnkandi gjaldeyris-
tekjui’. Innflutningur fjárfest-
ingarvara hefur verið aukinn
vex'ulega. Einu má nærri því
gilda í hvaða atvinnugrein cða
framkvæmdaflokki er niður
borið, til athugunar. Alstaðaí
er aukning. Nefna má auk
aðalframleiðslugreinanna 3ja,
í'aforkuframkvæmdii', flutii-
ingatæki, bæði skip og flílé-i
vélar, verzlun, opinberar frarrí-'
kvæmdir og siðast en ekki sízt
stórkostlega aukniugu á íbúð-
arhúsabyggingum einktim í
Rcykjavík. 1
Nú gefur það auga lélð,s að'
svona þróun í fjái'festinganhal-
um stenzt ekkitil léngdar némá
takast megi að auka útfiútn-
ingsframleiðslu og þjóðartekj-
Erlend lán til langs tímá,
með lágum vöxtum, svo lífiil
hluti ái'legra gjaldeyristekna
fari til að greiða af þeim vexti
Framh. á 11. síðu