Bændablaðið - 13.11.1996, Qupperneq 5

Miðvikudagur 13. nóvember 1996
Bœndablaðið
5
A að flytja inn erlendan
kúastofn?
í fyrsta hefti Nautgriparæktar-
innar árið 1996 er afar fróðleg grein
eftir þá Jón Viðar Jónmundsson og
Gunnar Ríkharðsson um hina svo-
nefndu Færeyjartilraun þar sem
bomar voru saman kvígur af norsk-
um og íslenskum stofni og í fram-
haldi af því velta þeir félagar fyrir
sér hugsanlegum innflutningi á er-
lendu kúakyni til Islands. Er í grein
þessari farið ítarlega í þetta mál og
rökin með og á móti tínd til þannig
að litlu er við að bæta. í lok grein-
arinnar hvetja höfundar til þess að
bændur og aðrir sem málið varðar,
láti í sér heyra og umræða verði um
málið. Og vissulega hefur um-
ræðan ekki látið á sér standa.
Sérstaklega eftir að aðalfundur
Landssambands kúabænda ályktaði
með innflutningi norskra mjólkur-
kúa síðastliðið sumar hafa margir
látið í sér heyra og farið geist í
hinum ýmsu ijölmiðlum. Hafa
skoðanir þeirra mjög verið á einn
veg, þar sem þeir hafa vægast sagt
varað við þessum hugmyndum. Þar
sem lítið hefur farið fyrir þeim sem
eru meðmæltir því að reyna inn-
flutning, sendi ég þessar línur í
Bændablaðið.
Mjólkurframleiðslan
er í kyrrstöðu
Um árabil hefur ríkt stöðnun í
mjólkurframleiðslunni.
Mjólkurverð til bænda
hefúr lækkað að raungildi
og framleiðslumagn er
takmarkað með kvóta.
Fyrirsjáanlegt er að
mjólkurverð mun ekki
hækka í náinni framtíð.
Samanburður verður alltaf
viöhafður á verðlagi hér og í
nágrannalöndum og ef við
höldum ekki vöku okkar og
reynum að þróa búskapinn til
aukinnar framleiðni og
hagkvæmni gætum við dregist
svo langt aftur úr, að ekki yrði
leið út úr ógöngunum. Fljót-
lega mundu sveitimar ekki
framfleyta bændafólkinu lengur,
býlin gengju úr sér og neytenda-
styrkimir (beingreiðslumar)
hrykkju ekki til þess að halda
mjólkurverðinu samkeppnishæfu.
Hætt er við að hið háa Alþingi
myndi við þessar aðstæður slá mjólk-
urframleisluna af eins og hveija aðra
vanmetaskepnu með því að láta
beingreiðslumar fjara út og galopna
hér allt íyrir innfluttningi mjólkurvara
“ neytendum til bjargar”.
Þetta er svört mynd en þó öllu
raunhæfari en sú mynd sem þeir
draga upp sem telja að við getum
búið hér við kyrrstöðu og einangrun
og framleitt landbúnaðarvörur á
hálfgerð”m húsdýragörðum þar
sem túristar gætu skoðað foma bú-
skaparhætti og séð með eigin aug-
um frumstæðar kýr víkinganna.
Bændum fækkar
Það hefúr ætíð verið vont mál
að tala um fækkun bænda. Mjólk-
urframleiðendum fækkar samt
stöðugt á Islandi og munu flestir
viðurkenna að svo haldi áíram.
Samkvæmt úttekt sem gerð var á
Suðurlandi í fyrra kom fram að
meðalaldur fjósa er 31 ár. Má því
ætla að víða séu aðstæður til
mjólkurframleiðslu orðnar
bágbomar. Með tilliti til þess
hversu erfitt þaö er orðið að rífa upp
mjólkurframleiðslu á jörðum þar
sem aðstaða og framleiðsla er lítil
fyrir og með tilliti til þess hversu
þjóðfélagsgerðin er orðin fjöl-
breyttari en áður var og gefur fólki
kost á ýmsum störfum sem þekktust
ekki fýrr á árum, má fastlega gera
ráð fyrir að innan nokkuð skamms
tíma muni mjólkurframleiðendum
fækka hraðar en áður. Þetta er
f
f
vissulega hálf dapurt en
þarf ekki endilega veikja
stöðu sveitanna. I minni
sveit lögðu 19 bændur
inn mjólk fyrir tveim til
þrem áratugum en nú eru
innleggsnúmerin 8. Allar
jarðimar eru þó enn
setnar og stundar fólk þar
hin ýmsu störf, allt frá
því að gegna stöðu Um-
boðsmanns Alþingis,
kenna I grunnskóla eða
ala svín og kjúklinga.
Framleiðsla
fjölskyldubúsins
þarf að aukast
Fyrir þá sem áfram
munu starfa að
Ólafur
Kristjánsson er
kúabóndi i
Geirakoti í
Árnessýslu
koma
kvieur
livort
lagt
, „iir lior '""
spena
sex
L’ÓO
fíntm
E nnþa
fram
Af.öllum skoðunum sem menn úr ýmsum
áttum hafa látið í ljósi í flölmiölum um inn-
flutning mjólkurkúa eru skoðanir sumra bú-
vísindamanna okkar einna herfilegastar. Eftir
að Færevjatilraunin leiddi mjög ótvírætt í ljós
að íslensku kvígurnar stóðu þeim norsku langt
að baki í öllum atriðum sem lagt var mat á létu
fljótlega nokkrir okkar best menntuðu bú-
vísindamanna ljós sitt skína. Töldu þeir að óráð
mikið væri að hugsa til þess að flvtja inn nýtt
kúakvn og tæptu á því að það væri vísast
bændunum að kenna að íslenska kvrin væri ekki
búin að sýna virkilega hvað í henni bvr. Mátti
helst á þeim skilja það sérþarfir íslenskra bænda
að eiga lélegar kýr. Það er með ólíkindum að
menn sem vegna menntunar sinnar og starfa
eiga að vita best hvað er á döfinni í búskap
annarra þjóða. geti horft upp á íslenska naut-
griparækt dragast aftur úr og drabbast niður og
lvsa því svo vfir að stórvarasamt sé að revna að
laga ástandið.
mjólkurframleiðslu skiptir öllu
máli að búið verði sem best í haginn
fyrir þá auknu framleiðslu sem þeir
verða að takast á við. Það er lykil-
atriði fyrir kúabændur framtíðar-
innar að þeir eigi kost á gripum sem
hafa þá afkastagetu til að bera að
nýting á vinnuframlaginu sem eytt
er í framleiðsluna verði sem best og
sé ekki langt fyrir neðan það sem
eðlilegt þykir í nálægum löndum.
Það er auk þess bjargföst skoðun
mín að þá fyrst komi í ljós hversu
Island er vel fallið til nautgriparækt-
ar þegar íslenskir bændur eiga völ á
gripum sem eru virkilega góðir. Þá
muni koma í Ijós að þrátt fyrir norð-
læga stöðu landsins og svöl sumur
eru landgæði hér mjög þokkaleg.
Grasrækt er hér auðveld og áfalla-
laus og landrými mikið. Þetta eru
aðstæður til að búa vel.
í byrjun næstu aldar þarf fjöl-
skyldubú sem eingöngu framleiðir
mjólk og sem telur þetta 30 árskýr
að framleiða rúma 200 þúsund lítra
mjólkur á ári.
Þetta er nauðsynleg framleiðsla
til þess að búið hafi þann slagkraft
sem þarf til að reksturinn geti
staðist faglegar kröfur sem gerðar
verða til hans sem matvælafram-
leiðanda. Minni framleiðsla mun
vart geta skilað þeim tekjum til fjöl-
skyldu sem þarf til að lifa því nú-
tímalífi sem aðrar stéttir landsins
gera kröfur til.
Vitanlega verða einnig smærri
bú sem framleiða mjólk og hafa
viðbótartekjur af öðru svo sem
sauðfjárrækt, nautaeldi eða aukabú-
greinum.
í Evrópusambandslöndum hefúr
þróunin orðið sú aó bændum sem
framleiða mjólk hefur fækkað mjög
Núna er eitt brýnasta verkefni kúabœnda að leggja grunn að lífvœnlegri
framtið ungs fólks sem kýs að starfa við mjólkurframleiðslu.
ört og búin hafa stækkað. í Dan-
mörku t.d. framleiðir nú meðalkúa-
búið ríflega 300 þúsund lítra.
Meðalnyt kúa eykst stöðugt og gíf-
urleg viðskipti er með kynbótagripi,
sæði og fósturvísa milli landa og
heimsálfa.
Ef áfram heldur sem horfir mun
stöðugt breiðara bil verða milli af-
kastagetu íslensku kúnna og hinna
þaulræktuðu stofna í nágrannalönd-
unum. Ef enn verður haldið dauða-
haldi í hinn gamla landnámsstofn
verður unga fólkið sem ætlar að
hasla sér völl í mjólkurframleiðslu á
Islandi á komandi árum að sæta því
að framleiða sína vöru á forsendum
þar sem vonlaust er að nálgast þau
afköst og hagkvæmni sem þykja
sjálfsögð í nágrannalöndunum.
Nautakjötið og
markaðurinn.
Eins og stendur horfir ekki væn-
lega fyrir framleiðslu nautakjöts á
Islandi. Neysla nautakjöts hefur
reyndar löngum verið lítil þar sem
völ hefur verið á afbragðs grasbíta-
kjöti sem er hið hefðbundna lamba-
kjöt. Þegar bændur reyndu að bæta
sér upp skerðingu í mjólkur-
framleiðslu með aukinni nautakjöts-
framleiðslu sprakk'markaðurinn og
verðið féll. Gífurleg velta er í við-
skiptum með nautakjöt milli landa
sem glögglega kom í ljós í um-
ræðunni um bresku kúariðuna.
Jafnvel er verð á nautakjöti á þess-
um heimsmarkaði ekki svo fjarri
því verði sem bændur hér fá fyrir
nautakjöt eftir að sláturleyfishafar
klúðruðu niður verðlagningunni í
kjölfar offramleiðslunnar. En eins
og stendur eru íslenskir bændur
gjörsamlega vonlausir á þessum
markaði þar sem íslensk naut ná
ekki þeirri holdfyllingu og þroska
til þess að ná þeim staðli sem ein-
hvers virði þykir. Auk þess tekur
uppeldi íslenskra nautkálfa langtum
lengri tíma en uppeldi kálfa af þeim
kynjum sem almennt eru notuð í
nautakjötsframleiðslu.
Það má vel ætla að ef hér á
landi væri í mjólkurframleiðslunni
notað tvínytja kúakyn þ.e.a.s. sem
bæði væri holdmikið og
mjólkurlagið væri hægt að koma
nautakjöti á markað erlendis á
viðunandi verði. Einu sinni voru
seldir íslenskir sauðir á fæti til Bret-
lands fyrir gullpeninga.
Ef til vill verður einhvem tíma
hægt að ,;elja naut frá íslandi á líf-
dýramönruðum á Bretlandseyjum
eða frnna einhvem þann markað
sem greiddi viðunandi verð fyrir
góða markaðshæfa vöm.
Verður of dýrt að
skipta um kúakyn?
Nefnt hefur verið að mikill
kostnaður muni fylgja því að flytja
inn nýtt kúakyn. Nú má segja að
allmiklu sé til kostað í það kyn-
bótastarf sem stundað hefur verið
hér áratugum saman. Árangurinn
hefur reyndar ekki orðið sem erfiðið
enda eru forsendurnar fyrir góðum
árangri í lágmarki þar sem kyn-
bótastofninn er svo lítill. Reyndar
þekki ég engan bónda sem ein-
dregið er þeirrar skoðunar að hér
hafi orðið einhverjar verulegar kyn-
bótaframfarir á liðnum árum.
Sjálfur hef ég framleitt mjólk í 25 ár
og við það að fletta í gegnum gaml-
ar kúaskýrslur sé ég t.d. enga
aukningu á nythæð sem ekki má
skýra með bættri fóðuröflun.
Fyrstakálfskvígur virðast ekki ná
meiri nythæð nú en fyrir áratug
síðan og ennþá er undir hælinn lagt
hvort kvígumar koma inn í fram-
leiðsluna með fjóra, fimm eða sex
spena eða einhverja þaðanaf verri
júgurgalla. Þótt fróðir menn full-
yrði að ekki sé hætta á skyldleika-
ræktun eða úrkynjun vegna smæðar
Framhald á blaðsíðu 16