Baldur - 23.12.1952, Qupperneq 7

BÁLDUR
7
1854, en þó segir annars staðar,
að Magnús Gíslason hafi afhent
honum embættið 1. des. þ.á. Með
bréfi dags. 12. des. 1854 tilkynnir
Erlendur sýslubúum, að sér hafi
verið veitt sýslan og að heimili sitt
sé í Efstakaupstað á Skutuls-
fjarðareyri. Allt til þessa höfðu
sýslumenn ísfirðinga setið hér og
hvar um sýsluna, eftir því sem
þeim hentaði sjálfum bezt, löngum
í ögri og á Núpi, en einnig t.d. í
Bolungarvík, Eyri í Seyðisfirði,
Vigur, Ytri-Hjarðardal í önundar-
firði, Reykjarfirði og víðar, nema
hvað Eggert Ó. Briem, sem var
hér sýslumaður 1844—1848, sat
eitt ár hér í kaupstaðnum, en hin
árin á Melgraseyri. Erlendur er
því fyrsti sýslumaður Isfirðinga,
sem tekur sér fastan bústað hér á
ísafirði, enda skyldaði stjórnin
hann til þess að búa hér. En hús-
næði var þá af skomum skammti
á Isafirði. Heimili hér voru þá
(1855) 27 að tölu, en íbúar 146
talsins. 1 bréfi til konungs, dags.
11. ág. 1856, biður Erlendur sýslu-
maður um styrk til húsbyggingar
á ísafirði og segir jafnframt, að
'sér hafi með erfiðismunum tekizt
að fá eitt herbergi á leigu, en það
sé ónóg, því að hann þurfi að hafa
einn skrifara og stundum tvo.
Hvort sem nú konungur varð við
beiðni hans eða ekki, þá er það
víst, að annað hvort hefir Erlend-
ur sýslumaður reist hér hús eða
eignazt hús með kaupum, því að
í auglýsingu dags. 6. febr. 1858
um sölu á eigum hans, er talað um
hús hans. Hvar í kaupstaðnum það
hús stóð eða ef til vill stendur
enn, er mér ekki ljóst.
Sýslumannsaldur Erlends varð
aðeins rúm þrjú ár. Mér er ekki
neitt kunnugt um embættisrekst-
ur hans. En það er víst, að hann
fær hið bezta eftirmæli hjá sam-
tímamönnum. Hann öðlaðist víst
fljótt hylli sýslubúa, því að í bréfi
á dönsku, þar sem tilkynnt er frá-
fall hans, segir að „okkar hugljúfi
og elskaði sýslumaður“ ( á
dönsku: vor yndede og elskede
Sysselmand) hafi ásamt skrifara
sínum og þriðja manni drukknað
á smábát. Þá virðist mér, að minn-
ingarspjaldið beri vott um, að
kynni þeirra Ásgeirs og Erlends
hafi verið góð. Yfirleitt mæla
menn eftir hann mjög á sömu
lund.
Síra Sveinn Skúlason (faðir
Helga, bankastjóra, sem lengi var
hér í bæ) var þá ritstjóri blaðs-
ins „Norðra“. Hann mun hafa
þekkt Erlend sýslumann mjög vel,
og mælir hann þannig eftir hann
í blaði sínu 31. jan. 1858:
„Erlendur sálugi var enginn
sérlegur gáfumaður, en hinn mesti
alúðar- og iðnismaður við allt bók-
nám. Hann var hinn vinsælasti
maður af öllum ungum mönnum,
sem ég hefi verið samtíða bæði hér
á landi og í Kaupmannahöfn, sí-
glaður og sískemmtinn, og allir,
sem nokkur kynni höfðu af hon-
um, unnu honum hugástum, eins
og von var, því góðlyndi hans og
blíðlyndi var framúrskarandi,
enda var hann líka hið mesta prúð-
menni og aðdáanlega kurteis í allri
hegðun. Hinn örasti maður var
hann að fé sínu, og þó hinn mesti
reglumaður. Hann kunni sér hvar-
vetna hóf, og engan hefi ég þekkt
á hans aldri, er hafði aðra eins
mannhylli af háum og lágum. —
Ég veit að sýslubúar hans mega
sárlega sakna hans og gjöra það
líka, því þeim varð að fara eins og
öðrum, að unna honum. Annað var
ekki hægt. Og hinir öldruðu for-
eldrar, systkini og vinir, hve mega
ekki allir sakna hans. En það er
þó mikil huggun > fyrir alla, að
hann var svo góður, og hafði var-
ið lífi sínu, þó stutt væri, svo vel.
Sá hefir lifað lengi sem vel hefir
lifað“. í „Norðra“ 28. apríl s.á.
birtust og önnur eftirmæli um Er-
lend sýslumann eftir Svein Skúla-
son og voru þau í bundnu máli.
Er það vafalaust, að Erlendur hef-
ir verið Sveini mjög hugþekkur.
í blaðinu „Þjóðólfi", 13. febr.
1858 birtist fregnin um drukkn-
un Erlends sýslumanns í aðsendri
grein, sem er undirskrifuð með
tölustöfum, þannig: 7.—16. Lýk-
ur henni á þessa leið: „Hann var
hið mesta valmenni, tryggur og
vinfastur, blíður og ástúðlegur í
lund, en viðfeldinn og nettmenni í
allri umgengni, og var því ágæt-
lega þokkaður af sýslubúum sín-
um og sérlega vel látinn meðal
þeirra“.
1 Annál 19. aldar kemst síra
Pétur Guðmundsson í Grímsey svo
að orði: „Erlendur sýslumaður var
prúðmenni mikið og einkar vel
látinn“.--------
Á minningarspjaldinu stendur,
að Erlendur sýslumaður hafi
drukknað á ísafjarðardjúpi 29.
des. 1857. Skal nú nánar greint
frá tildrögum og atvikum sjó-
slyss þessa.
1 Vigur á ísafjarðardjúpi hafði
búið undanfarna áratugi Kristján
Guðmundsson (Bárðarsonar úr
Arnardal) og síðari kona hans,
Anna Ebenezersdóttir (sýslu-
manns Þorsteinssonar í Ytri-
Hjarðardal). Kristján var athafna-
samur bóndi. Hann hafði verið
gerður að dannebrogsmanni og
einnig hafði hann hlotið að verð-
launum fyrir atorku og myndar-
skap í búnaði silfurbikar mikinn,
allt að því merkurílát, frá Det
kongelige Landhuusholdningssel-
skab og er sá bikar enn til í Vigur.
Kristján lézt árið 1852, en ekkja
hans, maddama Anna, bjó áfram í
Vigur. Þeim hjónum hafði orðið
auðið einnar dóttur, er Martha
Ragnheiður hét, og var hún ein-
bimi. Þegar Erlendur varð sýslu-
maður í ísafjarðarsýslu mun Marta
í Vigur hafa verið um tvítugt.
Hún var hin fríðasta mær og einka
erfingi mikils auðs. Því mun hún
hafa verið einna beztur kvenkost-
ur við ísafjarðardjúp. Þessari
glæsilegu konu trúlofaðist Erlend-
ur sýslumaður.
Daginn fyrir Þorláksmessu árið
1857 lagði Erlendur sýslumaður af
stað frá ísafirði inn í Vigur á smá-
bát (vöðubát) og vom í för með
honum tveir menn, Jón Markús-
son frá Ármúla, skrifari sýslu-
manns, og Erlendur ólafsson,
bræðrungur (heldur en systrung-
ur) sýslumanns, nýkominn austan
úr Múlasýslu til frænda síns. Báð-
ir voru þessir menn ungir og hin-
ir efnulegustu. Ætluðu þeir þre-
menningarnir að dvelja í Vigur um
jólahátíðina. Gaf þeim vel inn til
eyjarinnar og sátu þeir þar í fagn-
aði miklum, svo sem að líkum læt-
ur, til 29. desember, en þá lögðu
þeir af stað um morguninn áleiðis
til ísafjarðar á sama báti. Var á
landsynnings-kæla fyrst, en gekk
í suðrið og varð því nær logn.
Höfðu þeir sýslumaður fyrst hæg-
an byr frá Vigur og út yfir svo-
nefnd Sund, svo út yfir Álfta-
fjörð og allt út undir Súðavíkur-
hlíð. Tvö skip voru þar að halda
til lands, komu þau frá lóðum og
reru þau úr veiðistöðinni Hafnir
undir Arnarnesi. Sást til þeirra
mjög nærri lendingunni. Þriðja
farið á þessum slóðum var á ferð
úr Súðavík. En er þessi þrjú skip
og hið fjórða sýslumanns áttu eft-
ir eina eða tvær lóðalengdir í landi,
brast á óskaplegt vestan- (suðvest-
an) rok og það svo skjótt, sem
hendi væri veifað. Maður, stadd-
ur á ísafirði, stóð ásamt öðrum
undir húsi einu, nálægt því sem
nú er Landsbankinn, segir, að þar
væri hvítalogn, þegar rokið var
komið á Pollinum upp fyrir Mjó-
sund; þaut það svo yfir á auga-
bragði og er það rauk fyrir Tang-
ann var logn úti á firðinum, en
nær fjallhátt sást þá rokið fram-
af Amarnesi. Töldu menn að rok-
inu hefði slegið af fjöllum ofan.
Skip þau, er áður voru talin, slitn-
uðu undan landi, og fengu skips-
hafnir við ekkert ráðið, en héldu
bátunum í horfinu með árum og
létu reka undan vindi. Súðvíking-
ar komust undir Snæfjallaströnd.
Þeir höfðu séð sýslumann sigla, og
var sprit-segl og fokka á bát hans;
bar hann fljótar en bát þeirra, en
þeir settu undan á árum, og hvarf
hann þeim þegar. En er þeir höfðu
náð landi yfir Djúpið, rak um
nóttina (sumir segja eftir nýárið)
bát á hvolfi fyrir innan Skarð á
Snæfjallaströnd, á Eyjahlíð, og
ekkert lauslegt í bátnum nema
spanskreyrstafur sýslumanns
brotinn undir röng í skutnum
(aðrir segja að framan) og svipti-
kista með litlum fatnaði í. Bátur-
inn var og mjög brotinn. Þóttust
menn víst vita að þetta var bátur
sýslumanns, og hann týndur. Þann
ig bar þá fráfall Erlends sýslu-
manns Þórarinssonar að höndum.
Unnusta Erlends sýslumanns,
Marta í Vigur, lét setja upp í Ög-
urkirkju minningarspjald um
hann. Það er svona:
Hjer eru grafnir
Harma stafir
1 míns Ástvinar
Endurminning
Elskaðs Yfirvalds ísfirðinga
Erlendar Þórarinssonar
Hans við mín Samknýtt
Heit-bönd ásta
Sam og ein-helguð
Hjörtum beggja
Liggja köld, leyst
á Lagarbotni.
Því er hjarta mitt
Harms af funa
Eldheitt og brostið
af helkulda.
Sár það dýpsta svíður
sárt til dauða
Æ, mjer hans andlát
Enginn bætir
Nema minn Guð
1 minu andláti.
Því, ást vor, Alvalds mynd,
Yndi vina
Rennur þá saman
Úr regindjúpi,
Glík röðul geislum
Guðs á himni
Huggun sú mig hressi
Uns hitti eg endur
Unnusta minn er ann eg
heitast
Martha B. Kristjánsdóttir
Erlendur sýslumaður Þórarins-
son hefir orðið mér hugstæður.
Ekki vegna þess, að hann væri af-
burðamaður á nokkum veg né
skörungur í embætti, heldur vegna
þess, að hann var áreiðanlega val-
menni og fráfall hans var svo á-
takanlega sorglegt og sviplegt.
Þegar ég set mér fyrir sjónir ann-
arsvegar kveðjustund þeirra unn-
Framhald á 10. síðu.