Aðventfréttir - 01.02.1989, Side 5

5
til Englands. Þetta leiddi til
þess að hið rómverska afbrigði
kristindómsins kom til Bretlands-
eyja. í Þýskalandi varð starf
Bonifatiusar til þess að kristin-
dómurinn komst undir yfirráð
Rómar. Sagt er að Bonifatiusi
hafi hryllt við einstaklingshyggju
eða þjóðernislegu sjálfstæði innan
kirkjulífsins. í huga hans var
ekki um annan raunverulegan
kristindóm að ræða en trú hinnar
rómversku kirkju. Hann
þröngvaði Þýskalandi til
undirgefni við Róm á sama hátt
og gerst hafði í Englandi. í
hans huga voru allir þeir er
störfuðu án leyfis páfa
hættulegir daglaunamenn, þjófar
og ræningjar "sem komu ekki um
dyrnar...heldur fóru yfir annars
staðar."
Kenningin um öflin tvö
Smám saman varð til innan
kirkjunnar guðfræðileg skýring
sem réttlætti ásókn hennar í
veraldlegt vald: kenningin um hið
tvískipta vald, hið andlega og hið
veraldlega. Páfar miðalda reyndu
að sameina þetta. Þeir höfðuðu
til skilnings þess tíma sem leit
svo á að alheimurinn væri ein
heild og að hinn alvaldi Guð
stæði ofar öllum valdakerfum
þessa heims.
Páfaveldið hafði snemma náð
völdum innan hins andlega svið.
Ein af röksemdunum fyrir þessu
var leiðtogastaða presta-
stéttarinnar innan hins gyðing-
lega guðveldis. Einnig voru færð
rök fyrir því að mikilvægara
væri að stuðla að frelsun
einstaklinga en að stýra
jarðneskum lífsmáta þeirra. Enn
frekar var því haldið fram að
konungurinn væri einungis
leikamaður og að kirkjan hefði
því vald til þess að setja ofan í
við hann og hegna honum ef með
þyrfti. Með öðrum orðum: ríkið er
af þessum heimi en kirkjan er af
guðdómlegum uppruna.
"Á miðöldum var
kirkjan ekki einungis
ríki, hún var ríkið.
Ríkisvaidið var lítið
meira en lögreglu-
vald."
Klerkur og konungur
Áður en Gregor VII (1073-1085)
tók við embætti páfa lýsti
heilagur Pétur Damian (1007-
1072) sambandinu milli presta-
stéttarinnar og hinu borgaralega
yfirvaldi á eftirfarandi hátt:
Konungurinn á að vera til staðar
í biskup Rómar og biskupinn í
konunginum. Frumhugmynd hans
var þó að biskupinn væri
konunginum æðri. Humbert
kardináli (látinn 1061) nýtti sér
sambandið milli líkama og sálar
til þess að lýsa sambandinu milli
kirkjulegs og veraldlegs valds.
Hann hélt því fram að það væri
hlutverk hins andlega valds, sem
hins stefnumarkandi krafts í
líkama kristindómsins, að ákveða
hvað gera skyldi, og að það væri
hlutverk hins veraldlega valds
að sjá um framkvæmdina.
Samband sólar og tungls var á
miðöldum einnig notað til
skýringar. Á sama hátt og sólin
skín skærar en tunglið upplýsir
hið andlega vald hið veraldlega.
Sagnfræðingurinn Otto Gierke
lýsir á eftirfarandi hátt einni af
pólitískum kenningum miðalda:
"Sem staðgengill Krists á
jörðunni er höfuð kirkjunnar
einnig hið eina höfuð mannkyns.
Páfinn fer í raun réttri með vald
yfir samfélagi allra dauðlegra
einstaklinga. Hann er prestur
þeirra og konungur, andlegur og
veraldlegur fursti þeirra, löggjafi
og æðsti dómari."
Upplausn Rómarveldis og hinn
hraði vöxtur kristindómsins varð
til þess að biskup Rómarborgar
varð stundum valdameiri en
þjóðhöfðingjar hinna kristnu
þjóða. Á miðöldum var kirkjan
ekki einungis ríki, hún var ríkið.
Ríkisvaldið varð lítið meira en
lögregluvald. Á miðöldum eignaði
kirkjan sér réttindi hins forna
Rómarveldis og varð pólitísk
stofnun. Sverðið var notað á
vegum kirkjunnar og samkvæmt
fyrirskipunum hennar.
Krossferðirnar og ný markmið
Krossferðirnar stuðluðu að því að
stjórn Evrópu fór úr höndum
keisara í hendur Páfa og hafði
þannig bein áhrif á þróun mála
hvað varðar æðstavald páfaríkis.
George A. Campell skrifar:
"Fyrsta krossferðin var
örþrifaráð kirkjunnar til þess að
endurreisa það vald hennar sem
hafði farið forgörðum. Árangur
krossferðarinnar fór langt fram
úr væntingum Úrbans páfa."
Árangur krossferðanna kom af
stað þróun innan prestastétt-
arinnar er enn frekari áhugi
kom í ljós í áttina að pólitískri
skipulagningu. Það var þessi
neisti sem hratt krossferðunum
af stað og gerði páfunum kleift
að stjórna trúarstríði sem þjónaði
þeirra eigin tilgangi.
Mannkynssagan f deiglunni
Staða páfa sem æðsta vald
skerptist enn frekar er hann tók
að krýna þjóðhöfðingja, nokkuð
sem bar þess vott að hann þráði
að sölsa undir sig vald þeirra.
Krýning Karlamagnúsar árið 800
er álitinn einn mikilvægasti
viðburður miðaldanna. Sumir álíta
að margt í mannkynssögunni
hefði orðið öðruvísi hefði þessi
viðburður ekki átt sér stað.
Karlamagnús leit á páfan sem
æðsta guðsmann kirkjunnar. En
sú mynd sem lifir í hugskoti
seinni kynslóða er einunis af
Aðventfréttir 1-2 1989