Barátta gegn herstöðvum - 01.03.1974, Blaðsíða 3

BARÁTTA GEGN HERSTÖÐVUM
3
Blómi grískrar
æsku drepinn
Fyrir yfirlýstar hugsjónir Nató
Fyrir aldarfjórftungi var kom-
i'ð á hernaðarbandalagi Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku, sem
átti að því er formaelendur þess
fullyrtu að standa vörð um vest-
rænar lýðræðishugsjónir og
mannréttindi. Bandalagið var
stofnað rúmu ári eftir valdarán
kommúnista í Tékkóslóvakíu.
Ekki leið á löngu þartil upp reis
annað bandalag í Evrópu austan-
verðri, Varsjárbandalagið, sem
átti að því er formælendur þess
fullyrtu að verja hugsjónir sósíal-
ismans gegn vestrænni hernaðar-
stefnu. Slðan hefur Evrópa lifað
við ótryggt jafnvægi ótta og
ógna, ánþess til verulegra stór-
tfðinda hafi dregið. Á þessu
skeiði gerðist það reyndar, að
ednræðisrlkjum á borð við Portú-
gal og Tyrkliand var hleypt inní
Atlantshafsbandalagið og að
reynt var að koma á frálslegri
sósíalískum stjómarháttum í
Ungverjaladi og Tékkóslóvakíu,
en sú viðleitni var miskunnar-
laust brotin á bak aftur af rússn-
esku hervaldi.
Að öðru leyti má segja að stað-
an í Evrópu væri I stórum drátt-
um óbreytt eftir 1949 — með
einni veigamikilli undantekn-
ingu. Eina þjóð Evrópu sem
týndi frelsi slnu og mannréttind-
um á þessu skeiði var aðili
bandalagsins sem hafði þann yf-
irlýsta tilgang að verja vestrænt
lýðræði og mannréttindi. Með
tilstyrk og að undirlagi banda-
rísku leyniþjónustunnar, CIA, og
bandaríska hemámsráðuneytisins
1 Pentagon hrifsuðu nokkrir of-
urstar völdin I Grikklandi í apríl
1967 og gerðu þarmeð vöggu lýð-
ræðisins að eúmm allsherjar-
fangabúðum. Þessir valdaræn-
ingjar sátu I góðu- yfirlæti I
skjóli bandarískra vopna, rændu
þjóð sfna nær öllum gmndvailar-
mannréttindum, ráku þrælabúðir
að austrænni fyrirmynd á eyjum
þar sem heita má að ekkert kvikt
fái þrifist, stunduðu pyndingar
sem að grimmdaræði minna á
verstu aðfarir rannsóknardóms-
ins spænska á miðöldum og
þýskra nasista á þessari öld, og
töldust eftir sem áður fullgildir
og velþóknanlegir samherjar
hinna vestrænu lýðræðisforkóifa,
enda hefur komið á daginn að
þessum hugsjónamönnum er kær-
ara og tamara að tala um „Varið
land“, heldur en „Varið fólk.“
Hið nýja lýðræði
Eftir sex og hálfs árs ógnar-
stjóm fékk fyrirliði grisku valda-
ræningjanna þá grillu, að
kannski væri óhætt að slaka eitt-
hvað á taumunum og koma á ein-
hverskonar skrípamynd lýöræðis
með aðstoð afdankaðra stjórn-
málarefa, sem gætu gefið stjóm-
arfarinu yfirbragð vestrænna
stjórnarhátta til að þagga niður
þá gagnrýni sem öðmhverju
hafði komið fram hjá nokkmm
bandalagsríkjum f NATO, eink-
um á Norðurlöndum. En vitan-
lega var þannig um hnútana bú-
ið, að hin raunvemlegu völd
yrðu eftir sem áður f höndum
þeirra afla innan hersins, sem
tryggust og hlýönust voru hinum
bandarísku yfirboðumm. Sam-
kvæmt ,,stjórnarskrá“ Papadóp-
úlosar átti herinn fyrir milli-
göngu „forsetans" að hafa á
hendi yfirstjórn utanríkismála,
hermála, innanríkismála, örygg-
ismála og samgöngumála. Þingið
átti að vera undir ströngu eftir-
iiti stjórnarskrárdómstóls, sem
„forsetinn“ tilnefndi sjálfur,
þannig að það málamyndalýðræði,
sem ætlunin var að koma á,
snerti hvergi sjálft valdakerfið,
heldur var einungis Pótemkin-
tjöld skefjalaus hernaðareinræð-
is. Hefði þessi ráðagerð Papadóp-
úlosar og húsbænda hans lukk-
ast, hefði Grikkland vfsast orðið
fyrirmynd þeirra herstýrðu lepp-
ríkja, sem Bandaríkjastjórn virð-
ist vera svo mjög f mun að koma
á fót.
En ráðageröin fór óvænt útum
björtu nóvemberdagaT llða
Aþenubúum ekki úr minni fyrsta
kastið — fremur en Tékkósló-
vökum þíðudagamir 1968.
Ein afleiðing átakanna við
Tækniháskólann — og vissulega
ekki sú sem til var ætlast — var
að viku eftir blóðbaðið var
Papadópúlosi steypt af stóli.
Hann var oröinn vesturheimsk-
um húsbændum sínum óþægilegt
verkfæri, og herinn var látinn
skikkja nýja menn til að koma á
„lögum og reglu". Maöurinn sem
stjómaði þeim aðgerðum bakvið
tjöldin var skjólstæðingur og
pyndingameistari Papadópúlosar
lóannídes yfirmaður öryggislög-
reglunnar, en I ráðherrastóla
vom settir tveir fyrrverandi sam-
starfsmenn Karamanlís, sem
dvalist hefur f Parfs eftir að flett
var ofanaf glæpaferli hans árið
þúfur, þegar stúdentar og ungir
verkamenn í Aþenu efndu til ó-
vopnaðrar uppreisnar sem hik-
laust má telja til sögulegustu við-
burða 1 Grikklandi á þessari öld,
þó furðulítið hafi farið fyrir frá-
sögnum af henni f fjölmiðlum á
Islandi. Þessi uppreisn náði há-
marki við Tækniháskólann í
Aþenu 16. nóvember síðastliðdnn
eftir nokkurra daga róstur, og
henni lauk aðfaranótt 17. nóv-
ember þegar her og lögregla réð-
ust innf skólann með skriðdrek-
um, vélbyssum og öðrum dráps-
tækjum og felldu að minnsta-
kosti 400 stúdenta á nokkrum
klukkustundum, en særðu mörg
hundruð þeirra. 1 kjölfar hennar
hófust fjöldahandtökur, og er
vitað að milli 2000 og 5000
manns lentu bakvið lás og slá
næstu daga, margir þeirra illa
særðir, en mikil leynd hefur
hvílt yfir eftirleik blóðbaðsins
við Tækniháskólann.
Stúdentar höfðu komið sér upp
útvarpsstöð, sem útvarpaði lát-
laust í heilan sólarhring áður en
yfir lauk, og segja kunnugir að
frelsis- og uppreisnarbylgja hafi
farið um höfuðborgina þessa nóv-
emberdaga. Hún var stöðvuð með
ofurvaldi vopna og villimann-
legri grimmu, sem margar lýs-
ingar eru til á, en eftirköst at-
burðanna er erfitt að sjá fyrir.
Svo mikið t vist, að þessir von-
1961, þeir Rallis og Tríantafílak
os, og f forsætisráðherraembætt
iö var settur fyrverandi f jármála
ráðherra Papadópólosar, Andrú
sópúlos, sem um eitt skeið va
erindreki CIA í Chicago. Tengs
in við bandarísku leyniþjónus
una gátu naumast verið gleggr
I forsetaembættið var vitanleg
settur herforingi. Segja má a
örlög Papadópólosar séu hlic
stæð örlögum Díems einræði
herra í Suður-Víetnam, sen
Bandaríkjamenn losuðu sig vi
þegar þeir töldu sig ekki lengi
hafa hans not.
Orðabók
iiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Spurningar og svör
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiieiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiini
Hafa íslendingar óskað eftir herstöðinni í Keflavík?
Koma bandaríska hersins tíl Keflavikur árið 1951 var8 með mikilli
leynd. Hlutí alþingismanna var kallaður saman á leynifund, en málið
ekki lagi fyrir alþingi fyrr en það stóð frammi fyrir þeirri staðreynd,
að herinn var kominn til landsins. Skerðing á fullveldi Islands með
þessum hætti er stjórnarskrárbrot. Síðan hefur islenzku þjóðinni
aldrei gefizt kostur á að tjá vilja sinn i þessu máli í beinni atkvæða-
greiðslu. Herstöðinni er þvi komið upp samkvæmt óskum fárra áhrifa-
manna um stjórn iandsins, sem aldrei hafa þorað að leggja málið
undir dóm kjósenda.
Er nokkur vörn í hernum?
Nei, augljóslega er engin vörn í 3.000 manna liði á suðurhorni lands-
ins. Sovéski herinn væri ekkert annað en hlægilegur óperettuher, ef
þetta „varnarlið" stendur í honum. Sama gildir auðvitað um heri
eins og þann sænska, finnska, austurríska og svissneska, enginn er
svo vitlaus að halda, að þessir herir standist þeim sovéska snúning.
Samt hafa þessi ríki ekki gengið í hernaðarbandalög, þ.e.a.s. þau
telja sér ekki hættu af árás stórveldis.
Eru líkur á hernaðarárás á Vestur-Evrópu?
Norðmenn hafa minnkað útgjaldahlut ríkisins til hermóla ó 6 órum
úr 17% íl3% og stytt herskyldu í landher sínum úr 18 í 12 mónuði.
Danir hafa ó sama tíma minnkað herútgjöldin úr 11% í 6% og stytt
herskyldu úr 18 í 8 mónuði. Þessar breytingar valda beinni fækkun
í herjunum. Þannig meta róðamenn Danmerkur og Noregs í verki
líkurnar ó hernaðarórós. Svipuð viðhorf hafa t.d. Svíar og Vestur-
Þjóðverjar.
Hvert er hlutverk hersins?
Raunverulegt hlutverk herja kemur vel fram í heræfingum. Þótttak-
endur í nýlegum heræfingum NATO í Noregi hafa l|óstrað upp, að
meginóhersla var þar lögð ó baróttu gegn innlendum umbótahreyf-
ingum. Vitað er, að NATO hefur [ hverju aðildarríki tilbúna óætlun um
valdatöku, sem gripið skal til, ef vinstrisinnuð þjóðfélagsöfl þykja
orðin of óhrifamikil. Slíka óætlun notuðu t.d. grísku herforingjarnir
í valdaróni sínu. Herstöðin f Keflavík veitir herstöðvasinnum ó líslandi
öryggistilfinningu af þvi að til hersins er hægt að leita, ef allt annað
þrýtur í baróttunni gegn félagslega sinnuðum fjöldahreyfingum. öllum
er í fersku minni, hvernig herinn í Chile leysti slíkan vanda.
Er NATO varnarbandalag vestraenna lýðræðisríkja?
NATO var stofnað upp úr seinni heimstyrjöldinni, þegar þjóðir Evrópu
voru flestar að sleikja sórin. Bandaríkin vildu með þessu treysta ítök
sín ó yfirróðasvæði því, sem Jalta og Potsdam róðstefnunar höfðu
lagt blessun sína yfir. NATO er því fyrst og fremst varnarbandalag
Bandaríkjanna í Evrópu en SEATO og CENTO óttu að fullgera keðj-
una utan um rússneska björninn. Vafalaust telja sumir, að nokkur NATO
ríki séu lýðræðisleg en víða orkar það tvímælis eins og í Bandaríkj-
unum, Frakklandi, Italíu og í Tyrklandi, Grikklandi og Portúgal sitja
stjórnir, sem engum dettur í hug að bendla við lýðræði.
Fataskipti.
Sumir leggja til, að herstöðinni verði breytt í óvopnaða eftirlitsstöð,
starfrækkta af eriendum „sérfræðingum", sem væru ekki hermenn.-
Þetta hefur verið gert víða um heim, t.d. í Vietnam. Augljóst er, að
slíkir sérfræðingar í meðferð hernaðarmannvirkja kæmu úr her, þ. e.
þetta þýðir bara, að þeir fari úr einkennisbúningum í jakkaföt. „Og
hvar er þó nokkuð sem vinnst?" Er það klæðaburður þessara manna,
sem Islendingar deila um? Úr því að stöðin er fyrst og fremst eftir-
litsstöð, yrði þó ekki að starfrækja hana ó sama hótt ófram?
Amerískir íslendingar
Einu sinni vissu Islendingar ekkert „djöfullegra dóðlaust þing, en
danskan fslending". Það var Islendingur, sem hugsaði fremur um
hagsmuni danska ríkisins (að meðtöldu íslandi) en Islands eins. Hvað
ó að kalla það fólk, sem segir: Vestrænt samstarf (þar sem Banda-
ríkjamenn róða öllu) númer eitt, hættan sem Islendingum stafar af
erlendum her með erlent hljóðvarp og sjónvarp í landinu, hættan af
því að hafa hér erlenda herstöð, sem skotmark í hugsanlegu stríði
nr. 2, 3, 4 eða jafnvel alls ekki til.
Eftirleikurinn og ábyrgð
NATO-ríkjanna
Eftir hallarbyltinguna í nó
ember voru hinar illræmdu eyj
fangabúðir (þeirra á meðal Ja
os),sem Papadópólos hafði lát
loka á slðustu mektarárum sln
um, opnaðar á ný, og vitanleg
hefur pyndimgameistarinn lóan
ídes verið önnum kafinn síðust
mánuði. Hitt má tclja nokkum
veginn iiruggt, að sá eldur se
kveiktur var með vopnlausri up
reisn stúdenta og verkamanna
Aþenu I nóvember muni ek
verða auðkæfður. Baráttan gegn
hinum bandarfsku kúgurum
innlendum leppum þeirra (se
vitanlega em hugsjónabræði
forkólfa „Varins lands“) er 11
leg til aö magnast á næstu áru
Framh. á bls
Votergeit-víxillinn
er undirskriftaplagg, sem vinnuveitendur kúga starfsfólk sitt tíl að
undirrita og sumir skrifa tvisvar á en aðrir skrifa bæði sín nöfn og
nöfn eiginkvenna sinna. Nafnið vísar til þess, að undirskriftunum er
safnað í þógu þeirra aðila í Bandaríkjuum, sem stóðu að myrkra-
verkunum í Watergate. I plagginu er farið fram ó viðvarandi erlenda
hersetu ó Islandi.
Hreyfanleg flugsveit
Þessa hugtaks er getið í undanbragðatillögum Einars Ágústssonar og
merkir, að í sama mund og flugsveit hefur sig til lofts, t.d. af Kefla-
víkurflugvelli, þó lendir önnur slík ó sama velli. Með þessari snjöllu
nafngift hyggjast undanbragðamenn í senn reka herinn burt en þó
halda í hann.
Finnlandísering
Með þessu orði eiga herstöðvarsinnar við þó breytingu, sem Rússar
muni gera ó stjórnarfari Islands „daginn eftir" að bandaríski herinn
fer fró Keflavík, að sfðan megi íslensk stjórnvöld ekkert aðhafast ón
samþykkis Rússa. Orðið er dregið af því, að notendur þess telja
slíkt óstand vera ó stjórnarfari Finnlands. Kennarahópur M.H.