Bændablaðið - 30.08.1995, Side 8

8
Bœndablaðið
Miðvikudagur 30. ágúst 1995
Guðrún Lára Pálmadóttir,
verkefnastjóri Landgræðslunnar
"SiOferOisleg skylda
okkar að stfiðva
jarðvegs- ag
grúfiureyfiingu"
"Á síðustu áratugum hefur Land-
græðslan lagt bændum til fræ,
áburð og girðingarefni til ýmissa
landbótaverkefna sem þeir hafa
unnið að. Árið 1990 hófst form-
legt samstarf Landgræðslunnar og
bænda þar sem mönnum varð æ
ljósari þörfin fyrir að aðstoða
bændur í stórauknu mæli til
uppgræðslustarfa til að tryggja
möguleika á sjálfbærri landnýtingu
í framtíðinni. Um 120 bændur
hafa tekið þátt í verkefninu undan-
farin ár en síðasta vor barst mikill
liðstyrkur frá Áburðarverksmiðju
ríkisins og Landsvirkjun sem
lögðu til 250 tonn af áburði og
Eimskipafélagi íslands sem gaf
flutning áburðarins á sjó. Með
þessum framlögum var unnt að
fjölga þátttakendum verulega og
voru þeir u.þ.b. 370 talsins árið
1994,” sagði Guðrún Lára Pálma-
dóttir, starfsmaður Landgræðslu
ríkisins, en Guðrún Lára hefur
yfirumsjón með verkefni sem ber
heitið “Bændur græða landið”.
Þetta er samstarfsverkefni Land-
græðslunnar og bænda um upp-
græðslu heimalanda.
3000 ha græddir upp
á ári
"Verkefnin sem unnið er að með
þessu samstarfi eru margvísleg,
svo sem lokun rofabarða og upp-
græðsla mela og flagmóa. Laus-
lega má áætla að nú sé unnið að
uppgræðslu hátt í 3000 ha lands á
ári og auk þess margra kflómetra
af rofabörðum. Verkefnið er liður
í breyttum starfsháttum Land-
græðslunnar sem miðar að eflingu
grasrótarstarfs í gróðurvemd og
landgræðslu og flutningi verkefna
frá Landgræðslunni heim í
héruðin. Fyrirkomulag verkefnis-
ins er á þann hátt að Landgræðslan
leggur til tilbúinn áburð, fræ og
greiðslu fyrir dreifmgu en bændur-
nir leggja á móti jafn mikinn áburð
og sjá um flutning áburðarins og
framkvæmd uppgræðslunnar.
Mörg sveitarfélög taka einnig þátt
í kostnaði við verkefnið" bætti
Guðrún við.
Góð samvinna bænda
og Landgræðslunnar
Þegar Guðrún var spurð að því
hver væri ávinningurinn að því að
styrkja bændur ti að græða upp
land til beitar hafði hún þetta að
segja: "Gagnvart Landgræðslunni
þá skilar verkefnið margföldu því
sem hún á beinan hátt gæti unnið
að með sama fjármagni. í fyrsta
lagi vegna mótframlaga bænda,
sem að jafnaði leggja til helming
áburðarins, í öðru lagi vegna þess
að reynslan sýnir að í sveitum þar
sem unnið er í samstarfi við Land-
græðsluna að uppgræðslu eykst
áhuginn til muna og því leggja
bændur af mörkum mun meira en
nemur skilyrtum mótframlögum.
Þar er einkum um að ræða upp-
græðslu með lífrænum áburði sem
er kjörinn til landgræðslu. í þriðja
lagi vegna þess að með auknu
beitilandi heima fyrir þá eykst
svigrúm til þess að stytta beitar-
tíma í afréttum og álag á annan
gróður minnkar. Margföldunar-
áhrifín með tiliti til gróðurvemdar
og sjálfsuppgræðslu annars lands
eru því mjög mikil. Auk þess
stuðlar verkefnið að góðri sam-
vinnu Landgræðslunnar og bænda.
Bændur hafa þau tæki og þá
grunnþekkingu sem þarf til að
stunda uppgræðslustörf. Það
skapast einnig mikil reynsla þegar
svo margir aðilar stunda upp-
græðslu á mismunandi svæðum,
margar hugmyndir kvikna og mikil
þekking og reynsla verður til."
"Gagnvart landbúnaðinum í
heild sinni þá er verið að bæta
ásýnd lands og jafnframt er verið
að bæta búrekstrarstöðu með
markvissri uppgræðslu sem lið í
beitarskipulagi. Uppgræðslustörf
bænda hafa því mikið gildi fyrir
landbúnaðinn, jafnt sem þjóðina í
heild og er ómetanleg f umræðunni
um vistvæna kjötframleiðslu.
Þetta er mikilvægt því staðreyndin
er sú að vara getur ekki kallast
vistvæn nema hún sem framleidd í
sátt við umhverfið þannig að ekki
sé gengið á auðlindir náttúrunnar.
Sjálfbær landnýting er því for-
senda vistvænnar kjötframleiðslu."
Verðum að stöðva
jarðvegs- og
gróðureyðingu
"Við vitum að landið okkar var
ólíkt vænna á að líta við upphaf
byggðar. En náttúruöflin veittu
þjóðinni óblíðar viðtökur og
hnignun gróðurs og jarðvegs-
Uppgræðslustörf bænda
hafa því mikið gildifyrir
landbúnaðinn, jafnt sem
þjóðina í heild og er
ómetanleg í umræðunni
um vistvæna
kjötframleiðslu. Þetta er
mikilvægt því staðreyndin
er sú að vara getur ekki
kallast vistvæn nema hún
sem framleidd í sátt við
umhverfið þannig að ekki
sé gengið á auðlindir
náttúrunnar. Sjálfbær
landnýting er þvíforsenda
vistvœnnar
kjötframleiðslu."
eyðing voru þær fómir sem landið
þurfti að færa til að þjóðin lifði af.
Síðan kom tæknibyltingin og í
kjölfarið aukin ræktun og tilbúinn
áburður og aukin þekking sem
gerði það kleift að sættast við
óblíða veðráttuna. í dag stöndum
við í þeim sporum að hafa
tæknilega séð getu til að skila
landinu því aftur sem það þurfti að
lána okkur og afhenda komandi
kynslóðum því í betra ástandi en
við tókum við því, jafnhliða því að
nýta það til að skapa okkur lifi-
brauð. Við verðum sífellt háðari
hvort öðru með aukinni sér-
hæfingu á flestum sviðum og
megum passa okkur á því að tapa
ekki sjónum af því að öll erum við
hluti af órjúfanlegri heild, lifum öll
á einn eða annan hátt af því sem
jörðin gefur okkur og erum öll
ábyrg fyrir því hvemig með hana
er farið. Það er því siðferðisleg
skylda okkar að stöðva jarðvegs-
og gróðureyðingu, endurheimta
fyrri landgæði og læra að lifa í sátt
við landið" sagði Guðrún aðspurð
um hvað við þyrftum að gera til að
skila landinu aftur því sem það
þurfti að lána okkur.
Mikill áhugi á
uppgræðslu landsins
"Ég vona að öllum sé ljóst hversu
mikilvægt uppgræðslustarf bænda
er og nauðsyn þess að halda því
áfram og auka umfang þess. Eins
og áður sagði þá em nú um 370
bændur sem taka þátt í verkefninu
víðs vegar um landið en betur má
ef duga skal því þörfin er mikil og
áhuginn einnig og það em mun
fleiri bændur sem ættu að eiga kost
á þátttöku. Reikna má með því að
verkefnið þyrfti að ná til um 2000
bænda ef vel ætti að vera og
Landgræðslan stefnir að því að
auka þessa samvinnu til muna frá
því sem nú er. En skilningur og
vilji stjómvalda er gmndvöllur
áframhalds og stækkunar
verkefnisins því bæði skortir fjár-
magn og mannafla til þess að
Landgræðslan geti sinnt þessu
starfi sem skyldi. Það þarf einnig
að gera bændum á upp-
blásturssvæðum kleift að draga úr
eða hætta hefðbundum búskap og
stunda landgræðslustörf án þess að
tekjur þeirra minnki. Réttlæting
þess að veita bændum atvinnu við
uppgræðslustörf og skógrækt er
m.a. sú að það em ekki bara
bændur sem bera ábyrð á skuldinni
við landið heldur allir sem í því
búa, hvaða starfi sem þeir gegna.
Landgræðsla og skógrækt sem bú-
greinar er sú framtíðarsýn sem við
viljum sjá verða að vemleika,"
sagði Guðrún Lára Pálmadóttir að
lokum.
Magnús Hlynur Hreiðarsson.
Endurskoðun á
hluta búvörusamningsins
Nú stendur yfir endurskoðun á
sauðfjárhluta búvömsamningsins.
Hér fara á eftir nokkrar hug-
renningar um það hvers vegna var
óskað eftir endurskoðun og hvaða
atriði hafa verið til umfjöllunar.
Hvers vegna var farið
fram á endurskoðun?
Því miður hefur vemlegur
samdráttur verið í sölu kindakjöts
undanfarin ár. Þetta hefur leitt til
þess að söluáætlanir sem greiðslu-
mark hefur byggst á, hafa ekki
staðist og birgðir hlaðist upp. Af
þessum sökum blasir nú við að
óbreyttum reglum, 17 % skerðing
á greiðslumarki fyrir haustið 1996
og áframhaldandi skerðing fyrir
haustið 1997. Þessu til viðbótar
verður að leggja áherslu á að nú-
verandi birgðir em mikið vanda-
mál og geta gert fjármögnun á
staðgreiðslu afurðanna ófram-
kvæmanlega. Tekjur sauðfjár-
bænda em lítt viðunandi nú og
augljóst að 17% skerðing á
greiðslumarki næsta hausts er
óbærileg. Því má segja að til-
gangurinn með þeirri endur-
skoðun sem nú stendur yfir sé að
koma í veg fyrir áframhald-
andi/yfirvofandi tekjuhmn sauð-
fjárbænda.
Sölusamdrátturinn
og vöruþróun
Ef samdráttur í sölu er helsta
ástæðan fyrir vandanum hefur þá
verið gert nægjanlega mikið til að
auka hana? Því er til að svara að
vissulega hefur ýmislegt verið
gert til að auka söluna. Þær að-
gerðir hafa flestar haft það mark-
mið að lækka verð í einhvem
tíma. Á verðlagsámnum 1992-
1995 hefur verið ráðstafað um
320 milljónum í slík verkefni og
um 50 milljón-
um í kynningar
og markaðsstarf-
semi. Þessir fjár-
munir hafa allir
komið frá grein-
inni sjálfri í
formi verðskerð-
ingargjalds og
beingreiðslna.
Það verður að
viðurkennast að
þrátt fyrir vem-
legan her-
kostnað við
verðlækkanir,
hefur neyslan
dregist saman.
Það er því rök-
rétt ályktun að ef verðið hindrar
sölu á kjötinu, þurfi að lækka það
enn frá því sem nú er. Það er hins
vegar margt sem bendir til að
verðið sé ekki stærsti
þröskuldurinn í sölunni, heldur
Þórólfur Sveinsson
hitt að ekki sé verið að bjóða það
sem neytendann vantar. Vöra-
þróun úr kindakjöti hefur verið
alltof lítil undanfarin ár. Það er
e.t.v. mergurinn málsins.
Beingreiðslur festar í
tiltekinni upphæð?
Það má því spyija hvaða úr-
ræði/breytingar felast í samningn-
um sem nú er í
vinnslu. í fyrsta lagi
er samkvæmt núgild-
andi búvörusamningi
stuðningur ríkisins í
beinu hlutfalli við
innanlandsneyslu og
dregst saman ef hún
minnkar. Nú er um
það rætt að ijúfa þessi
tengsl og festa bein-
greiðslumar í til-
tekinni upphæð. Hlut-
deild hvers ffam-
leiðenda í þessari
upphæð verður von-
andi í hlutfalli við
greiðslumark hans.
Verðlagning taki mið
af markaós-
aðstæðum
í öðm lagi byggir núverandi
skipulag á fastákveðnu verði og
tilteknu magni (greiðslumarki),
sem hver framleiðandi á að fá
fullt verð fyrir. Rætt er um að
breyta þessu þannig að verð-
lagningin taki meira mið af
markaðsaðstæðum og auka
sveigjanleikann gagnvart hverjum
framleiðanda. Ekki er frágengið
hvemig þessu verður háttað, en
ljóst er að ekki verður bæði sleppt
og haldið. Þannig getur full
staðgreiðsla og sveigjanlegt verð
ekki farið saman.
Greiðslumark
aflagt?
í þriðja lagi er rætt um að
leggja greiðslumark af í núver-
andi mynd. Þess í stað færi
ákveðið hlutfall af framleiðslu
hvers innleggjanda í útflutning
(umsýslu). Væntanlega verða sett
fram einhver tilboð sem hafa það
markmið að minnka framleiðslu
og fækka framleiðendum. Miðað
við tiltæka markaði er heildar-
framleiðslan of mikil en tekjur
bænda þó of litlar.
Að síðustu skal nefnt að rætt
hefur verið um að ná birgðum út
af markaði þannig að sauð-
ljárræktin geti farið inn í breytt
skipulag með hreint borð.