Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.10.2010, Síða 14

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í október 2010
HELSTU FANGELSI KAUPMANNAHAFNAR
Á tímabilinu 1736-1830 voru 165 íslensk-
ir sakamenn vistaðir í fangelsum í Kaup-
mannahöfn til þess að taka út refsingu
sína. Hálshöggning var algeng refsing á
íslandi fyrir stórglæpi eins og morð og
dulsmál, þar sem fæðingu barns var leynt
og það síðan deytt. Konum var drekkt
fyrir dulsmál.
Það var ekki fyrr en um miðja 19. öld-
ina sem áhrifa upplýsingarstefnunnar
fór að gæta að nokkru ráði í refsingum í
Danmörku og gekk það þó mjög hægt.
Brimarhólmur
Brimarhólmur var fangelsi frá 16. öld og fram um
miðja 19. öld. í þetta þrældómshús voru íslendingar
dæmdir svo til alla 17. öldina og fram til 1739.
Eftir það voru þar einungis afbrotamenn úr danska
sjóhernum. Allir voru þar í járnum. Hann var sá af
strandhólmum Kaupmannahafnar sem best lá að
höfninni. Allir Brimarhólmsfangar voru fluttir í
Stokkhúsið 1741.
Citadellet Friderichshavn,
Kaupmannahafnarvirkið eða Kastellið
íslenskum föngum var ævinlega fyrst skilað í þetta
virki en það var við innsiglinguna í höfnina, rétt við
gömlu tollbúðina þar sem Islandsskip lögðust að.
Sumir fangar voru hafðir þar áfram við kamarhreins-
un og daglega umhirðu. Þrælar úr Stokkhúsinu voru
reknir í virkið til vinnu dag hvern. Enn stendur virk-
ið Friðrikshöfn, að nokkru herbækistöð, að nokkru
lystigarður ofanvert við Löngulínu.
Tugt-, Rasp- og Forbedringshus stóð við Kristjáns-
hafnartorg. Það var reist um 1790.
Rasphúsinu var oft líkt við helvíti á jörð. Þar voru refsi-
fangar daglangt og árlangt látnir snúa þungri myln-
unni í rauðamyrkri og raspa litunarduft úr brasilíutré.
Ef einhver slapp lifandi úr rasphúsinu var nokkuð víst
að hann væri orðinn blindur.
Stokkhúsið
Stokkhúsið var þrælafangelsi, Slaverie, ætlað karl-
mönnum einum og þá einkum þeim sem dæmd-
ir höfðu verið til ærumissis eða fyrir blóðskömm.
Þar báru allir fangar járn. Stokkhúsið var ekki end-
anlega lagt af fyrr en 1860. Þar voru flestir íslensk-
ir sakamenn vistaðir frá 1736-1830. A nóttunni voru
fangarnir hlekkjaðir við veggina í kjallarahvelfingum
þar sem ekki var hægt að standa uppréttur og gólfin
flutu í vatni. Oft voru þeir með hálsjárn að auki. Þeir
sem ekki dóu fljótlega urðu örkumla á fáum árum.
Enskur læknir sem skoðaði fangelsi í Norðurálfu um
1800 sagði Stokkhúsið í Kaupmannahöfn eitt við-
bjóðslegasta fangelsi sem hann hefði séð.
Köbenhavns Tugt-, Rasp- og
Forbedringshus
Þetta fangelsi var líkara nútímafangelsum. Karlmenn
voru dæmdir þangað fyrir flakk og betl, konur fyr-
ir ótilhlýðilegt lauslæti, svo sem um messustíma
eða á helgum föstum, fyrir dulsmál og blóðskömm.
Foreldralaus börn voru send þangað og foreldrar
gátu komið dætrum sínum, sem ólrnar vildu taka nið-
ur fyrir sig í ástamálum, fyrir þar og voru þær ósjald-
an geymdar þar frá fimmtánda ári og fram að fimm-
tugu.
Rasphúsið
Rasphúsinu var oft líkt við helvíti á jörð. Þar voru
refsifangar daglangt og árlangt látnir snúa þungri
mylnunni í rauðamyrkri og raspa litunarduft úr
brasilíutré. Ef einhver slapp lifandi úr rasphús-
inu var nokkuð víst að hann væri orðinn blindur. I
Rasphúsinu voru bæði karlar og konur. Mörg börn
fæddust í Rasphúsinu. Rasphúsið lagði til helstu lit-
arefnin í ullina.
Spinnehus, Spunahúsið
í Spunahúsinu voru einungis konur. Þær unnu að tó-
skap og spuna.
Tugthus
Þar unnu karlmenn við ullarvinnu ýmisskonar. Þar
var ullin flokkuð, tekið ofan af, kembt og ofið.
Gullhúsið
í Gullhúsinu var öllum danska hernum séð fyrir voð-
um og klæðum. Margir Stokkhúsfangar voru ordiner-
aðir í Gullhúsið til óþrifalegri verka. Björn Th. bæt-
ir einnig við að það hafi verið íslenska sauðféð sem
lagði til obbann af þeirri ull sem spunnin var þar lit-
uð og úr ofið.
http://www.ætt.is
14
aett@aett.is