Íslenzkar raddir - 29.04.1961, Blaðsíða 5

ÍSLENZKAR RADDIR
5
annarri þjóö, sökum fá-
mennis og þess, að nær
helmingur þjóðarinnar býr
í einum smábæ, milli hafn-
ar og flugvallar og skammt
frá einum stærsta flugvelli
veraldar.
Þetta eru þau meginat-
riði, sem ég tel að íslenzk
utanrikismálastefna eigi að
byggjast á.
Gylfi Þ. Gíslason í þingræöu
29. marz 1949.
Þeir þóttameiri —
oq hinir
Ég er ekki spádómsgáfu
gæddur og skal fúslega játa
það, að þekking mín er lítil
á heimsmálum og hermál-
um. En það virðist mér aug-
Ijóst, að ekki mundi til
mjórra enda þoka um
mennintu vora, tungu og
þjóðerni, ef hér sæti lang-
dvölum erlent lið verka-
manna eða. hermanna. Ég
hygg, að torvelt mundi þá
reynast að kippa því í lag,
sem aflaga hefur farið und-
anfarin ár. Hitt virðist mér
og harla líklegt, að inn-
flutningsverzlun vor og
fjármál mundu þokast enn
meir en orðið er út á óeðli-
legar og óhagstæðar brautir,
frá íslenzkum höndum yfir
á erlendar. Liklegt þykir
mér og, að slíkt sambýli
mundi eigi til þess fallið að
styrkja gjaldeyri vorn, held-
ur yrði dollarinn ennþá
voldugri en nú er hann, ef
til vill alvaldur. Mætti þá
svo fara, að ékki aðeins kot-
bændum, heldur og ríkis-
mönnum þætti í þrengra
lagi fyrir dyrum. Þó skiptir
það ekki mestu máli, held-
ur hitt, hvernig færi um
menninguna, tunguna og
þjóðernið. Eru ekki líkur til
þess, að þjóðin skipaði sér í
tvær öndverðar fylkingar?
Annars vegar væru þeir, er
þjóna vildu undir hina er-
lendu menn. Hins vegar
stæðu hinir þóttameiri, er
risu til andófs og harðsnú-
innar andstöðu. Ef svo færi,
yrði sambúðin ekki góð,
hvorki innanlands né við
hinar vestrænu þjóðir, sem
vér kjósum nú að hafa sam-
neyti við og vinsamleg
skipti ...
Niðurstaða mín er þá í
stuttu máli þessi: Hlutleysi
er oss íslendingum eðlilegt,
enda einsætt að halda því,
meðan kostur er, en þó að
vér höfum neyðzt eða neyð-
umst til að víkja frá því um
sinn, þá verðum vér að
hverfa að því aftur, þegar
unnt er. Vér óskum sam-
vinnu við hinar vestrænu
þjóðir, og þó einkum Norð-
urlönd, vegna þess að lífs-
skoðun vor og stjórnarhætt-
ir hníga í sömu átt og
þeirra. Vér viljum veita
þeim það, sem vér megum,
án þess að vinna oss varan-
legt tjón, og margir mundu
eflaust þola þeim hernám
hér, ef heimsstyrjöld dynur
yfir. En herseta er oss þung-
bær vegna fámennis vors,
og vér getum ekki þolað
hana nema í ýtrustu eyö,
og gæti það þó orðið oss
ofraun, því veldur menning
vor, þjóðerni og tunga.
Pálmi Hannesson í ræffu á
stúdentafundi, janúar 1949.
Eins og blæðandi kvika
Aldrei mun verða galað
hærra um íslenzkt sjálf-
stæði en nú, þegar framandi
her er setztur að í landi okk-
ar. Aldrei talað meir um
lýðræði en þegar það er fót-
um troðiö, aldrei þvoglað
oftar um frelsisunnandi
þjóðir en þá er setið er á
svikráðum við frelsi þeirra.
Það þýðir ekki að neita því.
Svona hörmulega eru menn
sokknir ofan í andlega kröm
falsins og blekkinganna.
— „Norður-Atlantshafs-
bandalagið hefur fariö þess
á leit við íslendinga“, að
þeir semji við mesta her-
veldi vestræns heims um
hersetu hér á friðartimum.
Hvað mundi svona orðalag
þýða, þegar umbúðirnar eru
teknar af því?
Voldugasta þjóðabandalag
heims fer þessa á leit við
umkomulausasta smárikið.
Þetta þýðir ekkert annað en
skipun. Þetta finnur hvert
mannsbarn, sem þekkir eitt-
hvað örlítið til sögunnar.
Ríkisstjórnin kann að hafa
gengið ekki alls ófús fyrir
sitt leyti til samninganna.
Ég veit þaö ekki. Hún leitast
við að leika sitt hlutverk og
hlaupa frá öllum sínum
fyrri heitum og eiðum. Hún
hefur kallað yfir okkur
voöa, en ekki vernd. Þú
kannt að fyrirlíta hana, les-
ari. En það skiptir hér
minnstu. Hitt er eins og
opin, blæðandi kvika til að
hugsa, að íslenzk æska á nú
fyrir hendi að búa undir
hernámi um ófyrirsjáan-
Vér mótmælum allir
Ég lít aftur í tímann um
hundrað ára bil. Lækurinn
liðast frá tjörn til sjávar.
Húsin sem við stöndum við
eru ekki til. Grænt sefið
grær á bökkum lækjarins.
Menntaskólinn gnæfir í
allri sinni látlausu fegurð
uppi í brekkunni, og litlu
norðar stendur lágreist
fangahús, stjórnarráð nú-
tíma íslands. Neðan við
Menntaskólann er lítil tré-
brú yfir lækinn, Skólabrúin,
þar stendur her manns grár
fyrir járnum. Uppi í litla
salnum í norðurenda skól-
ans sitja íslendingar á þingi,
íslendingar, sem krefjast
réttar sins úr hendi er-
lendrar þjóöar. Þeim er
stjórnað af erlendum sendi-
manni, Trampe greifa.Hann
vill troða á þingsköpum,
þingvenjum og lýðræöi, og
slítur fundi. Þá er það, að
íslendingurinn rís upp í
öllum sínum mætti. með
allar sínar erfðavenjur að
baki, og segir: Ég mótmæli.
Og þjóðin gervöll tekur und-
ir og segir: Vér mótmælum.
Vér mótmælum allir. Þjóð-
inni var svo lýst á þesum
tímum, að hún væri hnípin
lega framtíð. Kemur hún
sem íslenzkir einstaklingar
og um leið sem íslenzk heild
úr þeirri eldraun, eða eins
og rótlaust viðundur, flak á
straumi, sem hún fékk ekki
ráöáð, rhvert. bar hana? Við
aldraða fólkið líðum undir
lok áður en langir tímar
líða. Við kunnum að standa
af okkur boðaföll umrótsins.
En æskufólk íslands —
framtíö þess og von? Við
hana höfum við skyldur. Við
hana er bundin ást okkar,
von okkar, trú okkar, far-
sæld okkar og gleði, harmar
okkar og kvöl, af því hún er
við sjálf — hún er lífið.
Við getum bakað okkur ó-
vild innlendra andstæðinga
fyrir þessa afstöðu, rógburð,
álygar, atvinnuofsóknir og
sitt hvað fleira. En það er
allt smámunir einir hjá
hinu að gugna fyrir órétt-
lætinu, ógæfunni, svívirð-
ingunni. Með ódrepandi
seiglu, elju, sem aldrei læt-
ur hugfallast, skulum við
vera í samræmi við innsta
eðli okkar, samvizku okkar,
upplag og erfðir — og
standa saman, íslendhigar.
Hallgrimur Jónasson í blaðinu
Þjóðvöm, 10. maí 1951.
tímatæki til að sækja gæöi
lands og sjávar, þjóð sem er
gáfuö og þjóð sem er mennt-
uð. —
Og ég spyr ykkur — hvort
þetta ofurefli, sem íslenzk
verkalýðshreyfing, islenzk
alþýða, fslendingar allir
eiga að mæta í dag, sé
meira því, sem íslendingar
áttu aö mæta á Skólabrúnni
fyrir hundrað árum. Og ég
spyr: Erum vér, erum vér
ættlerar sem ekki getum
staðið í þeim sporum, sem
þjóðin stóð í fyrir hundrað
árum? Erum vér ekki til-
búnir að taka upp barátt-
una og mótmæla? Taka upp
baráttu allrar alþýðu, taka
upp baráttu allrar þjóðar-
innar gegn erlendu auðvaldi
og kúgunarvaldi? Sá hinn
mikli íslendingur, íslend-
ingurinn sem mælti hin
frægu orð, Vér mótmælum,
hann ritaöi og á sinn
skjöld: Eigi víkja. Eru þeir
til meðal vor í dag, sem
vilja víkja? Ég segi ykkur,
að hver sá, sem víkur, hann
svikur. Hann er svikari við
þjóð sína, menningu sína,
sjálfan sig. Allir, allir und-
antekningarlaust, eigum vér
að mótmæla, mótmæla er-
lendri kúgun, mótmæla inn-
lendum lögbrotum, mót-
mæla því auðvaldi, sem
býður alþýðu manna áþján,
hungur og kúgun. Mótmæl-
um allir sem einn! Vér mót-
mælum allir!
Sigfús Sigurhjartarson á úti-
fundi í Reykjavík 16. mai
1951, höldnum til að mótmœla
komu ameríska hersins.
Þjóðfundarins minnzt
Á þessu ári eru liðin
hundrað ár frá þjóðfund-
inum 1851 ... Þann 7. maí
síðastliðinn minntist ís-
lenzka ríkisstjórnin og
þinglið hennar einnig
þessa aldarafmælis á furðu-
legan og óskiljanlegan hátt.
Þann dag steig erlent her-
lið fSeti á íslenzka grund, að
óskum íslenzku ríkisstjórn-
arinnar, án þess að þjóðinni
hefði verið tilkynnt það
fyrst, rök þess viðburðar eða
tildrög, eða um það spurð.
Þann dag sveik íslenzk
ríkisstjórn og þinglið henn-
ar gefin loforö um „að ekki
kæmi til mála aö hafa hér
hersetu á friðartímum“ og
brást þar með þeim trúnaði,
er hún hafði hlotið, vegna
þessa loforðs.
Þann dag misbauð íslenzk
ríkisstjórn virðingu Alþing-
is og tilveru, og gaf her-
bandalagssamningi, sem ís-
lendingar höfðu enga aðild
átt að að semja, né nokkru
ráðið um, meira lögmæti i
landinu en sjálfum stjórn-
lögum þess, hinni íslenzku
stjórnarskrá.
Þann dag afhenti íslenzk
rikisstjórn og þinglið henn-
ar erlendu stórveldi her-
bækistöðvar í landinu end-
urgjaldslaust um óákveðinn
tíma, sömu bækistöðvar,
sem sama þinglið hafði áð-
ur neitað að leigja sama
stórveldi til 99 ára gegn
endurgjaldi.
Þann dag bauö íslenzk
rikisstjórn heim öllum þeim
hættum sem íslenzkri menn-
ingu, tungu, sögu, erfða-
venjum, æsku, sjálfstæði
þjóðarinnar og framtíð
stafar af setu erlends herliðs
i landinu um ófyrirsjáan-
legan tíma, og sömu menn
höfðu áður lýst af mikilli
mælsku.
Slík varð þá aldarminning
þjóðfundarins 1851.
Bergur Sigurbjörnsson í Kosn-
ingablaði Mýramanna, maí 1951.
þjóð í vanda, í lágreistum
hreysum, fátæk og snauð.
En um gervallar sveitir lifði
íslenzk menning, íslenzk
tunga, íslenzkur kjarkur og
karlmennska, og íslending-
urinn sagöi: Ég mótmæli.
Vér mótmælum.
Síðan er liðin öld, rétt öld
í sumar, öld mikilla atburða,
mikilla framfara. íslenzka
þjóðin hefur sótt skeiðið
fram á við, örugg og mark-
viss. Hún var að sækja rétt
i hendur erlends valds. Hún
var að mótmæla erlendri
fjárkúgun og erlendri
stjórnarfarskúgun. Og hún
vann sinn mikla sigur 1918
og sinn lokasigur 1944. Hún
varð frjáls af því að vér
mótmæltum allir ...
Og í dag er hér ekki hníp-
in þjóö í vanda. í dag er hér