Grænlandsvinurinn - 01.01.1955, Qupperneq 14

34
GRÆNLANDSVINURINN
Janúar—marz 1955
kunna sagnarritara. Arild Huitfeld með svolátandi
konunglegu bréfi:
„Kxmngjörum hérmeð að Vér tilskikkum yður einn
af vorum undirsátum sem til vor nýlega hefur komið
frá voru landi Grænlandi, hvem Vér — upp á það
hann þess betur, þegar hann frá hinum öðmm verð-
ur skilinn, kynni læra Vort danska tungumál —
viljum hafa undirhaldinn í Voru sloti Dragshólmi."
I reikningum Dragshólmsléns finnst til minningar
um þetta svolátandi: 7. sept. 1607:
„Borgað Ivari skómakara út í Vindkeldu fyrir tvo
sóla sem hann setti undir stígvél Grænlendingsins 14
sk. ásamt borgað meistara Bardscher í Nýkoping
fyrir þann Grænlending sem hér kom til slotsins, hann
að forbinda og hjúkra til rétta, sem hann var orðinn
bættur af: ii Dalir“.
Um örlög þessara manna er ekki frekar vitað. —
En Lindenow aðmírál var tekið sem hetju fyrir þrek-
virkið."
Dáðir Bretanna
Fjórtán dögum seinna, eða 11. ágúst 1605, komu
Gunningham og Hall til Kaupmannahafnar með skip-
inu „Þröstur", og „Markötturinn", sem Lindenow
hafði skilið við úti fyrir Grænlandsströndum.
Cunningham og Hall fóru lengra norður, eða allt til
Grenjastaða (= Sisimiut).*
Cunningham rændi einnig Grænlendingum. Þeir
náðu fjórum Grænlendingum um borð, þeir börðust
sem óðir væru og gættu sin ekki fyrir vopnunum.
Sumir voru bundnir við sigluna, öðrum fleygt í lestina.
Einn var svo æfur að hann skeytti ekkert um líf
konungsmanna(I), segir sögnin, þar til skipstjórinn
skaut hann með byssu sinni, þá urðu hinir rólegri.
Þeir kölluðu hver annan Oxa (OKaK = Tunga?) og
Judecha (IútdleK?), segir sögnin.
önnur heimild segir að Cunningham og hans menn
hafi orðið að drepa marga Grænlendinga áður en þeir
náðu þessum f jórum.
Cunningham lét færa þá í blá klæði svo sem var
búnaður undirmanna hans og kenna þeim sjómanna-
störf. „Urðu þeir skjótt eins liprir og liðugir eins og
hverjir aðrir kóngsins menn“, segir sögnin.
Þegar þeir komu til Kaupmannahafnar 11- ágúst,
voru þeir látnir taka niður „merzseglið" og voru þeir
búnir að því jafnfljótt og hinir kóngsins þénarar.
Þeir vöktu mikla athygli og voru hafðir til sýnis
og voru látnir leika hermannakúnstir. Og segir sögnin
að spænskur sendiherra hafi m. a. gefið þeim verð-
mæta fúlgu fyrir.
Þeir létu svo sem þeir væru stórir herrar af Græn-
landi.
Þeir þóttu ekki eins óviðráðanlegir og menn þeir,
sem Lindenow rændi.
Þeim gekk og betur að læra málið (þ. e. dönskuna).
Þeir voru sterkir og gat einn þeirra, hver um sig, róið
sínum einæring svo hratt sem tíu menn kóngsins
sínum bátum.
En svo vorið eftir tók heimþráin þá föstum tökum
og þeir lögðu út á Eyrarsund og hröktust norður
með og yfir til Skánar, en voru þar teknir og gátu lítil
skil gert á sér þar, og voru sendir þaðan aftur til
Kaupmannahafnar, og eftir það hafðir undir ströngu
eftirliti.
Árið 1605 leit út fyrir að þeir kæmust heim. Kon-
ungurinn sendi 5 skip í Grænlandsleiðangur og áttu
þessir þrír að fá að fara með og vera túlkar, sem
þeir og gjanian vildu. —
En í dagbók „Amarins" (,,0rnen“), sem lét í haf
27. maí og lagði upp frá Kristjánssandi 2. júní, stend-
ur 4. júní: „Þann 4. dó Grænlendingurinn minn“.
Á skipinu „Þresti" (,,Trost“) dó Grænlendingur-
inn þar á miðnætti milli 10. og 11. júní og var fleygt
í sjóinn. „Guð veit hvert hann hefur lent“, segir
Lyskander.
Um þann þriðja á „Ljóninu" („Loven") er ekki
vitað.
Meiri vernd
Árið 1606 var aftur farinn leiðangur til Grænlands
og var Lindenow foringinn. Samkvæmt áætlun héldu
skipin til Grenjastaða (Sisimiut) og enn var Græn-
lendingum rænt. Lindenow skrifar: „Hinn 9. ágúst
tókum vér f imm Grænlendinga með of beldi út í „öm-
inn“, og viku seinna (16. ágúst): „Hinn 16ánda stökk
einn af Grænlendingunum fyrir borð “
Lyskander segir að Grænlendingamir
„bleffne saa bange oc vilde i Sind,
de acter ei sig eller nogen Ting,
ei Liff eller andden Skade. —
Den ene lod kiænde sin Hjærtens Anck,
modvilligen sælff for Bordde spranck".
Fimtán árum seinna skrifar Olearius um afdrif
þessara manna en ruglar þeim að nokkm saman við
mennina sem Lindenow og Cunningham og Hall rændu
árið 1605. Olearius segir að tveir þeirra hafi reynt
Holsteinsborg.