Dagfari - 01.02.1976, Blaðsíða 2

Dagfari - 01.02.1976, Blaðsíða 2
2 D A G F A R I GILS GUÐMUNDSSON: Nokkrir punktar um Nató Hernaðarbandalag það, sem nú reynir að þrýsta íslensk- um ráðamönnum til uppgjafar í landhelgisstríðinu við Breta, á sér nær 27 ára sögu, athyglisverða og lærdómsríka á ýmsa lund. Hér er ekki rúm til að rekja þá sögu til neinnar hlítar. Hins vegar fara hér á eftir nokkrir minnispunktar, sem vert er að hafa í huga við umræður þær sem nú fara fram um Nató og aðild íslands að þeim félagsskap. 1 Naumast leikur það á tveim tungum, að eftir stofnun lýð- veldis á íslandi 1944 og við lok heimsstyrjaldarinnar ári síðar, ól íslensk alþýða þá von í brjósti, að nú væru nýir tímar í vændum, ekki einungis á Is- landi, heldur um heimsbyggð alla. Bjartsýnir menn og hrekk- lausir gerður sér nokkrar vonir um að þær þjóðir, sem samein- aðar höfðu brotið niður morð- vél fasismans, kosmðu nokkurs kapps um að skipa málum heims af sannsýni og tryggja varanlegan frið. Stofnun Sam- einuðu þjóðanna jók heldur bjartsýni manna. En brátt tók að skipast veður í lofti. Þegar að styrjaldarlokum tóku fulltrúar bandarískrar heimsvaldastefnu til óspilltra málanna og unnu að því mark- visst og af ofurkappi að efla „vígstöðu styrkleikans", sem þeir nefndu svo. Bandaríkja- menn réðu þá einir þjóða yfir hinu nýja ægivopni, kjarnorku- sprengjunni, og steig það leið- togum þeirra mjög til höfuðs. Framkvæmd „styrkleikastefn- unnar" var einkum í því fólgin, að næsm árin eftir styrjöldiná komu Bandaríkin sér upp her- stöðvakeðjum víðs vegar og stofnuðu hernaðarbandalög um þvera heimsbyggðina undir því yfirskini að með því væri verið að stemma stigu við „útþenslu- stefnu heimskommúnismans". Kalda stríðið var hafið og komst brátt í algleyming. Bandaríkin lögðu sig mjög fram um að hressa við auðvald hinna sigmðu fasistaríkja, Japans, Vesmr-Þýskalands og Ítalíu. Þau gerðu nýfasistaríkin Grikkland og Tyrkland að bandamönnum og kosmðu kapps um að hnýta Spán Francos fastan í þessa kærleiks- keðju. 2 Stofnun Natós árið 1949 var án efa stærsti áfanginn sem stjórnendur Bandaríkjanna náðu að stríðslokum í því skyni að treysta valdastöðu sína og strengja hernaðarnet um þvera og endilanga jarðkringluna. Mjög var það á orði haft, að tilgangurinn með stofnun og starfi Natós væri að hefta „landvinningastefnu Sovétríkj- anna", „stöðva flóðbylgju heimskommúnismans" o. s. frv. (sbr. Mbl. flest tölublöð 1949 —1976). Hygg ég þó að meðal sagnfræðinga og rithöfunda, sem mark er á takandi, sé það viðurkennd staðreynd, að Bandaríkin komu sér upp hern- aðarbandalögum sínum og her- stöðvum fyrst og fremst í því skyni að treysta sitt eigið drott- invald yfir auðvaldslöndunum og löndum þriðja heimsins, sem á þessum árum bjuggu sig und- ir það hvert af öðru að losa sig úr fjötrum arðráns og nýlendu- kúgunar. Það var de Gaulle Frakklandsforseti, sem fyrsmr borgaralegra ráðamanna á Vest- urlöndum kvað upp slíkan dóm, afneitaði drottinvaldi Bandaríkjanna bæði í orði og verki, rak allt bandarískt her- lið frá Frakklandi og sendi her- stjórn og starfslið Nató sömu leið. En de Gaulle gat ekki stöðv- að þá uggvænlegu þróun, sem hann óttaðist að verða myndi í Vestur-Evrópu. Þegar Nató var stofnað og nokkuð lengi þar á eftir var Frakkland sterkasta ríki vestanverðrar Evrópu. En þetta breyttist. Bandarískt fjár- magn lífgaði svo rækilega við þýsku auðhringana að þeir uxu og efldust miklu hraðar en at- vinnuvegir Frakklands. Nú er svo komið að Vesmr-Þýskaland er orðið langöflugasta iðnaðar- veldið í Efnahagsbandalagi Evrópu, framleiðir t.d. nær 45 % af öllum vélum og öðmm stálvörum EBE-landanna. Pólitísk valdahlutföll hafa tekið breytingum að sama skapi. Kanslari Þýsklands er nú sterki maðurinn í Vesmr- Evrópu, en ekki forseti Frakk- lands. Og ekki mega menn loka augunum fyrir þeirri stað- reynd, að þýsku auðhringarnir sem nú standa að baki „járn- kanslara" sínum, era hinir sömu og lyftu Hitler til valda fyrir röskum fjórum tugum ára. 3 , Stofnun og starf Natós er einhver stærsti og beiskasti á- vöxmr kalda stríðsins. Það stríð hófu leiðtogar Bandaríkjanna þegar við lok heimsstyrjaldar- innar síðari. Hefur með nokkr- um rétti verið sagt, að kjarn- orkusprengjurnar, sem reyndar voru á óbreyttum borgurum í Hirósíma og Nagasaki, hafi ver- ið fyrstu skotin sem hleypt var af í kalda stríðinu. Truman for- seti hefur sjálfur frá því skýrt, að ákvörðunin um að varpa kjarnorkusprengjum á japönsku borgirnar tvær að styrjaldarlok- um hafi ekki hvað síst verið tekin til að sýna Rússum í tvo heimana og ógna þeim til að hafa sig hæga. Eftir að Nató var stofnað, átti það sinn mikla þátt í að magna kalda stríðið og viðhalda því. Nú viðurkenna flestir hugsandi menn þá staðreynd, að kalda stríðið hafi verið sú teg- und hernaðar, sem eitraði allt andrúmsloft heimsins á meðan það geisaði í algleymingi. Er og fullvíst, að telja má það ein- staka mildi að ekki kom á þess- um árum til stórstyrjaldar í Evrópu, þar sem kjarnorku- vopnum hefði verið beitt. Og með dyggum stuðningi Nató tókst áróðursmeismrum Banda- ríkjanna að fylla sálir hundraða milljóna manna með hatri á þjóðum, sem höfðu aðra þjóð- félagsskipan en Bandaríkja- mönnum féll í geð, auk þess sem róttæk alþýða vestrænna landa var nídd og ofsótt fyrir það eitt að gera sér aðrar hug- myndir um æskilegt stjórnar- far í eigin landi en auðjöfrarnir í Wall Street og hershöfðingj- arnir í Pentagon töldu við hæfi. Amerískir stjórnmálamenn og hershöfðingjar töluðu um það árum saman eins og sjálfsagðan hlut, hvernig sprengja mætti í loft up tilgreindar höfúðborgir og iðjuver, hvernig auðveldlega mætti gjöreyða öllum jurta- gróðri í tilteknum löndum, á hvern hátt best væri að haga sýklahernaði og eiturgashernaði og þar fram eftir götunum. En það sem þótti ekki hepilegt að segja opinberlega (skipulagning launmorða, ráðning launmorð- ingja, samband við kvislinga o. fl.) var eftirlátið CIA, einsog nýlega hefur komið eftirminni- lega fram í dagsljósið. Til margra þessara verka reyndist Nató óhvikull bandamaður og Natóleppar ýmissa landa létu ekki sitt eftir liggja um út- breiðslu „fagnaðarerindisins". 4 I þessu sambandi skal vitnað til þess, sem ritsnillingurinn Þórbergur Þórðarson sagði með sínum hispurslausa hætti í rit- gerðinni „I myrkri persónuleik- ans", sem birtist árið 1950. Væri hann að festa þessi orð á blað nú, er ólíklegt að hann sæi ástæðu til að breyta öðru en því sem er afleiðing þeirrar staðreyndar, að frá því er orðin voru rituð hefur Morgunblaðið enn haldið óbreyttri stefnu í 25 ár til viðbótar. „Að Ijúga að fólkinu, að falsa fyrir því fréttir og póli- tískar hugmyndir, að rang- hverfa fyrir því málefnum, að blekkja það með smjaðri til að svíkja sjálft sig, að þrýsta lífi þess niður á lægra menn- ingarstig, að innræta því ærulausar lygar urri pólitísk- ar stefnur, lönd og þjóðir, að örva það til samúðar með pólitískum stigamönnum og múgmorðingjum, allt í þeim eina tilgangi að hinir ríku verði voldugri og meira ríkir og hinir snauðu umkomu- lausari og meira snauðir. Rennið þið augunum yfir sið- ustu 26 árganga Morgun- blaðsins, og þið munuð ganga úr skugga um, að þetta hefur verið megininni- hald þess í öll þessi ár í upp- byggingu þekkingar og mór- als.“ 5 Ein meginforsenda banda- rískra stjórnmálamanna fyrir stofnun Natós og öflugum her- gagna- og fjárhagsstuðningi við heri bandamanna þeirra var sú, að margir voru þessir pólitísku leiðtogar tregir til að fórna í ríkum mæli lífi Bandaríkja- manna í styrjöld. Þeir höfðu reynslu af því, að slíkar fórnir eru óvinsælar heima fyrir, jafn- vel þótt barist sé fyrir þeim „hugsjónum" að efla áhrifa- mátt Bandaríkjanna og hnekkja valdi kommúnista og annarra „rangt hugsandi" manna. Jafn- vel sú styrjaldarlist, sem í því var fólgin að hella eldi og eimyrju yfir fátæka bændur austur í Asíu og brenna akra þeirra með bensínhlaupi, reynd- ist engan veginn háskalaus, síst heima fyrir. Það var því afar mikils virði, að dómi banda- rískra ráðamanna, að hafa með stofnun Natós og fjárhagsleg- um stuðningi við þann félags- skap, getað keypt í heildsölu tugi herdeilda Evrópumanna til að standa í vígstöðu og berjast fyrir sig þegar henta þætti. Eis- enhower þáverandi Bandaríkja- forseti orðaði þetta svo í ræðu um Nató 1951: „Það þarf mann og byssu til að berjast. Bandaríkin sjá fyrir byssunni, Evrópa fyrir mannin- um. Evrópa verður að leggja til meginþorra fótgönguliðanna, framlag okkar verður sáralítið í því efni." Nokkra síðar ávarp- aði sami forseti Bandaríkjaþing og lýsti þá hernaðarhugsjón sinni með svofelldum orðum: „Ef Bandaríkin þurfa aðeins að útvega byssuna og geta feng- ið einhvern annan til að bera hana og vinna nauðsynlegustu verkin, þá er ég ánægður." 6 Arið 1974, þegar Islendingar héldu hátíðlegt afmæli ellefu alda byggðar í landinu, var einnig minnst annars afmælis, raunar með ýmsum hætti og breytilegu hugarfari: Nató var 25 ára. Vinir og vandamenn spöruðu ekki lofsyrði um fé- lagsskapinn, sem þeir töldu að hefði stöðvað framsókn komm- únismans í Evrópu og tryggt frið í álfunni. Aðrir rifjuðu upp í tilefni afmælisins ýmsar stað- reyndir úr aldarfjórðungs sögu þessa „friðarbandalags". Nokkr- ar staðreyndanna fara hér á eftir. Á 25 ára ævi jriðarbanda- lagsins höfðu aðildarríki þess háð 25 styrjaldir í þremur heimsálfum. Langsamlega af- kastamest var forysmríkið, Bandaríkin, en fasistarnir í Portúgal komu næstir. Sömu vikurnar og Nató-afmælisins var minnst börðust tvö aðildar- ríkin, Grikkland og Tyrkland, bæði prýðilega vopnum búin frá þriðja ríki bandalagsins, USA. Samtals höfðu Natóríkin eytt um tveimur billjónum dollara í herbúnað og stríð, svipaðri upphæð og nægt hefði nokkurn veginn til að útrýma hungri og neyð úr heiminum. I 25 ár hafði þúsundum milljarða verið fleygt í æðisgenginn vígbúnað, auðæfum jarðar breytt í sprengjur og vinnu fólks í eld- flaugar. Eftir sem áður vofir sjálf eyðing mannkyns yfir. Hin ægilegu kjarnorkuvopn eru dreifð um allar jarðir. 7 Það hygg ég sannast mála, að fæstir herstöðvaandstæðingar á Islandi hafi verið í vafa um það, hvert sé eðli Natós og og hvaða hlutverki það gegni. Þó kunna þeir að hafa verið til, sem töldu Nató ból- verk gegn flóðbylgju heims- kommúnismans og Island nauð- synlegan stein í þeim varnar- garði. Viðhorf þeirra til Natós hafa þá trúlega lítið breyst við at- burði síðustu vikna. En hafi sá herstöðvaandstæðingur verið til — sem ég efa stórlega — er trúði þeim áróðri að Banda- ríkjaher væri hér í umboði Natós til að verja Island og Is- lendinga, hefur hann ef til vill Framhald á bls. 4 Guðmundur Böðvarsson: VÖLUVÍSA Eitt verð ég að segja þér áður en ég dey, enda skalt þú börnum þínum kenna fræði mín, sögðu mér það álfarnir í Suðurey, sögðu mér það dvergarnir í Norðurey, sögðu mér þ;:ð gullinmura og gleymérei og gleymdu því ei: að hefnist þeim er svíkur sína huldumey, honum verður erfiður dauðinn.

x

Dagfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagfari
https://timarit.is/publication/968

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.