Gandur - 29.10.1951, Blaðsíða 3

3. BLADsíðA
ea tm hí r+.
M II V 41 ií
BRIMAR ORMS :
Þefta atriði er úr leikritinu „Vötn á himni", tragediu, í IV þáttum, sem kemur út nú um mánaðamótin
ANNAK ÞATTUR
1. atriði.
Stofan. Snemma morguns. Enn ekki bjart. Á borðinu liggur
Biblía. í næsta herbergi er „Pains Angelus" spilað á tónmiðil.
Hljómsveit. Frá því senan birtist, þar til Össur kemur, örlítil bið.
Hildur — kemur ógreidd og þreytuleg. Óttafull —
Hvert sem leita á værð þessa gamla húss,
þá er einsog róskæð augu séu á reiki!
— byrgir andlitið augnablik í höndum sér —
Ég er ásótt og elt. Og þó heyrist ekkert sagt:
en þessi nístandi kuldi! — Hann klýfur mig þessi kuldi!
Einsog nísti mig ískalt stál og renni með beini! — lítur f ram -
Hún leynir mig ekki lengur því sem hún vill!
1 öllu hennar fasi er falin fyrirlitning:
og í svip hennar þessi ákafa eiturspurn!
Um — um eitthvað! — Hún gengur af —! Guð minn góður!
— réttir snöggt úr sér. Tryllingslega —
En því þessi ógnun í ofvæni ástar minnar?
Þó er hann nær mér í athöfnum mínum nú,
og eyrðarleysi en nokkurntíma áður.
Er ást mín þá einnig háð andstæðum óskum mínum?
og andstæðum þörfum? Ég get ekki skilið þetta!
Ég vil fara héðan! — eða kemst ég aldrei frá þessu?
— rýkur að glugganum, rífur gluggatjöldin frá, en hörfar.
IJti er engu bjartara. Hreyfingarlaus. Röddin annarleg
Nóttin er löng, og skæð þeim, sem reikar um refilstigu huga
síns. Áður var hún athvarf mitt. Nú gerist hún dómari minn!
Úr misþyrmdri bernsku rísa myrkir hlátrar, og kæfðar óskir
reika þar í tötnun, einsog ráfi langsoltin börn um rústir
heimkynna sinna! — Ég get ekki hugsað um þetta! Vil ekki
sjá það! I hverri ákvörðun sem ég tek er móðir mín!
Hún brýnir mig gegn sér, dregur þó úr mér mátt!
Það er aðeins þegar ég er nálægt honum, eða þegar ég
bíð hans, veit ’ann er að koma, að óttinn hverfur!
þá þokast þetta burtu! þó veit ég aldrei hvað
yfirgefur mig, eða hvað kann að verða eftir?
En geld ég einhvers ? Ég veit að ég geld einhvers.
Kannske þess hvernig ég er? Væri ég öðruvísi,
ef móðir mín væri önnur? — með þtmgum sársauka —
Ég get eltki nálgast hana. Ég vildi geta nálgast hana!
Ég get ekki skilið hana, því ég óttast hana!
Að óttast hana er verra en að elska hana!
Ég veit ekki hvort hún er verri en hún hefur verið?
— dimmur hlátur kveður við, og Össur stendur í dyrunum
vinstra megin. Hann hallar sér uppað dyrastafnum, útlits
einsog eftir næturóreiðu. HILDUR hrekkur við —
Össur ?!
Össur. Þú?
Hildur. Þú gerðir mig svo hrædda. Þú hlóst svo undarlega og
óttafullt ? Það kvað við eins og dapurt viðlag í grárri morg-
unskímunni.
Össur. Allur okkar hlátur er aðeins viðlag. Vær’ ’ann ekki
það, þá ... — yptir öxlum —
Hildur. Þá hvað, bróðir minn?
Össur. Þú ert góð stúlka, Hildur. — afsíðis — En ætli það
bjargi henni? Eða grunar hana kennske, að bæði erum við
bundin því boðorði, sem hefur öll hin í hendi sér? — upphátt
Það er þægilegt að sjá þig!
Hildur. Þægilegt? Ætli móður okkar finnist það?
Össur — afsíðis. Hægt og grimmt — Hún! ? — við Hildi —
Ussu! uss! Hún er merkiskona! Mesta merkiskona! Þú er
áfeng, Hildur. Það er alltaf gaman að sjá þig. Þú freistar mín
til að halda að til sé fólk! — glottir — Reyndar trúði ég á
framtíð manna! — háðskur — En mig skortir víst 'hugrekki!
Hildur. Hugrekki?
Össur. Hugrekki er nafn á yfirhöfn, sem menn hylja með
bleyðiskap sinn. Og menn ýmist tileinka sér það af ótta
við álit fólks, eða eru hraktir til þess af grimmd. sem er
sprottin af ótta við dauðann. Hvorttveggja er viðbjóðslegt!
Hildur. Þú kemur mér til að efast um allt. Þú ánetjar mig.
Þó finnst mér ég stundum vita hvemig þú ert? En ég vil ekki
trúa því sem þú sagðir. Þú trúir því ekki sjálfur? Segðu mér
að þú trúir því ekki sjálfur!
Össur. Þú ert töluvert barn.
Hildur. Barn? Kannske er ég barn. En ég veit það! Þú villt
ekki svara mér. Börnum er aðeins gefið hafraseyði og þyrsk-
lingur. Það var það sem þú vildir segja! En ég veit það. Menn
berjast fyrir trú á það, sem er satt, það sem er rétt, og
hugsjónir!
Össur — háðslega — Rís ekki konan! Er nú sannleikurinn
orðinn eitthvað öðruvísi en lygin? Rétt eitthvað annað en
rangt? Þú ert ágæt! — Og hugsjónir! — hlær — tileinkaðu
þér sem mest af því, sem þú þarft. Það leysir þig frá því
helvíti að sjá og skilja!
Hildur — æst — Þú segir — þú ....
Össur. Uss. Uss. Hvað er þetta? Auðvitað getur hugsjón
verið sönn. — Auðvitað getur hún það! En komi hún til
framkvæmda þá ber hún ekki lengur keim sannleikans,
heldur mannsins! Og því eiga menn ávalt hugsjónir, að þeir
höndla þær aldrei!
Hildur — eins og það kosti átak — En menn berjast?
Össur — yptir öxlum — Á því sérðu það bezt. Þeir hafa
ekkert nytsamara að fást við. Það er einfalt.
Hildur — vanstillt — Nei, Össur! Ég vil þetta ekki. Þú fyllir
mig skelfingu. Hvert orð sem þú segir grefur um sig í huga
mínum. Og því meir sem ég berst gegn þeim, því betur vinna
þau á. — snöggt — Össur!? Þú mátt þetta ekki! — með
snöggu gráthljóði — Ég þarfnast þín! — Ég — Össur!
— grætur —
— Össur yptir öxlum. Gengur um, álútur. Lítur öðruhvoru
snöggt á Hildi, einsog hann sé hræddur við að sjá hana gráta.
Hreytir þjösnalega útúr sér —
Össur. Hvað er þetta? — gremjufullri undrun — Hvurslags
er þetta?
Hildur — fast og annarlega — Ég á ást sem enginn tekur. Hún
er ekki lituð óséðu eitri orða, engin hrakin flík! Hún er ég
sjálf!
össur — lítið eitt æstur. Fyrirlitlega — Ást! Er nú ástin
orðin athvarf? Er nú sjálf hofróðan orðin dyggð? Er nú
spillingin orðin náma fagurra áforma? Ha? í nafni ástar
arinnar! Ha, ha, ha! Hvílík andstyggileg tileinkun! Hvað
heldurðu að hún sé? — einhver göfugur ásetningur
kannske lofsöngur? — gengur greitt um. Gefur Hildi gætur.
Meinfýsinn — Ja, því ekki það ? Því skyldi hún ekki vera það ?
— espast við sama svipinn á Hildi —
Svo þú heldur það ? — snöggt — Það er lýgi! Viðbjóðsleg lýgi!
Hún er óskapnaður! Ægilegur óskapnaður! Hún er eina
torfæran á vitsmunalegri viðleitni manna! Hún er sprottin
af grimmd, nærist á henni! Elskirðu, eitrast blóð þitt, og
annaðhvort drepur það lífsgleði þína, eða þú tortímir henni
sjálf, í baráttunni við að útrýma því! — Ást!
Hildur — óttafull. Sterkt — Nei! nei! Það er ekki!
Össur — æstur. Endar einsog hann vilji þurrka hana út —
Er það ekki? Jæja! Jæja! Reyndu — reynd’ ’ana; og þú
átt ’ana ekki lengur! Við hver atlot mun hún flýja þig,
lengra og lengra, þar til þú sérð skugga hennar í aðförum
maka þíns. — Gríptu hana, og þú munt þreifa á nöktum
ruddaskap. Hún er aðall í kvalasjúkri fróun böðulsins.
Veifaðu henni, og hún verður slitin úr höndum þér. Njóttu
hennar, og þér verður nauðgað, og þú munt bíta frá þér
í vitfyrrtri neyð. Gefðu þig alla, og þér verður misþyrmt
á allan mögulegan hátt: Svívirt, fyrirlitin, seld, troðin undir
fótum; að síðustu kastað fyrir svín! — Ást!
Hildur — í örvæntingu — Össur ?! Hún getur ekki verið lýgi!
Nei! Nei! Hún má það ekki! — grípur í Össur, skelfingu
lostin — Segðu mér, hún sé það ekki! Segðu það, bróðir minn!
— grætur ofsalega' —
Össur — rekur upp þjösnalegan hlátur — Hvað er þetta?
Hvur djöfullinn er þetta? Ert’ orðin vitlaus? Þegiðu!
Þegiðu, segi ég! Burt!
— hrindir henni frá sér, gengur frá. Fellur alltíeinu
saman, gengur til hennar, strýkur henni um höfuðið. Segir
innilega og umkomulaust —
Systir mín! — hálfkák — Svona! svona! — kippist til, segir
með hræðslublandinni undrun — Hvurslags er þetta?
Höfundur þessa leikrits.
KJARTAN GUÐJÓNSSON, list-
málari, hefur g-engizt inn á að
annast ristjórn á því myndlistar-
efni, sem blaðinu kann að berast
og skrifa sjálfur um sama efni.
Kjartan er ágætlega ritfær og má
búast við mörgu skemmtilegu frá
hans hendi. Hann er nú nýkom-
inn frá París, þar sem hann
dvaldist um mánaðartíma í haust,
og hefur því nóg að segja í frétt-
um.
Framhald á 4. síðu.
í næsta blaði mun birtast sagan
„Draumurinn, martröðin, vakan“,
eftir Ástu Sigurðardóttur, sem
öllum er kunn, sem liöfundur
sögunnar „Frá mánudagsmorgni
til sunnudagskvölds“, er birtist í
„Líf og list“ síðastliðið vor. Ásta
er óvenju fjölhæf, og umdeildust
allra listamanna.
GANDUft
Vikublað um bókmenntir, listir
og önnur menningarmál.
Ritstjórar og útgefendur:
Geir Kristjánsson
Jóhann Pétursson
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.