Baldur - 23.12.1952, Síða 6

6
BALDUR
»
Minningarspjald Erlends sýslumanns Þórarinssonar.
Þegar komið er inn í sýsluskrif-
stofuna á ísafirði blasir við aug-
um, á. veggnum gegnt inngöngu-
dyrum, mikið og fagurt minning-
arspjald, prentað gullnum stöfum
á svartan grunn. Er spjaldið til
minningar um Erlend sýslumann
Þórarinsson, er hér var 1854-1857.
Minningarspjaldið er meira en
metri á lengd og þrír fjórðungar
úr metra á breidd. Utan um það
er breiður, gylltur rammi, allur
flúraður blómskrauti. Gullna
letrið er skínandi eins og það hefði
verið sett á spjaldið í gær, og allt
er spjaldið svo vel varðveitt, að
helzt verður manni á að halda, að
það hafi verið gert fyrir stuttu.
Samt mun spjaldið vera að
minnsta kosti 75 ára gamalt, ef til
vill er það komið á tíunda tuginn.
Minningarspjald þetta á sér ein-
kennilega sögu. Ekki verður með
vissu vitað hvenær það er gert,
áreiðanlega ekki fyrr en 1858 og
sennilega ekki síðar en 1874, þó ef
til vill í seinasta lagi 1877. Spjald-
ið lét gera Ásgeir Ásgeirsson, eldri,
kaupmaður hér í Miðkaupstaðnum
(f. 1817, d. 2. nóv. 1877), og er
það að öllum líkindum gert í
Kaupmannahöfn. Síðan var vel um
það búið og það flutt hingað til
Isafjarðar með einhverju verzlun-
arskipinu. Þegar hingað kom var
spjaldið látið upp á loft í verzlun-
ar búðinni og þar lá það óhreyft
allt til þess að Ásgeirsverzlun var
seld eða þar til verzlunarrekstur
lagðist niður í húsinu. En þegar
farið var að róta til á „krambúð-
arloftinu“ við eigendaskiptin rák-
ust menn á allmikinn, flatan bögg-
ul, vel um búinn, sem þeir vissu
ekki hvað var. Voru umbúðimar
teknar utan af honum og kom þá
minningarspjaldið í ljós og jafn-
framt bréf frá Ásgeiri kaupmanni
og lætur hann þess getið í því, að’
spjaldið sé gjöf frá sér til ísa-
fjarðarkaupstaðar og skuli það
hengt upp í ráðhúsi bæjarins, þeg-
ar það verði reist. Minningar-
spjaldið komst nú í varðveizlu Jón
Auðuns Jónssonar, fyrrum alþing-
ismanns og bankastjóra, sem
geymdi það vel. Isafjarðarkaup-
staður átti ekkert „ráðhús“ lengur.
Hann hafði átt „ráðhús“, svonefnt
bæjarþinghús eða stofu, er hann
eignaðist 1890. Það varð síðar fim-
leikahús, þá kvikmyndahús og er
nú Skátaheimilið. Þau árin, sem
bærinn átti „ráðhús" var minn-
ingarspjaldið týnt. Þegar spjaldið
fannst, var „ráðhúsið" týnt. Þeg-
ar nú skrifstofa sýslunnar var flutt
í hin veglegu húsakynni, þar sem
hún er nú, þótti vel hlýða og enda
í samræmi við fyrirmæli gefand-
ans, að spjaldið prýddi hana. Því
er það þangað komið.
Flestum, sem inn í skrifstofuna
koma, verður starsýnt á minning-
arspjaldið. Gullið letrið glóir á
svörtum fletinum. Það er eitthvað
hátíðlegt við spjaldið. Manni ein-
um, er kom í þessi húsakynni
skrifstofunnar í fyrsta sinn, varð
að orði um leið og hann renndi
augunum á spjaldið: „Það er eins
og að koma inn í kirkju!“
Af því að ekki verður lesið fram
an úr afgreiðslusalnum það, sem á
minningarspjaldinu stendur, og
ekki nema að koma allnálægt því,
birtist það hér (mynd af því var
ekki hægt að fá nú).
Minningarljóðin munu vera eft-
ir Helga Hálfdánarson, forstöðu-
manns Prestaskóla Islands. Hann
og Erlendur sýslumaður voru nær
jafnaldra og voru samtímis í
Kaupmannahöfn við nám. Faðir
Helga, síra Hálfdán Einarsson, var
prestur hér á Eyri öll sýslumanns-
ár Erlends hér. Er því mjög senni-
legt, að Helgi hafi þekkt Erlend
vel, bæði af samvistum og orð-
spori. Þessvegna hefir Ásgeir
kaupmaður snúið sér til Helga og
beðið hann að yrkja eftirmælin.
Ýmsir þeirra, sem í skrifstof-
una koma, spyrja margs um Er-
lend sýslumann Þórarinsson. Þeim
og öðrum til fróðleiks skal nú rak-
ið það, sem auðið hefir verið að
tína saman fram yfir það, sem á
minningarspjaldinu stendur, eftir
þeim heimildum, sem tiltækar eru
hér.
Erlendur sýslumaður fæddist í
Bjarnarnesi í Hornafirði. Foreldr-
ar hans voru Þórarinn prófastur
Erlendsson, síðast á Hofi í Álfta-
firði eystra, og kona hans Guð-
ný Benediktsdóttir. Til þess var
ætlazt, að Erlendur gengi skóla-
veginn, en vegna breytingar, sem
um þetta leyti var gerð á reglu-
gerð latínuskólans, þótti hann orð-
inn of gamall til þess að verða
tekinn í skólann. I stað þess var
hann um nokkurt skeið við bók-
nám hjá síra Árna stiptprófasti í
Görðum, en hjá honum námu marg
ir piltar til stúdentsprófs. Stúdent
varð Erlendur þó ekki. Að loknu
námi hjá síra Árna sigldi Erlend-
ur til Kaupmannahafnar og hóf
þar nám í dönskum lögum, en ekki
þurfti stúdentsmenntun til þess að
taka próf í þeim fræðum, og veitti
þó prófið rétt til embætta hér á
landi og í Danmörku einnig. Ýms-
ir hinna nýtustu embættismanna
hér á landi voru „danskir júrist-
ar“, enda voru þeir flestir skóla-
gengnir. Erlendur þreytti prófið
tvívegis. Hið fyrra sinnið, í júní
1853, fannst honum að hann hefði
ekki fengið nógu góða einkunn.
En árið eftir, í júlí, hlaut hann
fyrstu einkunn í báðum hlutum
prófsins. Rúmum hálfum mánuði
eftir próf var hann svo skipaður
sýslumaður í ísafjarðarsýslu, en
þá höfðu ólöglærðir menn þjónað
henni um sex ára bil (Magnús
Gíslason og Magnús Pétursson).
Erlendur sýslumaður þingar í
fyrsta sinn hér í sýslu 21. okt.
t
BURT VAR HRIFINN
1 BLÓMA LIFS
SEM SKJÓTAST HYRFI
SKIN DAGMALA.
ERLENDUR ÞÖRARINSSON.
SÝSLUMAÐUR ÍSFIRÐlNGA.
HANN VAR FÆDDUR 6. DECEMBR 1828.
TÖK PRÓF 1 LÖGUM I KAUPMANNAHÖFN 1854.
FÉKK ISAFJARÐARSÝSLU 24. JÚLÍ S.A.
DRUKNAÐI A ISAFJARÐARDJCPI 29. DECEMBR 1857.
HÉR VAR PRÚÐMENNI,
ER PRÝÐI ÞYKJA
FEGURST MATTI
1 FLOKKI HVERJUM.
HÉR VAR LJÚFMENNI,
ER LYNDI GLÖÐU
ALDREI BRA,
NEMA AUMT SÆI.
HÉR VAR HOLLVINUR
ÞAR HREIN 1 BRJÓSTI
TRYGÐIN STÓÐ
TRAUSTUM RÓTUM.
HÉR VAR STILLING,
ER STÝRÐI FETUM
VANDLEGA FRAM
A FERLI DYGÐA.
HÉR VAR BLlÐA,
SEM BLEKKTI ENGAN.
BLÆFAGUR BJARMI
BEZTU SALAR.
HÉR VAR HJARTA,
ÞAR HREINSKILNI BJÓ,
EN AST OG GÓÐVILD
ÖLLU RÉÐI.
FA VORU ARIN, EN FÖGUR VAR ÞÓ
HIN FARNA LIFSBRAUTIN, OG TIL ÞESS VARÐ
ÆFIN, AÐ AGÆTUR ÞÆTTI. [NÓG
FA VORU ARIN, EN MARGUR ÞÓ MA
HANS MINNING I BLESSUN Æ GEYMA SÉR HJA
OG GRATA’ HANN, SEM ALDREI NEINN GRÆTTI.
HARMUR ER ÞÚNGUR, AÐ HRIFINN VAR SA
HÉÐAN SVO BRAÐLEGA', ER ÞESSI VILDI GA,
AÐ RÉTTVISIN RÉTTINUM NÆÐI.
ÆTTJÖRÐIN MISTI ÞAR AGÆTAN SON,
ÆTTMÖNNUM HVARF ÞAR HIN FEGURSTA
SORGLEGA’ OG SVIPLEGA BÆÐI. [VON
SVO HVERFUR TIÐUM HIÐ FEGURSTA FLJÖTT,
OG FYR EN UM HADAG ER OPT KOMIN NÓTT,
EN HJÖRTUNUM HUGGUN ÞAÐ FÆRIR:
AÐ VONARBLÓM FÖGUR, ÞÖ VISNI HÉR ÞRATT,
VAXA ÞAU APTUR OG ÞROSKA NA BRATT,
DAUÐANS ÞAR SIGÐ ENGIN SÆRIR.
H. H.