Verktækni - 15.01.1999, Síða 3

Starf Orðanefndar RVFÍ
Þessi pistill er sá þriðji í röð-
inni sem Bergur Jónsson, for-
maður ORVFI ritar um starf
orðanefndarinnar. Um er að
rœða framhald greinar sem birt-
ist í síðasta tölublaði fyrir ára-
mót og hefur greinin beðið birt-
ingar. Er Bergi þökkuð þolin-
mœðin. (SSH)
Fljótlega eftir útgáfu Raf-
tækni- og Ijósorðasafns II komu
fram hugmyndir um að breyta út-
gáfuforminu. Nefndarmönnum
fannst vanta skýringar hugtak-
anna, sem voru mikils virði
vegna hárnákvæmrar túlkunar
skýringanna á hverju hugtaki.
Einnig voru fleiri tungumál í al-
þjóðaútgáfunni, sem fengur þótti
í að birta líka. Umræðurnar stóðu
yfir í mörg ár og ýmsar hug-
myndir voru ræddar. Að lokum
var ákveðin sú lausn, sem enn er
búið við, en hún er að ljósprenta
alþjóðaútgáfuna, bæta íslensku
íðorðunum inn á blaðsíðurnar við
viðkomandi hugtak, minnka bók-
ina úr A4 í svokallaða Royal-
stærð, binda bækurnar inn og
gera þær líkari bókum, sem bóka-
þjóðin er vön að handfjatla.
Það var nokkuð stór ákvörð-
un, sem Orðanefndin tók og fékk
hún leyfi IEC til útgáfunnar með
þeim hætti sem valinn'var. Þar
sem loks höfðu náðst niðurstöður
um útgáfuform næstu bóka, fór
skriða af stað. Mikið efni hafði
safnasl fyrir í fórum nefndarinnar
sem ýmist var tilbúið til útgáfu
eða var langt komið í umfjöllun.
Árið 1988 konr út fyrsta bindi
þessarar nýju ritraðar, sem hlaut
y firti tilinn Raftækn iorðasafn.
Fyrsta bindi safnsins fjallaði um
og nefndist Þráðlaus fjarskipti,
sem var þýðing á heiti staðalsins
um „Radiocommunications“, á
nokkrum erlendum tungumál-
um,.
Næsta bók sem kom út ári
síðar, 1989, fjallaði um skylt efni
og hlaut nafnið Ritsími og tal-
sími. Þetta voru hvort tveggja
svo umfangsmikil söfn, að þau
komu út hvort í sínu bindi. Hins
vegar eru ekki allir katlar Al-
þjóðaorðasafnsins eins langir og
þessir tveir. Sumir aðeins fáar
blaðsíður. Þó að rætt hafi verið
innan Orðanefndarinnar um að
fylgja hætti IEC og gefa út sem
bók hvern kafla fyrir sig voru
nefndarmenn sammála um, að ó-
kostir þess væru fleiri en kostirn-
ir.
Árið 1990 birtist þriðja bindi
ritraðarinnar, að þessu sinni með
efni úr allt annarri átt rafmagns-
fræðinnar. Hún fékk heitið
Vinnsla, flutningur og dreifing
raforku. Hér hafði Orðanefndin
sameinað fimm kafla alþjóða-
safnsins, sent innbyrðis fjölluðu
um nátengt efni og rúmuðust í
heiti bókarinnar.
Orðanefnd lét ekki staðar
numið, og fjórða árið í röð, árið
1991, kom út ný orðabók. I þess-
ari bók voru tveir kaflar alþjóð-
lega raftækniorðasafnsin, sem
fjölluðu um Rafeindalampa og
aflrafeindatækni og hlaut bókin
nafn umfjöllunarefnisins.
Fram til þessa hafði Bókaút-
gáfa Menningarsjóðs gefið út
bækur Orðanelndar og séð um
dreilingu þeirra. Samstarf Orða-
nefndar og Menningarsjóðs hafði
ávallt verið með ágætum en nú
syrti í álinn. Ákveðið var að
leggja stofnunina niður og selja
eignir forlagsins á útsölu. Orða-
nefndin tók þá ákvörðun að
kaupa allar óseldar bækur nefnd-
arinnar og allt annað sem útgáf-
unni fylgdi og varðaði útgáfu
bókanna. Látið var í það skína að
auðvelt yrði fyrir höfunda, og þar
með Orðanefndina, að semja við
bókaútgáfur á frjálsum markaði
um útgáfu bóka í framtíðinni.
Reynslan varð allt önnur og verð-
ur sú þrautaganga milli útgefenda
ekki rakin hér. Afleiðingin varð
því sú að Orðanefndin ákvað að
taka sjálf að sér útgál’u og dreif-
ingu bókanna á eigin kostnað og
áhættu. Það varð því langt hlé á
útgáfu næstu bóka af þessum
sökum.
Fimmta bindi Raftækniorða-
safns kom loks út árið 1996, eftir
fimm ára hlé, nú í útgáfu Orða-
nefndar, en með sama svip og
áður. I bókinni voru að þessu
sinni þrír kaflar alþjóðasafnsins,
og fékk hún nafnið Rofbúnaður,
stýribúnaður og vernd raforku-
kerfa. Ekki rúmuðust heiti allra
kaflanna í heiti bókarinnar, því að
einn þeirra fjallaði um rafliða.
Nefndinni fannst þó skyldleikinn
við valið heiti bókarinnar vera
nægur til að geta sleppt þessu
heiti í bókartitlinum.
Þegar þessi bók var konrin út
stöldruðu Orðanefndarmenn ör-
lítið við. Það hafði komið um
það ósk, m.a. frá Rafstaðlaráði,
að gefa út íslensk-enska, ensk-ís-
lenska raftækniorðabók, sem
m.a. væri heppileg fyrir náms-
rnenn. Orðanefndin átti svar við
þessari málaleitan: Öll íðorð
beggja binda Raftækni- og ljós-
orðasafns og fimm binda Raf-
tækniorðasafns voru til í gagna-
grunni Orðanefndar. Ensk og ís-
lensk íðorð voru dregin út úr
grunninum og til varð íslenskt-
enskt, enskt-íslenskt Raftœkni-
orðasafn. Það kom út ári eltir út-
gáfu 5. bindis, 1997. 1 þessari
tvítyngdu orðabók voru saman-
kontin öll íðorð úr áður útgefnum
bókum nefndarinnar, að fráskild-
um íðorðum í dansk - íslenska
bráðabirgðaorðasafninu. Þetta er
því eins konar efnisyfirlit á ensku
og íslensku yfir sjö orðabækur
Orðanefndar, en þó fullkomin
orðabók, sem að auki er með til-
vísanir í skýringar útgáfubókanna
og önnur tungumál, sem þar eru,
þar sem kennitala hvers íðorðs
kemur fram í bókinni. Þar sem
þessi bók er með lítið eitt öðru
sniði en aðrar, fyrri bækur nefnd-
arinnar, var ákveðið að tölusetja
hana ekki innan ritraðarinnar.
Eftir á voru menn sammála um
að bókina hefði átt að nefna 6.
bindi Raftækniorðasafns.
Enn kom út orðabók og ekki
leið nema eitt ár frá síðustu bók.
Sjötta (sjöunda) bindi Raftækni-
orðasafns kom út nú sl. haust.
Enn voru fimm kaflar alþjóða-
safnsins gefnir út í einni bók, og
heiti bókarinnar segir til um efni
hennar. Mælitækni, mælispennar
og gjaldskrár raforku. Mæli-
tæknikaflarnir eru teknir saman í
einn kafla, og virðast því kaflarn-
ir aðeins vera þrír. Hér var tekin
upp sú nýlunda, að birta kafla-
númer alþjóðlegu útgáfunnar á
kili bókarinnar. Um það höfðu
komið óskir, þar sem það var
talið flýta fyrir mönnum við að
draga fram rétt bindi til að fletta
upp í-
Þessi bók var jafnframt tíunda
orðabókin, sem Orðanefnd RVFÍ
hefur gefið út. Margir kaflar eru
ýmist tilbúnir til útgáfu, eru í
vinnslu eða bíða umfjöllunar.
Vonast nefndin til að ellefta bók
hennar komi út núna í vetur eða
vor. Frá henni verður skýrt síðar
í Verktækni.
Bergur Jónsson,
formaður ORVFÍ.
Orðanefnd RVFÍ
Ný Byggingarreglugerð og útreikningar á
einangrunargildum byggingarhluta
Til stóð að birta þessa grein í
síðasta tölublaði en eins og fleiri
greinar varð hún að víkja fyrir
öðru efni. Birni er þökkuð þolin-
mœðin, (eins ogfleirum). (SSH)
1 júlí síðastliðnum tók gildi ný
byggingarreglugerð og breyttust
þá kröfur sem gerðar eru til út-
reikninga á einangrunargildi
byggingarhluta frá því sem hefur
verið í gildi urn árabil hérlendis.
í eldri Byggingarreglugerð var
vitnað til Rb-sérrits nr. 30 „Ein-
angrun húsa“ varðandi útreikn-
inga á einangrunargildum bygg-
ingarhluta. I því riti er varðandi
útreikninga stuðst í meginatriðum
við (þá gildandi) danskan staðal
DS 418. í nýrri Byggingarreglu-
gerð sem tók gildi í júlí síðastliðn-
um er vitnað til staðals ÍST EN
26946-1 en eitthvað brengl er á
númerinu þar sem rétt tilvísun ætti
að vera ÍST EN ISO 6946:1996.
Þessi staðall fjallar um almennar
reglur við útreikning á U-gildi
byggingarhluta (línulegt varma-
flæði) en einnig er til staðall ÍST
EN ISO 10211-1:1995 og frurn-
varp að staðli prEN ISO 10211-2,
sem fjalla um útreikninga á kulda-
brúm. Þar sem báðir staðlarnir
hafa gildi sem íslenskir staðlar þá
þarf að rökstyðja það sérstaklega
ef ekki er stuðst við þá í útreikn-
ingum. Til viðbótar er svo í
vinnslu Evrópustaðall varðandi
útreikninga á U-gildi byggingar-
hluta er liggja að jörðu.
I almenna staðlinum er það
helst að athuga að nú er gerð ítar-
leg grein fyrir því hvernig loftbil í
byggingarhluta reiknast til ein-
angrunar. Gert er ráð fyrir mis-
munandi varmamótstöðu loftbils
háð inn- og útloftun í bilinu. Fyr-
ir allar venjulegar loftræstar
klæðningar eins og þær eru út-
færðar hérlendis gildir nú að loft-
bil þeirra telst ekki gefa viðbót við
varmamótstöðu byggingarhlutans
og því ekki leyft að taka tillit til
hugsanlegrar einangrunar vegna
byggingarlaga utan við loftaða
bilið. Þess í stað skal reikna
varmayfirgangsmótstöðu að loft-
aða bilinu eins og um inniloft væri
að ræða.
Vegna þessarar breytingar má
nú gera ráð fyrir að einangrun
milli sperra í venjulegu þaki þurfi
að vera um 15mm þykkari en áður
svo reglugerðarákvæðum sé full-
nægt.
Varðandi staðal um útreikn-
inga á kuldabrúm þá má geta þess
að hann gerir ráð fyrir mjög ítar-
legum útreikningum, jafnvel svo
að efast má um notagildi staðals-
ins fyrir hönnuði við ákvörðun
varmataps í byggingum. Helsta
gildi staðalsins í hönnunarvinnu
er til að ákvarða yfirborðshita
þegar hætta er á döggvun á yfir-
borðum í rýmum með háan loft-
raka. Sérlegir áhugamenn um
varmatapsútreikninga geta þó haft
nokkuð gaman af lestri staðalsins
en útreikningarnir eru í besta falli
tímafrekir.
Björn Marteinsson,
Rannsóknastofnun byggingar-
iðnaðarins.
Dæmi; Þak með loftaða klæðningu ;
Varmamótstöður (m2K/W)
Eldri reglugerð Staðall ÍST ENIS0 6946
Yfirborðsmótstaða „úti"
(meðalóstand ó íslandi) 0,03 0,13
Þakklæðning, pappi,
borðaklæðning og loftað bil; 0,4 0