blaðið - 11.10.2005, Qupperneq 14

latwiB sSiWö?

blaði
Útgáfufélag: Ár og dagur ehf.
Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson.
Ritstjóri: Karl Garðarsson.
STAÐA GEÐSJUKLINGA
Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn var í gær og var þema dagsins
„Andleg og líkamleg heilsa yfir æviskeiðið“. Þar sem mikil
llenska hefur verið að undanförnu að helga hinum ýmsu dög-
um hin ýmsu málefni má segja að dagur sem þessi hverfi í fjöldann,
og að þrátt fyrir að málefnið sé þarft hafi sér dagur sem helgaður er
málefninu lítið að segja - svona í heildina. Staða geðsjúkra er hinsveg-
ar þannig í dag að nauðsynlegt er að staldra við og skoða málið.
Þeir sem tengjast geðsjúkum eru því miður allir sammála að pott-
ur sé víða brotinn þegar kemur að málefnum þessa hóps. Kemur þar
margt til. I fyrsta lagi er staðreyndin sú að allt of margir einstaklingar
í okkar annars ágæta samfélagi eru haldnir einhverskonar fordómum
gagnvart geðsjúkum. Það viðhorf að andlega sjúkir einstaklingar séu
ekki veikir, heldur bara hálfgerðir ræflar er ennþá ótrúlega víða við
lýði þrátt fyrir að fæstir séu tilbúnir að opinbera slíka skoðun í marg-
menni. Til að bæta svo gráu ofan á svart trúa fjölmargir ennþá þeirri
gömlu þjóðsögu að geðsjúkir séu almennt hættulegir sjálfum sér og
öðrum. Það er ótrúlegt að fylgjast með því þegar komið er fram á 21
öldina að almenningur sé ekki upplýstari en raun ber vitni. Það er
engin auðveld leið til að upplýsa almenning í þessu máli, en þó er ljóst
að ekki má hætta að reyna.
Fjárhagsleg staðaþessa hóps er síðan annar kapituli sem nauðsynlegt
er að endurskoða. Tekjur þessahóps, sem og reyndar annarra öryrkja, er
smánarblettur á okkar annars ágæta samfélagi. Á sama tíma og stjórn-
völd stæra sig af mesta góðæri sögunnar eru andlega veikir einstakling-
ar oftar en ekki dæmdir til að lifa af tekjum sem hinum almenna manni
myndi ekki detta til hugar að reyna að láta duga sér til framfærslu.
Þeir einstaklingar sem lent hafa í fjárhagserfiðleikum vita hversu
erfitt það getur verið að takast á við slíkt. Að takast á við geðsjúkdóm
hlýtur að vera nóg, þó ekki þurfi að bæta við það óþarfa áhyggjum af
peningum. ísland er ein ríkasta þjóð í heimi, en einhvern vegin hefur
það þróast þannig að við erum sífellt að verða tregari til að deila þeim
gæðum sem þetta land býður upp á. Stjórnvöld eiga þar einhverja sök,
og gott væri að þau tækju ákvörðun um að snúa við blaðinu. Hvar
væri þá betra að byrja en með því að bæta stöðu geðsjúkra, ekki í
tilefni einhvers dags, heldur vegna þess að slíkt þarf nauðsynlega að
gera.
Auglýsingastjóri: Steinn Kári Ragnarsson. Ritstjórn & auglýsingar Bæjarlind 14-16,201 Kópavogur.
Aðalsimi: 510 3700. Símbréf á fréttadeild: 510.3701. Símbréfá auglýsingadeild: 510.3711.
Netföng: vbl@vbl.is, frettir@vbl.is, auglysingar@vbl.is.
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins. Dreifing: íslandspóstur.
U S.iT: Lfei B 4 i
Hreinsar loftið
Eyðir Iykt
Drepur bakteríur
ECC Skúlagötu 63
Sími 5111001
Opið 10-18
Auglýsingar I 7
blaðiö
4=
ÞRIÐJUDAGUR 11. OKTÓBER 2005 blaöió
Lýðræðið og það allt
Enn á ný hafa sveitarfélög og sam-
eining þeirra komist í umræðuna,
nú síðast aðallega vegna þess hvern-
ig tillögur um frekari sameiningu
voru kolfelldar víðast hvar um land-
ið. Um framhaldið sýnist sitt hverj-
um, en það var athyglisvert að heyra
Helga Hjörvar, þingmann Samfylk-
ingarinnar, lýsa þeirri skoðun sinni
í Silfri Egils um helgina, að sjálfsagt
væri réttast að setja lög um lágmarks-
stærð sveitarfélaga og skikka þau síð-
an til sameiningar.
Nú er ég ekki sammála Helga um
þetta atriði, en ég skil sjónarmiðin
sem þar liggja að baki. Þau eru alveg
tæk til umræðu. En þau fengu mig
til þess að hugsa nánar um valdið,
eðli þess og samfélagsbygginguna.
Vandinn er hins vegar sá að um-
ræða af þeim toga er afar sjaldan
tekin hér á landi og aldrei til lykta
leidd. Það sáu menn best á áratuga-
löngum störfum hinna ýmsu stjórn-
arskrárnefnda, sem aldrei komust
að niðurstöðu, en hlutverk þeirra
var að smíða stjórnarskrá lýðveldis-
ins, sem koma skyldi í stað þeirrar
bráðabirgðastjórnarskrár, sem sett
var 1944 og var aðeins lítillega upp-
færð gerð stjórnarskrár þeirrar, sem
íslendingum var afhent af Dönum.
Óskýr stjórnarskrá
Af þessu supu menn svo seyðið í
fyrra þegar magnaðar deilur hóf-
ust um þýðingu tiltekinna stjórnar-
skrárgreina, valdheimildir og vald-
mörk. Þar var deilt um það hvort
forseti lýðveldisins hefði sjálfstæð
völd án atbeina ráðherra og er óhætt
að segja að menn hafi skipst í tvö
horn hvað það varðar. Sjálfur er ég
þeirrar skoðunar að öllu valdi verði
að fylgja ábyrgð, en þar sem ákvæði
og venja um forsetaembættið eru öll
á þá lund að hann beri enga ábyrgð á
embættisfærslu sinni hlýtur það að
fela í sér valdaleysi hans. Framhjá
hinu verður þó ekki litið að það eru
stjórnarskrárákvæði um forsetann,
sem virðast mæla fyrir um annað.
Auðvitað er það óþolandi að stjórn-
arskráin skuli ekki vera skýrari en
þetta og jafnvel í mótsögn við sjálfa
sig. Það verður að laga.
En það eru ekki aðeins lausir
þræðir í grunnlögunum. Það má
Jj"Andrés Magnússon
líka gagnrýna hvernig þeim er fylgt
eftir. Það má t.d. ekki greiða krónu
úr ríkissjóði án blessunar Alþing-
is, þó auðvitað viðurkenni allir að
framkvæmdavaldið verði að hafa
eitthvert svigrúm til þess að bregð-
ast við óvæntum aðstæðum. En
samt er það nú svo að framkvæmda-
valdið og stofnanir þess fara býsna
mikið sinu fram í þessum efnum og
Alþingi má svo vesgú stimpla það
eftir á.
Söguleg slys
Að einhverju leyti má sjálfsagt
kenna um sögulegum slysum, vond-
um venjum og framtaksleysi til þess
að laga það, sem ekki er mölbrotið.
En vandinn eykst áfram, smátt og
smátt, einmitt vegna þess að menn
nenna ekki að ræða hann.
Ríkisvaldið allt og samfélagsgerð-
in er mjög mótuð af þeim viðhorfum,
sem ríktu í upphafi síðustu aldar,
líkt og menn hafi engan sérstakan
lærdóm dregið síðan.
Hér hefur aldrei farið fram nein
umræða um hlutverk ríkisvaldsins.
Hvað á það að gera og hvað má það
gera? Þetta hefur skýrast komið í
ljós þegar vélað hefur verið um verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga, þar
sem fulltrúar hins opinbera hafa
samið sín á milli um hvernig þetta
ætti nú allt að vera, en hins vegar var
aldrei minnst á að þetta kæmi borg-
urunum eitthvað við eða hvort það
væri yfirhöfuð sjálfgefið að allt væri
þetta á hendi hins opinbera.
Lýðræði kvað snúast um það að
landslýður ráði. En það er ekkert
sem segir að hann þurfi að ráða öllu
eða einhverjir í hans nafni. Mikil-
vægast er að hann ráði sér sem mest
sjálfur.
Höfundur er blaðamaður.
Klippt & skorið
argir biðu viðtals Egils Helgasonar
við Kjartan Gunnarsson, æðsta-
prest
Sjálfstæðisflokksins,
með nokkurri eftir-
væntingu, enda um
margt að ræða. Eftir
áaðhyggja þótti það
þó fremur þunnur
þrettándi og langur
vegur frá því að Egill
þjarmaði að Kjartani
þó næg væru tilefnin í Ijósi erfiðrar umræðu
undanfarinna vikna. Þeir, sem þekkja Kjart-
an, segja jafnframt með ólíkindum hversu
leiðinlegt viðtalið var, en hann mun vera með
skemmtilegri mönnum í persónulegri viðkynn-
íngu. Eittvarþaðþó íviðtalinu, semfréttnæmt
mátti teljast, en það var að Kjartan sló því
föstu að hann væri ekki á förum úr starfi, en
undanfarnar vikur hefur orðrómur gengið um
að hann hygðist senn hverfa til annara starfa.
Asínum tíma
var mikið
rætt um
eignarhald Fréttablaðs-
ins, en ritstjóri þess,
Gunnar Smári Egilsson,
fór með þær upplýs-
ingareins og hernaðar-
leyndarmál lengi vel. (
fréttum Sigríðar Daggar Auðunsdóttur í Frétta-
blaðinu upp á síðkastið, þar sem fjallað er um
eignarhald íslenskra fjölmiðla hefur því verið
hampað að Baugsmenn eigi „aðeins" um 32%
í 365 miðlum, þó allir viti að eignavensl við
ýmsa aðra eigendureru með þeim hætti að eig-
inlegur hlutur er stærri og raunar allsráðandi,
eins og best sést á því hvernig stjórn fyrirtækis-
ins er skipuð. En önnur spurning hefur vaknað
hjá mörgum, því þegar hlutirnir, sem upþ eru
taldir (Fréttablaðlnu, eru iagðir saman kemur
í Ijós að ekki er gerð greln fyrir eignarhaldi um
30% hlutafjár. Hvar skyldi það liggja?
klipptogskorid@vbI.is
„Ég segi kannski ekki aS maður sé reiðubúinn
að láta lífið til að Hannes H. Gissurarson fái
að láta í Ijós skoðanir sínar - en er ekki heldur
langt gengið að rukka hann um 12 milljónir
fyrirþær?“
Guðmundur Andri Thorsson,
Freiiabladinu, 10.10.2005.
Pað vekur athygli að Guðmundur Andri
skuli taka upp hanskann fyrir einn
sinn uppáhaldsóvin þó hann vilji ekki
ganga jafnlangt og Voltaire þegar tjáningar-
frelsið er annars vegar. Hitt vekur þó kannski
enn meiri furðu að
enn skuli ekki hafa
heyrst í hefðbundn-
ummálsvörumtjáning-
arfrelsisins um málið,
Blaðamannafélaginu,
Rithöfundasamband-
inu og Ragnari Aðal-
steinssyni.
j