Bændablaðið - 21.10.2010, Qupperneq 12

12 Bændablaðið | fimmtudagur 21. október 2010
ÉG KVÍÐI komandi helgi.
Veðurspáin er góð, haust-
ið skart ar sínum fegurstu litum í
lyngi, trjám og kjarri og mýrar og
engi eru umvafin ótrúlegustu lita af-
brigð um. Hvílík sýning og endur-
nær ing fyrir sálina.
En ég veit ég vakna í birtingu
við skotdrunur og andskotagang
sem stendur fram á dag. Ég veit
líka að ég er ekki ein um að vakna
við skothríð og skelfingargarg frá
gæsahópum sem reyna að forða sér
í dauðans angist. Nágranni minn er
ekki einn um að telja við hæfi að
sá í akur í þéttri byggð og bjóða/
leigja/selja (?) aðgang hverja ein-
ustu helgi haustsins mönnum sem
hafa unun af að drepa fugla (menn
nenna ekki lengur að hafa meira
fyrir þessu). Þetta tíðkast um allt
land og við hin höfum of lengi
þagað yfir þessari framkomu. Mál
er að linni.
Eitt er ónæðið sem við verðum
fyrir, annað og verra eru aðfarir
margra víðsvegar um land. Eflaust
eru þeir til í þessum skotglaða
hópi sem eiga rétt á að kallast
veiðimenn, menn sem virða boð-
aðar umgengnisreglur við fugla,
skjóta ekki nema í öruggu færi og
á afmarkaða bráð og gæta þess að
elta uppi sáran fugl og aflífa. Slíkar
reglur er að finna á vef umhverf-
isráðuneytisins og víðar en hvergi
er þess getið hver á að fylgja þeim
eftir. Flestir veiðimenn skjóta fáa
fugla hvert haust til matar fyrir
sjálfa sig og sína.
Aðrir koma fyrir fjölda gervi-
gæsa í blekkingarskyni, bíða þess
svo í skurðum, bak við hálmrúllur
eða önnur skýli að þessir glæsilegu
fuglar komi fljúgandi úr náttstað
inn á akurinn í trausti þess að þar
eru (gervi)gæsir fyrir. Og þá er
sallað á hópinn vægðarlaust til
þess að reyna að ná sem flestum
og ekkert um það skeytt hversu
margir fuglar fljúga burt sárir.
Sum ir þeirra falla til jarðar
skömmu síðar og byltast þar hel-
særð ir, blæðandi, vængbrotnir,
lim lestir og ósjálfbjarga og það
tek ur þá mislangan tíma að deyja.
Ein hverjir lifa jafnvel dægur og
áður en yfir lýkur er krummi eða
annar vargfugl kannski mættur
og byrjaður að snæða við sitt
„villibráðarhlaðborð“. Þetta er eðli
vargfugla, þeir hafa ekki siðvitund
en það á mannskepnan að hafa.
Sá sem fer svona að er ekki
veiðimaður, þetta eru ekki veiðar,
þetta er slátrun eða fjöldamorð.
Hvað kallast hann þá? Ekki slátr-
ari því það er virðingarvert starfs-
heiti manna sem vinna við slátrun
búfjár við viðurkenndar aðstæður
undir eftirliti dýralækna. Eigum við
þá annað orð en fjöldamorðingi?
Dæmi eru um menn sem drepa tugi
og jafnvel hundruð fugla á einum
morgni. Hvað gera þeir við allan
þennan fjölda? Þeir selja gjarna til
veitingahúsa og þá helst bringurn-
ar og fleygja afganginum af fugl-
inum (skyldi þetta vera gefið upp
til skatts, Steingrímur?).
Hvers vegna er þessi slátrun ekki
háð eftirliti? Við hreindýraveiðar
verður að hafa eftirlitsmann og fara
eftir ströngum reglum. Er í lagi að
misþyrma fuglum? Við rannsóknir
hefur komið í ljós að um 40%
íslenska gæsastofnsins fljúga um
með högl í sér eftir misheppnaðar
skotárásir. Það þýðir að nærri því
annar hver fugl flýgur særður úr
hryðjuverkum haustsins. Ætti
kannski að safna þeim sem halda
því fram að fuglarnir finni lítið
fyrir þessu út á akur í morgunsárið
og salla úr dágóðri fjarlægð
haglahrinu í (beran) afturendann á
þeim og leyfa þeim að ganga með í
einn vetur og njóta!
Ég skora á umhverfisráðherra að
setja reglur um hvar leyfilegt er að
skjóta fugla og koma á skipulögðu
eftirliti með gæsaveiðum.
Ég skora á sveitarstjórnir að
setja sambærilegar reglur hver á
sínu svæði.
Ég skora á dýraverndunarsamtök
að beita sér gegn þessari mis þyrm-
ingu.
Ég skora á veiðimenn að berjast
gegn siðlausum fugladrápum.
Ég skora á bændur að sýna
ábyrgð í því hverjir fá að fara með
skotvopn á þeirra landareign.
Ég skora á þig sem pantar gæsa-
bringu á veitingastað eða sækir
villibráðarhlaðborð að skipta þér af
því hvernig fanga var aflað.
Ég skora á allan almenning að
mótmæla illri meðferð á dýrum.
Ég kvíði komandi helgi, ég kvíði
því að heyra þytinn og skvaldrið af
morgunflugi glæstra fugla og vita
hvað á eftir fylgir.
Má misþyrma fuglum?
Emilía Baldursdóttir
aðdáandi lifandi fugla, Syðra-Hóli,
Eyjafjarðarsveit
Veiðimál
NÚ Í sumar hafa eftirlitsmenn
Fiski stofu víða orðið varir við
ýmiss konar framkvæmdir í og
við veiðivötn, svo sem malartekju,
um bætur á veiðistöðum og veiði-
vegum o.s.frv. Í mörgum tilvikum
hefur framkvæmdin verið án lög-
boðinna leyfa frá Fiskistofu og þar
hafa átt hlut að máli bæði utan að-
komandi verktakar og land eig end-
ur en einnig sveitarfélög og veiði-
félög, sem þó bera ákveðna stjórn-
sýslulega ábyrgð í þessum málum
samkvæmt lögum.
Af þessu tilefni vill Fiskistofa
benda á að samkvæmt 33. grein laga
nr. 61/2006 um lax- og silungsveiði
með síðari breytingum þarf að leita
eftir heimild Fiskistofu vegna allra
framkvæmda við ár og vötn, hvort
sem um er að ræða malartekju,
bakka varnir, veiðistaðargerð,
sleppi tjarnir fyrir fisk o.s.frv. Ef
um smávægilegar framkvæmdir
er að ræða, sem líklegt er að vera
þurfi árvissar og sem ekki valda
teljandi skaða á lífríki ánna, er
mögulegt að veita slíkar heimildir
fyrir lengra tímabil, t.d. fimm ár.
Samkvæmt ofan nefndri lagagrein
þurfa framkvæmdaaðilar og/eða
landeigendur að útvega umsögn
veiðifélagsins á svæðinu og sér-
fræð ings í vatnalíffræði og
bú svæðum laxfiska, sem metur
áhrif framkvæmdanna á lífríki
ánna. Umsókn ásamt tilheyrandi
um sögnum er síðan send til Fiski-
stofu á sérstöku eyðublaði vegna
framkvæmda við ár og vötn, sem
finna má á vefsíðunni: www.
fiskistofa.is .
Sérstaklega skal vakin athygli á
því að með lögum nr. 119/2009 um
breytingu á lögum nr. 61/2006 um
lax- og silungsveiði voru heimiluð
viðurlög vegna brota, sem tengjast
ólöglegum framkvæmdum við
ár og vötn. Árið 2010 hefur verið
nýtt til að upplýsa hagsmuna-
og framkvæmdaaðila og aðlaga
nýjum lögum. Frá og með næstu
áramótum munu lagabrot hins
vegar kalla á kærur og viðeigandi
viðulög, ef um alvarleg brot er að
ræða. Sérstaklega viljum við benda
á að heimild Fiskistofu þarf að
liggja fyrir áður en sveitarstjórnir
veita framkvæmdaleyfi vegna
framkvæmda við ár og vötn og það
er í raun á ábyrgð sveitarstjórna
að sá háttur sé hafður á enda er
malarþörf sveitarfélaga vegna
ýmiss konar framkvæmda mjög
mikil.
Megintilgangur þessarar greinar
er að upplýsa aðila um réttindi
þeirra og skyldur og hvetja þá
til að kynna sér þau lög sem um
málið fjalla. Finna má ítarlegar
upplýsingar um hlutverk Fiskistofu
í tengslum við framkvæmdir við
ár og vötn á vefsíðu Fiskistofu,
www.fiskistofa.is undir „lax- og
silungsveiði“.
Árni Ísaksson
forstöðumaður lax- og
silungsveiðisviðs Fiskistofu
Til framkvæmdaaðila, sveitarfélaga, veiðifélaga og
landeigenda við ár og vötn
Sækið um framkvæmdaleyfi!
Dagana 5.-8. september sl. var
haldin ráðstefna Circum polar
Agricultural Association (CAA)
sem mætti útleggja Land bún-
aðar samtök norður skauts ins.
Ráð stefnan fór fram í Alta í
Norð ur-Noregi og var sótt af um
140 þátttakendum frá tíu lönd-
um sem öll tilheyra norður hjara
heimsins. Frá Ís landi mættu,
auk undirritaðs, Snorri Sig urðs-
son og Sigríður Dal manns dóttir.
Viðfangsefni ráðstefnunnar var
auðlindir lands á norðurslóðum og
hvernig löndin umhverfis norð-
ur heimskautið geta styrkt stöðu
land búnaðar á sínum svæðum.
Með nokkurri einföldun má skipa
þeim 10 löndum sem þarna tóku
þátt í þrjá flokka:
1. Norð-Vestur Rússland, sem
sam anstendur af þremur héruð-
um: Karelíu, sem liggur sam-
síða Finnlandi og er fyrst og
fremst vaxin skógi með til-
tölulega litlum landbúnaði;
Múrmansk, sem er austur af
Norður-Noregi og hefur um
margt svipuð skilyrði til land-
bún aðar; Arkangelsk sem er við
botn Hvítahafs, austan og sunn-
an við Múrmansk.
Það sem er áhugavert við þessi
svæði er hversu miklar tenging-
ar eru við norræna menn ingu.
Murman er t.d. af bökun á orð-
inu Norman eða Norðmaður
og heiti Ark ang elsk vísar til
Mikjáls erki engils. Bæði svæð-
in eru til tölu lega fjölmenn
miðað við hversu norðarlega
þau liggja; Múr mansk með
900.000 íbúa og Arkangelsk
með 1,3 milljónir íbúa en á
tímabili Sovétríkjanna var
þessum ríkjum meinað að
framleiða landbúnaðarafurðir
svo að nokkru næmi; mat átti
að framleiða í frjósömum mið-
ríkjunum. Nú eru þessi svæði
að reyna að þróa sinn landbún-
að áfram á eigin forsendum.
2. Norður-Skandinavía, Ísland,
Fær eyjar, Grænland og Orkn-
eyjar: Þetta svæði hefur langa
hefð fyrir öflugri byggðastefnu
og tiltölulega miklum ríkis-
stuðn ingi við landbúnað (þó
síst á Orkneyjum). Hér eru
aðstæður mjög mismunandi;
litlir vaxtarmöguleikar eru
fyrir landbúnað á Færeyjum
og Grænlandi og takmarkaðir
á Orkneyjum. Þar ráða nátt-
úrulegar aðstæður mestu. Hins
vegar gætu bæði Ísland og
Norður-Skandinavía aukið sína
landbúnaðarframleiðslu tölu-
vert ef markaðslegar forsendur
væru fyrir hendi.
3. Alaska og Norður-Kanada:
Á þessum svæðum hefur
land bún aður ekki haft góðar
markaðs legar forsendur til að
þróast. Það er að sjálf sögðu
hugmyndafræðileg kald-
hæðni að niðurstaðan af hinu
frjálsa mark aðs hag kerfi varð
sambærileg því sem gerðist í
gamla Sovét; land búnaðar fram-
leiðsl an þéttist í miðríkjunum
á kostnað jaðarsvæðanna.
Hins vegar er mikill áhugi í
norður slóða sam fé lög unum á
að byggja upp fjöl þætt an land-
búnað, bæði til að framleiða
matvæli fyrir heima mark að inn
og sem stoð undir ferða þjón-
ustu.
Það er ljóst að Norðurlöndin
standa sterkast í þessum hópi
með öflugan landbúnað,
af urða stöðvar, fóðurframleiðslu
og faglegt stoðkerfi. Hins vegar
er jafn ljóst að í heimi alþjóða-
viðskipta eru ekki mark aðs-
legar forsendur fyrir þessari
stöðu heldur bygg ist hún á
margþættum stuðn ings að gerð-
um opinberra aðila (þ.e. skatt-
borg ara). Sá stuðningur er
um deildur, bæði innan ríkjanna
og á alþjóðavettvangi, og ekki
er alltaf ljóst hver raunveruleg
markmið hans eru.
Því má segja að sameiginlegt
viðfangsefni þessara ríkja sé að
þróa hagfræðilega sjálfbæran
land bún að á harðbýlum svæðum.
Tvær leiðir virðast affarasælastar:
Sérstaða og samtvinnun. Sérstaðan
getur verið fólgin í sérstökum
vörum, framleiðsluaðferðum
eða menningarlegri tengingu.
Sam tvinnunin er oftast við
ferða þjón ustu, smáiðnað (t.d.
orkuframleiðslu) eða vinnu við
nátt úru vernd. Á ráðstefnunni voru
kynnt ýmis dæmi um báðar þessar
leiðir.
Í Norður-Ontario er til að
mynda svæði sem á 19. öld byggð-
ist Finnum og Norðmönnum með
hefðbundnum landbúnaði, sam-
vinnu félögum og fiskveiðum. Um
miðja 20. öld fór að halla veru lega
undan fæti og nú er svo komið að
lítið er eftir af hinu upp haf lega
landbúnaðarsamfélagi. Áhuga-
sam ir heimamenn hafa hins vegar
tekið höndum saman um þróun
fjölþætts landbúnaðar sem byggist
á búfjárrækt, eplaframleiðslu,
heima vinnslu og ferðamennsku
ásamt ýmiss konar handverki.
Einnig er verið að gera átak í
land bún aðarmenntun og hópur
nemenda í landbúnaðarnámi
dvaldi vikutíma á Íslandi í haust
til að kynna sér þær leiðir sem við
höfum farið.
Annað dæmi er rannsóknir á
sérstökum eiginleikum berja og
villiplantna í Norður-Skandinavíu
með það fyrir augum að markaðs-
setja dýra sérvöru á ríkari svæðum
Evrópu. Ekki einungis matvæli
heldur einnig snyrtivörur og fæðu-
bótarefni.
Og fyrir forfallna kartöflu rækt-
endur væri áhugavert að heim-
sækja Landbúnaðarháskólann í
Múrmansk en þar er 2.500 teg-
und um af kartöflum viðhaldið í
rækt un! Í því safni er væntanlega
ekkert afbrigði sem jafnast á við
Premier hvað varðar vaxtarhraða
en örugglega einhver sem bjóða
upp á meiri markaðslega sérstöðu.
Það er ljóst að Ísland hefur
miklu að miðla í samstarfi norður-
slóða og við getum líka lært mikið
– bæði af mistökum annarra og því
sem vel er gert. Sum þessara svæða
hafa alltaf tilheyrt opnum markaði
en önnur (Norður-Svíþjóð og
Norð ur-Finnland) hafa skemmri
reynslu. Reynsla þeirra allra er
okkur mikilvæg, sérstaklega núna
þegar við metum kosti og galla
þess að tengjast opnum markaði
ESB nánari böndum en áður.
Torfi Jóhannesson
Áhugaverðar Norðurslóðir