Læknablaðið - 15.03.1980, Blaðsíða 7

LÆKNABLADID
41
Hlöður F. Bjarnason
KRABBAMEIN í RISTLIOG ENDAPARMI
Regionsjukhuset i Örebro: Samanburður
lækningaárangurs við önnur sjúkrahús
INNGANGUR
Pegar fengist er við svo alvarlega sjúkdóma
sem krabbamein, er bæði einstaklingum og
stofnunum, sem við þessa hluti fást, nauðsyn
og skylda að vita stöðu sína í þessum efnum.
Við vildum því vita hér í Örebro, hvort
árangur okkar og viðleitni við iækningu á
krabbameini í ristli og endaþarmi væri ólíkur
því sem gerðist annars staðar og hvort fylgi-
kvillar væru með öðrum hætti hjá okkur en
tíðkast hjá öðrum. Einnig vildum við vita,
hvort munur væri á tíðni sjúkdómsins hér og
annars staðar og komast þannig að raun um,
hvort ástæða væri til breytinga á meðferð
sjúkdómsins, einkum þó undirbúningi, sjálfri
aðgerðatækni og ekki minnst eftirmeðferð.
AÐFERÐIR
Athugaðar voru 113 sjúkraskrár, eða öll tilfelli,
sent uþþgötvuðust á tveimur árum, árið 1965
og árið 1970 í Örebro. Til hliðsjónar var höfð
rannsókn frá »Allmánna sjukhuset« í Malmö
gerð á árunum 1958-1967 (1), sem er ítarleg-
asta rannsókn sem gerð hefur verið á þessum
hlutum hér í landi.
Sérstök athugun var gerð á tíðni sjúk-
dómsins, greiningu, staðsetningu æxlis, vali
aðgerðar, aðgerðardauða og svo síðast en
ekki síst á heildarárangri.
NIÐURSTÖÐUR OG UMRÆÐA
Tídni
Tíðni í Örebro reyndist vera 40 af 100 þúsund
íbúum. Árið 1965 fundust 32 menn og 26
konur, en 1970 var hlutfall karla og kvenna
sviþað.
Tíðnin í Örebro er þannig aðeins lægri en í
Malmö (1), sem var 52 á 100 þúsund, en tíðnin
á íslandi (9) 15-20 á 100 þusund er u.þ.b.
helmingi lægri en í Örebro. Einnig er tíðnin
Greinin barst ritstjórn 15/05/1979, samþykkt í endanlegu
formi 18/10/1979
hjá konum á íslandi, allmiklu hærri en hjá
körlum.
Greining
Greining sjúkdómsins hér er með sama hætti
og annars staðar, þ.e.a.s. með röntgenmynd af
ristli og Sþeglun (rectoscoþi). Af öllum tilfell-
um af krabbameini í endaþarmi, voru 45 %
greind með fingurþreifingu einni saman. Við
reyndum að gera okkur grein fyrir, hvaða
einkenni þeir sjúklingar höfðu, sem leituðu til
okkar, (sjá töflu 1).
Tafla 1. Tilefni þess að sjúkUngur leitaði læknis.
Breytingar á hægðavenjum ............... 25 %
Blæðing úr endaþarmi ................... 28 %
Verkir í kviðarholi..................... 20 %
Vegna almennra einkenna (þreytu,
blóðleysis, matarleysis, þyngdartaþs) .... 25 %
Þreifing á kvið gaf grunsemd um æxli í um
70 % tilfella hægra megin, en einungis í um ^0-
50 % tilfella í vinstra ristli. Þetta er mjög
sviþað því sem gerist annars staðar, enda
gangur sjúkdómsins sjálfsagt sviþaður hvar
sem er í heiminum. Munur er þó á einkennum
frá hægri og vinstri ristli og endaþarmi, þ.e.a.s.
að kviðverkir t.d. eru oftar samfara æxli í
hægri ristli, en slíkt er sjaldnar vinstra megin.
Venjulega er erfiðara að greina æxli með
þreifingu á vinstra ristli, en slíkt oft hægt
hægra megin. Einnig virðast blæðingar um
endaþarm oftar sýnilegar úr æxlum í vinstra
ristli, en virðast oftar faldar (occult) hægra
megin. Blóðleysi virðist einnig fremur sjald-
gæft með æxlum í vinstra ristli, en oft til staðar
við æxli hægra megin. Það sem er athyglisvert
hér er að þegar sjúklingur leitar læknis vegna
ofanskráðra einkenna, hefur æxlið í helmingi
tilfella náð þeirri stærð, að það er vel þreifan-
legt.
Við reyndum einnig að gera okkur grein
fyrir þeim tíma frá því sjúklingur varð ein-
kenna var fyrst, þar til hann leitaði læknis.