Læknablaðið - 01.07.1940, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ
8 7
UM HYPERTONIA ESSENTIALIS.
Eftir Dr. Karl Kroner.
Það má annarsvegar virðast um
seinan — og þó á hinn lióginn of
snemt — aS rita hér um hypertoni.
Um seinan af því aS þaS er al-
kunnugt, hvernig sjúkdómurinn lýs-
ir sér, og af þvi aS sjúkdómsgrein-
ingin er auSveld. Of snemt af því,
aS þrátt fyrir þá rniklu vinnu, sem
menn hafa lagt í þaS aS kynna sér
orsakir og meSferð sjúkdómsins og
þau mörgu rit, sem um þetta hafa
hirst, er það svo enn i dag, að eng-
in föst og örugg niSurstaSa er feng-
in um þessi atriSi. Enginn skyldi
því l)úast viS neinum nýjungum í
því stutta yfirliti, er hirtist í grein
þessari, sem rituS er eftir tilmæl-
um ritstjórnarinnar, um það, er nú
sem stendur er efst á baugi í kenn-
ingum um hypertonia essentialis.
Skal hér aðeins bent á nokkur at-
riSi og nokkrar hagnýtar bending-
ar gefnar, en fræðilegar kenningar
ekki ræddar, nema aS því leyti sem
nauSsyn krefur.
Svo aS byrjaS sé samt á þeim:
HvaS vitum vér um orsakirnar?
ÞaS mun nú játaS af öllum, aS
þeirra sé ekki aS leita í brejding-
um, er æSasigg veldur (arterioscler-
otische Veránderungen), eins og áð-
ur fyr var einatt ætlaS. ÆSasigg út
af fyrir sig veldur ekki hypertoni,
þaS er ekki orsök hennar, heldur
afleiSing. Þótt mikiS beri á æSa-
siggi. finst oft eSlilegur blóðþrýst-
ingur. Finnist báSar þessar sjúk-
legu líreytingar samtimis, ])á er um
samfara sjúkdóma aS ræSa. Sama
á viS um nephritis v. nephrose. Sá
aukni blóSþrýstingur, sem á sér
staS viS skorpiS nýra, er sérstök
tegund af hypertonia, og á ekkert
skylt viS hypertonia essentialis v.
genuina. Orsökin ein er báSum teg-
undunum sameiginleg: Aukin þrýst-
ing perifert og aS vísu einkanlega
i arteriolae og vascula praecapillaris.
En þaS er enn í dag óráSin gáta,
hvaS þeirri auknu þrýsting veldur.
Sumir hafa gert ráS fyrir, aS í
blóði hypertoniskra sjúklinga væri
meira af „vasokonstriktoriskum“
efnum en í blóSi annara, vegna þess
aS meira bærist inn í blóS þeirra
vegna truflunar á starfi innrásar-
kirtla. Þessu til stuSnings er bent
á, aS í Morbus Cushing (en einn
sjúklingur meS þann sjúkdóm var
sýndur hér t'yrir nokkrum mánuS-
um) og þegar æxli eru í nýrnahett-
unum, sé vanalega hypertonia. Al-
kunnugt er líka, aS bæSi í heila-
dinglinum og nýrnahettunum eru
„hormon", sem valda aukinni blóS-
þrýstingu. ,,Hormon“ hinna síSar-
nefndu kirtla, adrenaliniS, hafa
menn lengi vitaS aS eykur blóS-
þrýsting. En til þessa hefir ekki
tekist aS finna meira af því en eSli-
lega i blóSi sjúklinga meö hyper-
tonia. Fyrir skömmu hefir lika ver-
iS gerS mjög athyglisverS gagn-til-
raun í Ameríku: BlóSi úr hyperton-
iskum sjúklingum hefir veriS dælt
í æS heilbrigSra manna, alt aS 2 ltr.
í hvern. Einskis aukins blóSþrýst-
ings varS vart. Hinn aukni blóS-
þrýstingur viS nýrnahettunrein-
semdir og Mb. Cushing verSur því
ekki skýrSur á þennan hátt, frenr-
ur en þaS, aS rdö polycytæmia er
blóSþrýstingur oft of mikill, en
engan veginn æfinlega. Of mikil
blóSþykt (viscositet) verSur þvi
ekki taliS hér i sök. Enn er ágrein-
ingur um, hvort eSIileg efni í blóð-
vökvanum (plasma), t. d. calcium,
eru um of eða van í hypertonia,
eSa hvort þar koma þá fyrir úr-