Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.10.2010, Síða 19

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í október 2010
Kirkjugarðar í fóstur
Hvernig væri að taka kirkjugarð í fóstur?
Snyrta leiðin, hreinsa steina, lyfta þeim upp
og reisa við fallna krossa. Væri slíkt ekki
verðugt verkefni fyrir átthagafélög eða
Ættfræðifélagið? Þótt sóknarnefndir starfi
við kirkjur er afar víða pottur brotinn hvað
kirkugarða varðar og þekkingin ekki allt-
af til staðar. Sömuleiðis þyrfti að skrá letur
legsteina sem eru að verða veðrun að bráð.
Gamlar legstaðaskrár eru víða til, en sam-
kvæmt Þórsteini Ragnarssyni forstjóra Kirkjugarða
Reykjavíkurprófastsdæma, er skráningu gamalla
leiða þó mjög víða ábótavant. Það sýndi sig þegar
farið var að safna upplýsingum í garður.is. Reynslan
sýnir þó að heimamenn vita rnjög oft hvar gamlir ætt-
ingjar og sveitungar hvíla, þótt gröfin sé horfin eða
letrið á steininum orðið máð og ólæsilegt.
Fréttabréfið hefur ekki heyrt um að kirkjugarð-
ar séu teknir í fóstur hér á landi, en sjálfsagt mundi
það bjarga miklum verðmætum, sérstaklega ef
heimamenn sæu um að hreinsa og lyfta steinum.
Samkvæmt Þórsteini mun þó vera afar sjaldgæft að
gömlum steinum sé hent, og óþekkt að þeir séu muld-
ir niður, eins og víða gerist erlendis. En rnörg leiði
Fjöldi legsteina verður forgengileikanum að bráð nema
eitthvað sé að gert. Hér er verið að lyfta gömlum steini
og bjarga honum úr klóm gleymskunnar. Liggjandi
steinar eru oft þaktir mosa og íslenska grágrýtið, sem
algengast er á leiðum alþýðunnar, er blöðrótt og veðrast
mun hraðar en granít og gabbró sem oft prýðir grafir
fyrirfólksins. (Ljósmynd Guðfinna Ragnarsdóttir)
hafa eðlilega horfið í aldanna rás þegar legsteinar
sökkva í mold og gróður, þegar kynslóðirnar renna
fram, minningarnar dofna og þekkingin dvín.
Skráning í Svíþjóð
I Svíþjóð hófst mikið átak í varðveislu legsteina sum-
arið 1979. Það var félagið Genealogisk Ungdom í
Gautaborg sem hóf starfið, en það hefur frá 1987 ver-
ið á ábyrgð Sænska ættfræðifélagsins eða Sveriges
Sláktforskarförbund. Starfið byggir á sjálfboðaliðum
sem taka kirkjugarða í fóstur.
Hingað til hafa 57 000 legsteinar verið skráðir, flest-
ir þeirra eru frá því fyrir 1900. Markmið átaksins er að
varðveita þær upplýsingar sem á steinunum standa.
I grein sem ber nafnið Gravstenarna ska rdddas till
eftervarlden í blaðinu Slákt Historiskt forum seg-
ir að umhirðu gamalla legsteina í Svíþjóð sé mjög
ábótavant. Þeim sé stillt upp við kirkjugarðsvegginn
og síðan keyrðir burt og brotnir. Þetta eigi ekki aðeins
við um nýlega steina, steina frá 20. öld, sent búnir eru
til í verksmiðjum, heldur eigi þetta líka við um margra
alda gamla steina sem bera ómetanlegar áletranir og
sýna þar að auki handbragð liðinna kynslóða.
„Skyldi það koma í minn verkahring að lagfæra leið-
ið hennar langalangalangömmusystur minnar, Þuríðar
Vigfúsdóttur, sem ól Sigurbjörgu Guðbrandsdóttur
langalangömmu mína upp? Langamma mín, Björg
Þuríður, sem ég kynntist vel, hét í höfuðið á Þuríði“.
Skyldi hann Garðar Ingvarsson, 12 ára, vera að
hugsa þetta þar sem hann stendur við leiði Þuríðar,
sem fædd var 1827 og lést 1919. (Ljósmynd Guðfinna
Ragnarsdóttir)
http://www.ætt.is
19
aett@aett.is