blaðið - 11.10.2005, Síða 20

'28 I VÍSINDI
ÞRIÐJUDAGUR 11. OKTÓBER 2005 blaöiö
-Skorpulifrasjúklingar í Bretlandifá hugsanlega ekki meðferð
Læknar velja fólk
af biðlistum
Skurðlæknirinn sem framkvæmdi
lifrarígræðsluna á fótboltamann-
inum fornfræga George Best árið
2002 segir það aðkallandi að finna
kvarða eða mælitæki til þess að
finna þá sjúklinga sem eru líklegir
til að misnota áfengi eftir lifrarað-
gerð til að hægt sé að sparka þeim
afbiðlistum.
Læknirinn, Nigel Heaton, er yfir-
maður lifrardeildar á King’s College
sjúkrahúsinu í London. Hann segir
skort á líffæragjöfum hafa aukið
pressu á skurðlæknum að velja þá
sjúklinga sem eru líklegir til að
græða mest á líffæragjöf.
„Það er lítið framboð á lifrum og
-biðlistar hafa lengst síðustu tvö
til þrjú ár. Ef þú vissir að nokkur
myndi verða síafbrotamaður þá
myndi hann ekki fá að fara í aðgerð.
Vandamálið er að það er engin leið
að sjá hverjir það eru,“ segir Heaton.
George Best lagðist inn á sjúkra-
hús í síðustu viku vegna sýkingar í
nýrum. Hann sannfærði lækna um
það árið 2002 að hann væri hent-
ugur í lifrarígræðslu. Hann var þá
með skorpulifur sem orsakaðist af
mikilli áfengisneyslu. Eftir aðgerð-
ina jók hann samt sem áður áfengis-
neysluna á ný, þvert á það sem lækn-
ar höfðu ráðlagt honum.
„Það þarf að finna aðferð sem met-
ur sjúklinga til þess að bera kennsl
á þá sem óumflýjanlega munu snúa
sér aftur að áfenginu eftir aðgerð
þannig að hægt verði að útiloka þá,“
segir Heaton. Hann segir að það
verði að finna upp strangari úrræði
til að koma í veg fyrir að sjúklingar
snúi sér aftur að áfenginu að aðgerð
lokinni.
Lifrarígræðsla er síðasta hálmstrá-
ið fyrir marga alkóhólista sem hafa
þróað með sér áfengistengda sjúk-
dóma eins og skorpulifur.
Stuttu eftir aðgerðina fékk Best
ígræðslu sem var hönnuð til þess að
gera það sársaukafullt fyrir hann
að drekka áfengi. Igræðslan, sem
venjulega er grædd undir fituna um-
hverfis magann, sendir frá sér efni í
blóðrásina sem kemur í veg fyrir að
líkaminn brjóti áfengið niður á rétt-
an hátt. Þegar áfengi er drukkið með
þessa ígræðslu leiðir það til þess að
eiturefni í blóðinu aukast sem síðan
leiðir til krampa, hjartsláttatruflana
og breytinga á blóðþrýstingi.
Vandamálið er hins vegar að þess-
ar ígræðslur virka bara í sex mánuði
þannig að ef sjúklingurinn hugsar
ekki um það að fá nýja ígræðslu þá
hverfa áhrifin á endanum. Einnig
er hætta á því að sjúklingar treysti
einvörðungu á ígræðslurnar til að
hætta að drekka en fái sér enga sál-
fræðilega hjálp.
Allir sem fá líffæraígræðslu eiga
það á hættu að fá sýkingar því þeir
þurfa að taka lyf sem veikir allt
ónæmiskerfið til þess að koma í veg
fyrir að líkaminn hafni nýja líffær-
inu. Hættan sem alkóhólistar, sem
hafa fengið nýja lifur, horfast í augu
við er að alkóhól veikir ónæmiskerf-
ið ennþá meira sem gerir þá ennþá
berskjaldaðri fyrir sýkingum.
Hættan á sýkingum og dauða
vegna lifrarsýkingar er því margföld
ef áfengisdrykkjan heldur áfram því
að ígrædd líffæri eru mun móttæki-
legri fyrir sýkingum en upphaflegu
líffærin.
• Á árunum 1996 - 2000 fengu
500 alkóhólistar lifrarígræðslu
í Bretlandi.
• Um það bil helmingur allra
lifrasjúkdóma er hægt að rekja
til áfengisneyslu. Óhóf áfengis
getur orsakað skorpulifur þar
sem örvefur myndast í lifur í
stað heilbrigðs vefjar.
• Með vaxandi ofdrykkju vara
læknar við að yngra og yngra
fólk deyi úr skorpulifur.
• í Bretlandi eru framkvæmdar
á milli 600 og 700 lifrarígræðsl-
ur á ári.
Nýtt bóluefni gæti út-
rýmt leghálskrabbameini
Nýtt bóluefni gæti hugsanlega komið algerlega i veg fyrir leghálskrabbamein til lengri tíma litið.
Wýtt bóluefni gegn legháls-
krabbameini, sem gefur þá
möguleika að bjarga allt að
1.300 mannslífum á ári, gæti orð-
ið fáanlegt á næsta ári samkvæmt
tilkynningu í Bretlandi í síðustu
viku. Tvö stór lyfjafyrirtæki hafa
þróað bóluefnið saman og hafa til-
kynnt að það geti gefið konum 100%
vörn gegn frumubreytingum sem or-
saka leghálskrabbamein.
Framkvæmdastjóri stofnunar
um krabbameinsrannsóknir segir
þessar rannsóknir skipta gríðarlega
miklu máli fyrir áframhaldandi
rannsóknir á krabbameini. Næstum
3000 tilfelli af leghálskrabbameini
greinast í Bretlandi á ári hverju
þannig að þessar fréttir gefa miklar
vonir um að hægt verði að minnka
þá tölu svo um munar.
' Bóluefnið kann hins vegar að
verða umdeilt þegar það kemur á
markaðinn. Flest tilfelli legháls-
íkrabbameins orsakast af veiru sem
kallast HPV. Hún smitast við sam-
farir þannig að markhópurinn yrði
stúlkur allt niður í 10 ára gamlar til
að verja þær áður en þær byrja að
stunda kynlíf.
I sumum löndum hafa nú þegar
heyrst raddir gegn því að bólusetja
ungar stúlkur á þeim grundvelli
að þær ættu ekki að stunda kynlíf
á unglingsárum og alls ekki fyrir
hjónaband.
Trúarhópar í Bandaríkjunum
halda því fram að skírlifi sé besta
aðferðin til að forðast leghálskrabba-
mein. Sumir segja að bóluefnin
muni hvetja ungar stúlkur til að
verða fyrr kynferðislega virkar.
Vísindamenn hafa lýst því yfir að
bóluefnið muni án efa geta komið
í veg fyrir að leghálskrabbameinið
nái að þróast. Konur eru reglulega
kallaðar í krabbameinsskoðun og ef
krabbameinið uppgötvast nægilega
snemma er hægt að lækna það en
samt sem áður deyja 1.300 konur í
Bretlandi á hverju ári.
Tilraun var gerð á 12.167 konum
á aldrinum 16 til 23 ára, búsettum í
13 löndum. Helmingurinn fékk bólu-
efnið þrisvar sinnum á sex mánaða
tímabili en hinn helmingurinn lyf-
leysu. Allar voru konurnar rannsak-
aðar reglulega í tvö ár til að athuga
hvort einhverjar frumubreytingar í
leghálsi ættu sér stað.
Bóluefnið var hannað til verndar
tveimur tegundum af HPV veirunni
sem orsakar 70% af leghálskrabba-
meini. Vísindamenn fundu eftir til-
raunirnar að bóluefnið kemur í veg
fyrir þessar tvær tegundir af veiru
og varnar einnig annars konar HPV
veiru sem orsakar kynfæravörtur.
Sérfræðingar eru yfir sig ánægð-
ir með nýja bóluefnið þar sem það
sýndi 100% árangur sem vísinda-
menn segja að sé algerlega einstakt.
Bráðlega munu niðurstöður rann-
sókna, sem gerðar voru í fjögur ár
til að fylgja eftir þeim sem tóku þátt
í tilrauninni, birtar opinberlega. Þá
mun einnig koma í ljós hvort einhver
rénun á virkni bóluefnisins geri vart
við sig með árunum.
Frá árinu 1964 hefur dauðsföll-
um af völdum leghálskrabbameins
fækkað gríðarlega hér á landi. Leitar-
starfsemi er mjög öflug hér á landi
sem hefur sýnt sig að sýni árangur.
Árið 1988 var aldurstakmark krabba
meinsleitar lækkað í 20 ár úr 25 ár-
um þar sem það hafði sýnt sig að
frumubreytingar gera oft vart við
sig hjá ungum konum. Frá árinu
1998 til ársins 2002 greindust að
meðaltali 15 konur á ári með legháls-
krabbamein.
George Best hætti aö spila fótbolta mjög ungur og hafa margir sagt að frægðin hafi stig-
ið honum til höfuðs. Áfengisneyslan hefur tekið sinn toll því hann fékk lífrarígræðslu
vegna skorpulifur árið 2002. Best þótti einn besti fótboltamaður í heimi á sínum tíma og
ber því nafn með rentu.
Ný aðíerð
gegn malaríu
Erfðabreyttar moskítóflugur með
glóandi kynkirtla gætu orðið nýtt
vopn í stríðinu við malaríu sem verð-
ur milljónum á ári að aldurtila í Afr-
íku og víðar. Malaría berst í drykkj-
arvatn með moskítóflugunum og
fólk smitast þegar smitaðar flugur
stinga það.
Vísindamenn í Imperial College
í London sköpuðu moskítóflug-
una með því að festa frumu með
flúorskini úr karlkyns marglyttu
á frumur úr kynfærum karlkyns
moskítóflugu - sem gerir hana
ófrjóa. Tæknin gerir það nokkuð
einfalt að greina karlkyns moskít-
óflugu frá kvenkyns moskítóflugu
- það sem hingað til hefur hindrað
það að hægt sé að útrýma malaríu.
Ein leið til að hafa stjórn á
moskítóflugum sem bera með sér
malaríu er að hleypa milljónum
ófrjóum karlflugum inn á ákveðin
svæði. Þeir maka sig með kvenflug-
um en búa ekki til nein afkvæmi
þannig að stofninn minnkar. Þessi
tækni hefur meðal annars hjálpað
til við að sporna við tvívængjunni
sem áður var virkilega skæð.
Vonast er til að þessi tækni muni
hleypa vísindamönnum langt í þess-
ari baráttu þar sem malaría er orðin
svo dreifð og vanþróun og fátækt
landanna þar sem hún er sem skæð-
ust kemur í veg fyrir að hægt sé að
útrýma henni með lyjfum.
Auglýsingar 510 3744
blaði&=