Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.10.2010, Blaðsíða 9

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í október 2010
Lambhóll og næsta nágrenni
Lambhóll byggðist úr landi Skildinganess um 1870,
en talið er að á þessum slóðum hafi verið lambhús
frá Skildinganesi. A þessum tíma voru mörg mis-
stór býli á Nesinu, m.a. Skildinganes, en þar voru þrír
bæir: Austurbærinn, Vesturbærinn og Reynisstaðir.
Elstu heimildir um Skildinganes eru frá miðri sext-
ándu öld. 1553 var Skildinganes sjálfstæð jörð í eigu
Skálholtskirkju. 1556 var jörðin eign konungs sem lét
aðrar jarðir á móti. Um aldamótin 1800 var jörðin seld
og byggð tók að vaxa. Margar hjáleigur voru í landinu,
meðal annars Nauthóll sem Nauthólsvík heitir eftir.
Næstu bæir við Lambhól voru Garðar og
Þormóðsstaðir. Byggð reis í Görðurn um 1860 eða
um svipað leyti og í Lambhól. Garðar voru byggðir
úr landi Grímsstaða. Það var Kristján Gíslason, son-
ur Hólmfríðar Eyleifsdóttur, sem var fyrsti bóndinn í
Görðum. Hann byggði þar fyrstur manna um 1860 og
dó þar 1879. Núverandi íbúðarhús í Görðum er talið
vera frá 1882-1883.
í jaðri Garðatúns á móti Þormóðsstöðum var býli
sem hét Garðshorn. Þar bjó Vilborg Jónsdóttir systir
Sigurðar í Görðum. Hún flutti síðar að Litlubrekku
næst á undan Ingibjörgu móður Eðvarðs Sigurðssonar
í Dagsbrún.
Brenneríið
Þormóðsstaðir voru rétt við Lambhól. Þeir voru upp-
haflega einnig hluti af Skildinganesjörðinni. I heim-
ildum er fyrst getið um býli þar um 1850, en ekki er
ljóst við hvern það er kennt. A árunum 1912-1927
rak fiskveiðifélagið Alliance, í samvinnu við aðra,
lifrarbræðslu á Þormóðsstöðum. Lifrarbræðsluhúsið,
Brenneríið, var strýtulaga og setti mikinn svip á um-
hverfið. Félagið rak þar einnig saltfiskverkun frá 1905
og allt þar til landið var hernumið. Þar voru miklir
fiskreitir og fiskhús. Timburhúsin þrjú við Starhaga
tilheyra fynum Þormóðsstaðabyggðinni. Leikskólinn
Sæborg stendur sem næst á gamla bæjarstæðinu.
A hernámstímanum voru reistir herskálar við
Þormóðsstaði og rétt utan við gluggana á Lambhól
blöstu skotgrafir og skotbyrgi við. Eitt þeirra stend-
ur enn í fjöruborðinu vestan við húsið. Braggahverfið
var kallað Camp Thorhill. Árið 1932 er gamla
Skildinganesjörðin og allt þetta svæði lagt undir lög-
sagnarumdæmi Reykjavíkur.
Landamerki 1839 X
Þormóðsstaðabærinn sést teiknaður á kort frá 1850 um
100 m suðaustan við Lambhól, austan við landamerki
Reykjavíkur og Skildinganess. Hann mun hafa risið
í landi Skildinganess. Um þau landamerki risu mikl-
ar deilur sem enduðu með því að landamerkin voru
ákveðin árið 1838. Þau skyldu liggja frá Skerjafirði,
við svonefndan Lambhól, til suðaustasta hólsins af
Brenneríið eða Lifrarbræðsluhúsið, var strýtulaga hús í
landi Þormóðsstaða, rétt við Lambhól. Það setti mikinn
svip á umhverfíð. Húsið var rifið um 1980.
svonefndum Skildinganesshólum og þaðan í stein
í Öskjuhlíð. Á þann stein var höggvið eftirfarandi:
Landamerki 1839 og kross X. Sama merki var höggv-
ið í steina á hólana við Skildinganes og Lambhól.
Skildinganeshólar kallaðist jökulsorfið grágrýtisholt
sunnan við núverandi hjónagarða Háskólans.
Landamerkjasteinarnir í Öskjuhlíð og á Skildinga-
neshólum munu báðir standaenn ,en Lambhólssteinninn,
sem stóð rétt vestan við núverandi Lambhólshús,
við gamalt skotbyrgi, er horfinn í jörðu. Ragnhildur
Magnúsdóttir, núverandi húsfreyja í Lambhól, fædd
1924, man steininn vel úr bernsku sinni.
Grímsstaðir
Innan seilingar var einnig bærinn Grímsstaðir á
Grímsstaðaholti. Grímsstaðaholtið afmarkast af
Suðurgötu, Starhaga, Ægisíðu og Hjarðarhaga. Grímur
Egilsson reisti sér býli á þessu svæði árið 1842, sem
hann nefndi Grímsstaði. Fljótlega var farið að kenna
holtið við býlið. Áður hét holtið Móholt, en þar þurrk-
uðu Reykvíkingar mó sinn. Síðasti Grímsstaðabærinn
stóð nálægt gatnamótum Dunhaga og Ægisíðu.
Grímsstaðavörin erein af sjö vörum við Skerjafjörð
og sú þeirra sem lengst var róið frá. Betri lending
var talin vera í Grímsstaðavör en í öðrum vörum við
Skerjafjörðinn, meðal annars vegna skerja fyrir utan
sem drógu úr öldunni. Skerjafjörðurinn heitir ekki
Skerjafjörður fyrir ekki neitt! Grímsstaðavörin var
þekktust fyrir útgerð grásleppubáta síðustu áratug-
ina og þaðan gerði Jón Einarsson frá Lambhól út síð-
ustu árin. Hrognkelsavertíðin var frá mars til júlí enda
kallaði Jón grásleppuna oft vorboðann.
Lengst af gerðu þeir feðgarnir Einar og Jón þó út
frá Lambhólsvörinni, sem er rétt austan við Lambhól,
en hún þótti ekki eins örugg og Grímsstaðavörin. í
Lambhólsvörinni er enn að finna leifar af vindu sem
notuð var til að draga bátana upp. Þar eru einnig
þorskhjallur og steinar sem klappað hefur verið í.
http://www.ætt.is
9
aett@aett.is