Grænlandsvinurinn - 01.01.1955, Síða 4

24
GRÆNLANDSVINURINN
Janúar—marz 1955
veiðar máttu Grænlendingar ekki stunda, því að þær
gáfu ekki arðbæra verzlunarvöru.
Er selnum var að kalla útrýmt og Bretar og Hol-
lendingar höfðu að mestu útrýmt hvalnum, á hverju
áttu Grænlendingar þá að lifa? Þá máttu þeir loks
fara að veiða fisk, en þá kunnu þeir ekkert til fisk-
veiða.
Fram til 1908 og 1909, og enn miklu lengur, var hið
almenna fiskveiðatæki á Grænlandi seglgarnsspotti
með boginn nagla fyrir öngul. Eftir þetta fór verzl-
unin að flytja öngla og nú mun jafnvel svo komið
að vélbátar á Grænlandi rói með 300 öngla sárgranna
lóð! En seglgamsspottinn og bogni naglinn eru eng-
an veginn alveg gengnir úr móð ennþá. Miklu síður
er sú tízka niðurlögð, að bátlausir menn stundi þorsk-
veiðar. Setjast þeir á klappir við sjóinn og kasta það-
an út öngli festum á seglgamsspotta.
Árið 1933 áttu Grænlendingar 1469 árabáta úr
tré, en þeim hefur fjölgað síðan. 1 árslok 1944 voru
Grænlendingar búnir að fá 72 vélbáta. Við Grænland
vom á þeim ámm eitt eða tvö hvalveiðiskip. Samt var
brúttóverð alls útflutnings kaupþrælkunarinnar af
Grænlandi, hval- og fiskafurðir, skinnavara, lýsi,
marmari, sauðfjárafurðir o. fl-, alls:
1943— 44 ............... Kr. 1.959.000
1944— 45 ................ — 1.942.000
og áætlað 1946—47 ....... — 1.963.000
eða viðlíka og hálfur ársafli gamals botnvörpungs
hér eða þriggja vélbáta 1 Vestmannaeyjum-
Svo lamað er fólkið orðið andlega og líkamlega
í þrælabúðum þessum og hinu danska hungurhelvíti
á Grænlandi. Eða hvemig mundi ykkur líka að fá
sjaldan eða aldrei annað til að seðja hungrið með
en fisk og svelta heilu hungri þess á milli?
Að sauðfjárræktinni undantekinni, em allir at-
vinnuvegir Grænlendinga í megnasta ólestri. Að svo
er ekki enn um sauðf járræktina er því að þakka, að
íslenzkir menn hafa verið fengnir til að veita henni
forstöðu, svo og því, að íslenzka féð hefur að mestu
eða öllu leyti getað gengið sjálfala allan veturinn í
Eysribyggð. Og hafa dilkarnir á Grænlandi þó orðið
þriðjungi vænni en hér.
V.
Meðan ég fylgdist með verðlagi á Grænlandi var
erlenda varan seld þar á líku verði og í Danmörku
að viðbættu flutningsgjaldi og öðmm kostnaði, en
okrað var á grænlenzku vörunum. Refaskinn, sem á
skinnauppboðinu í kauphöllinni í Kaupmannahöfn
seldust alllt upp í 1500 kr. hvert, keypti einokunar-
verzlunin á kr. 0.50 — 4.00. Hvítabjarnarfeldi er á
nefndu uppboði seldust upp í 4 þúsund kr. eða meir
keypti einokunin á kr. 4.00—40 00. Grænlenzkan lax
og „hellefisk" keyptin einokunin á 2 aura pundið eða
minna, en seldi heildsölunum tunnuna af hvoru saltaða
á kr. 80.00 eða á sama verði og ísl. dilkakjöt var þá.
Þessir taxtar hljóta nú að vera breyttir, en hlut-
fallið hefur ekki breytzt Grænlendingum í vil.
Eftir að saltfiskframleiðslan hófst og kindakjöts-
framleiðslan, gaf einokunin hlutfallslega meira fyrir
þorskinn og dilkakjötið en hún gaf fyrir gömlu vör-
urnar, til þess að hæna Grænlendinga að þessum nýju
atvinnuvegum.
Þessar og aðrar grælenzkar matvörur fær einok-
unin á Grænlandi þannig fyrir svo til ekki neitt, og
selur þær hræódýrt til neyzlu í Danmörku. Því, sem
Danir fá ekki torgað af þessum ódým grænlenzku
vörum, fá danskir heildsalar á lágu verði til útflutn-
ings til annarra landa, og eru þessar vömr einnig
seldar þar á lægra verði en þörf er á. Minnir öll þessi
aðferð á það, er ísland var „matarbúr" Khafnar,
en fólkið hér hmndi niður úr hungri og eymd.
VI.
Á Grænlandi em 4—500 'danskar sálir- Em það
danskir menn, er sitja þar í embættum, og f jölskyld-
ur þeirra. Danir þessir em ráðnir til nokkurra ára
á háum launum og miklum fríðindum. Fría dvöl frítt
skólagjald ár hvert fyrir eitt bam við hærri mennta-
stofnanir í Danmörku, fríar ferðir milli landanna og
fjórða hvert ár frí á fullum launum, og að loknum
samningstímanum fullkomið frí á fullum launum til
æviloka. Almúginn á Grænlandi verður að ala alla
þessa Fróðárhirð, og er það næsta drepandi farg.
Komist Grænlendingar í embætti, fá þeir ekki nema
lítið brot af launum danskra manna í sömu stöðu.
Sleifarlagið á verzlunar- og embættisrekstrinum
tekur út yfir allt, sem þekkst hefur annars staðar.
Um það bil þriðji — fjórði hver Grænlendingur er í
þjónustu kaupþrælunarinnar og ómagi á þeim, sem
framleiða. Einhverntíma að deginum hringir kram-
búðarherrann bjöllu. Geta menn þá komið og verzlað í
tvo klukkutíma, en þá eru allir reknir út, hvort sem
þeir hafa lokið erindum síntim eða ekki, hvort sem
menn eru langt eða skammt að komnir, og hvemig
sem stendur á sjó eða veðri.
Meðal þeirra venja sem nefnd, skipuð á þessari
öld, óskaði breytinga á, var það, að margs konar
vömr, svo sem blautsápa, kaffi, grjón og sykur, væri