Dagfari - 01.12.1980, Blaðsíða 8

innrásinni 1169 voru fyrstu skref Breta til
heimsveldis stigin; og þær aðferðir stjóm-
unar og yfirdrottnunar, sem þar æxluðust
hafa síðan verið fyrirmynd hvar og hvenær
sem Bretar hafa leikið sama leikinn. Þess
vegna má telja írland tilraunasvæði breska
heimsveldisins. Því má heldur ekki gleyma að
á sama tíma hefur lengsta þjóðfrelsisbarátta
sögunnar átt sér stað á írlandi.
I fyrstu var mörg mannskæð hildi háð.
Syðri héruðin unnust fyrst, en það var
ekki fyrr en 1607 að sigur vannst á norð-
austurhominu, en þar hafði andstaðan reynst
seigust. Fljótt kom á daginn að ódýrasta og
áhrifaríkasta leiðin til yfirdrottnunar lá í eðli
nýlendustofnunar. Henni var fyrst hrint
skipulega af stað 1601 af þáverandi Breta-
konungi James I (Ulster Plantation Acts), sem
kom útvöldu vildarliði sínu niður á arð-
bærasta jarðnæðið á eyjunni, í norðaustur
hlutanum, Ulster. Líkt og þegar indjánar vom
hraktir burt af jörðum sínum í Ameríku vom
írar hraktir burt af sínu landi, sem svo var úthlutað
að mestu til aðila af skoskum uppmna og í
minna mæli til Englendinga (ath. James I var
Skoti). Norður-írskir mótmælendur em af-
komendur þessara landnema. Afkomendur
frumbyggjanna vom og hafa verið kaþólskir
og þess vegna varð trúin það, sem greindi á
milli þessara tveggja hópa, í raun aðalsmerki
þeirra, sem rændir höfðu verið landi sínu og
eigum. Annars staðar hefur hörundslitur
verið til aðgreiningar, hér var það trúin.
Vilhjálmur konungur af Oraníu er enn hetja
afkomenda landnemanna, vegna þess að
hann var mótmælandi, sem farsællega vann
sigur á James konungi II, sem var kaþólskur,
og barðist með írskum afkomendum fmm-
byggjanna. (Eitt helsta sameiningartákn
Norður-írskra mótmælenda er nú Orange-
reglan sem kennd er við Vilhjálm af Oraníu.)
Um 1700 er aðeins 15 % lands í eigu Ira
sjálfra sem þá vom um 80 % af íbúunum.
Þessi geysilega tilfærsla á eignaraðild varð á
tímum Cromwells 1640-1688. 1641 höfðu
Irar snúist til skipulagðrar vopnaðrar
andstöðu gegn Bretum, sem var bæld misk-
unnarlaust niður. Cromwell útrýmdi síðan
jafnvel minnstu andstöðu og hóf skipulagt
land- og eignamám. Við Droghada var um
30.000 manns slátrað og þúsundir seldar í
þrældóm og skipað út til Barbados. Aftur og
aftur varð hin takmarkalausa kúgun á lands-
mönnum rót til uppreisna, sem stjómin mætti
jafnóðum með setningu ófriðarlaga, undir-
okun og ofbeldi. Næsta meiriháttar uppreisn
varð 1798 þegar Wolfe Tone, sem var mót-
mælandi, leiddi félaga sína úr röðum iðn-
rekenda og kaupmanna, ásamt vonglöðum
óbreyttum borgurum til uppreisnar gegn stór-
landeigendum í bandalagi við Breta, sem þótt
undarlegt megi teljast, voru tregir til og beittu
sér jafnvel gegn hvers.konar framfaraáætl-
unum iðnaðar í landinu. Til að mæta þessari
ólgu og uppreisn beittu Bretar ekki einungis
hemaðarbrögðum, heldur einnig aðskilnað-
arstefnu. Þeir gripu til þess bragðs að beita
trúarlegum forsendum til að kljúfa og sigrast á
þessari breiðfylkingu, sem nefnd er United
Irishmen. Knoxhershöfðingilétsnemmaíljós
að þannig yrði að haga málum að alið yrði á
hvers kyns ágreiningi og sundurlyndi, sem
óumflýjanlega var til í breiðfylkingunni. Þetta
bar tilætlaðan árangur.
Árás Olivers Cromwell á Droghada 1649, eins og hún er sýnd í samtíma tréristu. „Hvarendarþetta?“spyrErinn, tákn írlands. „ Á40árumhef ég
Fjöldamorðin sem fylgdu í kjölfar árásarinnar voru liður í að skelfa íbúana. skilja eftir þá gömlu og sjúku, til þess eins að gráta og deyja.