Ingjaldur - 27.11.1932, Blaðsíða 2

2
INGJALDUR
. •
(Bsfiar tföjarnasan
Innheiintu- og ináifiutningsskrifstofa
Kirkjuveg 28 (Sunnudal).
Opin alla virka daga frá kl.
1 3 og 5—6.
Tetcur sð sér allskonar inn-
helmtur, malflutning, aamniuga-
gerðir og kaupmála.
Annast kaup og sölu,
Eæktun Eyjanna.
Hingað eru komnir tveir menti
sendir af Atvirmumálaiáðheira út
af umkvörtunum nokkurra jarðar-
bænda að kosti þeiiTi sé þjakað af
umboðamanni og eiga þeir að
kanna þetta „á staðnum". Petta
ýtir undir mér að láta almenningi
í té nokkrar upplýsingar um
ræktun Eyjanna og annað í því
sambandi, er þar skiftir máli.
Þegar ég var nýkominn hingað,
það er árið 1925, fóru ýmsir
menn þess á leit við mig að fa
land til ræktunar. Kynnti ég mér
þá, það er að þessu laut og komst
að þeirri niðuistöðu að enda þótt
nnnt mundi vera efLir jarðræktar-
lögunum að láta menn fá land til
ræktunar an leyfis jarðarábúonda
þá væri önnur leið heppilegri til
þess að ýta undir almennriiæktun
landsins, sem mór virtist alveg
lífsskilyrði fyrir ibúana vegna mjólk-
urleysis. Hún væti sú að öllu
landinu yrði skift. Jarðarábúendur
fengi sitt ákveðna land og hinu
væri skifft í viðeigandi stórar
skákir. Ef þetta væri gert bjóst
ég við að jarÖarbændul• myndi
sjalfir rækta meira þar sem þeir
ættu þá land sitt út af fyrir sig
en aðrir sækjast meira eftií' landi
þegar alit væri frjálst og úr nægu
að velja. Ég tók þá steínu að
neita hverjum manni um ræktunar-
land þangað til afgert væri hvort
þessi leið yiði farin eða ekki,
Ánð 1926 kom Sig. SigurðsHon
búnaðaimálastjon hingað í því
Bkyni að athuga ræktunarmögu-
leika Eyjanna. Ég orðaði þessa
hugmyud við hann og hann tók
hana strax upp. Pakka óg hon-
um eingöngu hve skjótt og vel
ræLtist úr þessu. Hann kanuaði
landið og ritaði siðar langan
greinarbálk i XL. árg. Búnaðar-
ritsins um „Ræktun Vestmánna-
eyja“.
Hann segir svo í nefndri grein
sem gefiu var út séi prentuð :„Som
sakir standa nú í VE. er umráða-
réttur yflr hinu ræktaða landi
næsta óviss. Bændurnir teija sig
eiga hann, samkvæmt byggingar-
bijefum þeirra, en hvað og hvo
mikið land hver og einn má taka
til ræktunar er í óvissu". Og
annarsstabar segir hann „Sem
sagt, mest þörí er fyrir aukna
mjólkuiframleiðslu og garðrækt,
En þetta heimtar aukna læktun.
þess er því brýu þörf, frá almennu
sjónarmiði, aö stuðlað sé að því
að öll Heimuey verði iæktuð“.
Petla tvennt var líka skoðun
mín. Og eftir að samið hafði verið
við bændur um friðsamlega lausn
málsins hefur það verið stefna
mín, er ég hvergi hefi hvikað frá,
að stuðla eftir mætti að því að
gæta hagamuna alinennings í nú-
tíð og fraintið um mjólkurfram-
leiðsluna og að ýta undir garðrækt
að því er óg gat og til minna
kasta kom, Hið fyrra hefi óg gert
með því að taka meira land tii
læktunar en bæjarvöldin og bænd-
ur viidu og hið siðara hefi óg
gert m»ð því að sjá um að menn
fengi kálgarðsstæði ókeypis til
afnota og þar sem þeir yfirleitt
hafa valið sér þau, nema fyrir-
huguð íæktun eða réttur annara
væri því til fyrirstöðu. Pessi stefnu-
festa hefur ekki ávailt verið vinsæl.
En ég hygg nú samt aÖ hún hafi
venð góð fyrir Eyjarnar.
í áðurnefndri grein sinni geíur
Sig. Sig. margar uppiýsingar um
landið og áhöfn þegs og skal ég
nú bera saman ástandið eins og
það var áður og eíns og það er
þegar nu, að eins 5 árum eítir að
menn byrjuðu almennt að taka
land til ræktunar.
Árið 1900 vorú tún talin hér
54 hektara og árið 1923 einnig.
54 hektarar. Petta voru allt jarð-
artún og sjást þarna „búnaðar-
framfavirnar" skráðar skýru letri.
En árið 1932 eru jarðartún orðin
iiðugt 69 hektarar. En þó að eftir
þessu 8é allmikil framtör í búnað-
inum hjá bænduin samanborið
við það sem áður var er þetta þó
því miður að eins einstaka
manni úr þeirra hóp að þakka og
þá aðallega Gerðisbændum. Og
þó þesai túnauki só nokkur, þá er
hann hverfandi borinn saman við
túnauka þann, sem leiddi áf því
að almenningur íókk frjalsan að-
gang að landi til ræktunar. Ég get
ekki nefnt þar ábyggilegar tölur
eins og uin jarðirnar. Par hefi óg
bygt á nýafstöðnu fasfeignamat:.
En ég veit að búið er að mæla
möniium ut meira en 200 hektara
af landi og að ekki er ofmælt að
það sem þar er ræktað muni
aldrei nema minnu en 60 hektör-
um þó að vægt sé áætlað/*)
Pegar Sig. Sig. skrifaði grein
sína um „Ræktun Vestmannaeyja"
árið 1927 voiu hér samkvæmt
uppgjöf hans 175 nautgripir, 65
liestar og 600 kindur a Heimaey
(eftir áætlun hans). En sauófjár-
talan var alls 1923 1542.
í búnaöarskýrslum fyrir árið
1927 er ræktað land talið 54
hektarar og töðufengur 4657
hestar.
Arið 1932 eru hér samkvœint
búnaðarskýrslu 265 nautgripír,
710 kindur og 32 hross en töðu
fengurinn er þá orðinn 8201 hest-
ar. Hann hefur m. ö. o. vaxið
um ca. 3550 hesta á þessum fimm
,) Eftir að þetta var ritað fékk ég
skýrslu þá sem er birt á öðium stað
í blaðinu. Sér þar að talan 60 er
of lág.
árurn. Enda þótt verðið sé nú
óvenju lágt má telja þennan hey-
feng meira en 60000 króna vitði
(17 kr. hesturinn), 0g er þáð í
sjálfu sér mikils viiði. En hitt er
þó meira um vert að með þessu
áframhaldi má búast við að kúm
fjölgi hór að miklum mun. Eins
og áðurnefndar tölur sýna hefur
nautgripum fjölgað hér á þessum
íáu árum um helming. Petta merk-
ir að nú fá Eyjabúar svo um
munar meira af hinni hollu og
ömissandi fæðutegund, mjólkinni,
og von um að einkum börnin
verði hennar meira aðnjótandi.
Petta er að þakka hinni auknu
ræktun. Petta er að þakka því að
nú vinna margar hendur að
þessu en áður að eins fáar.
En það er langt í .land að
markinu sé náð.
Sig. Big. segir í margnefndri
ritgerð sinni að eftir því sem
telja veiði liafi Yestmannaeyjar
áiið 1927 þurft mjólk úr 5—600
kúm, ef mjólkurþðrf (í fylsta
skilningi) ætti að vera íullnægt
„Eftir dæmi Ameríkumanna nægir
ein kýrnyt handa 6 manns". Eú
eru hór um 3500 íbúar að stað-
aldri og efalaust um 4300 fjóra
mánuði ársins. Pað væri eftir því
æskiieg. st að hér væru minst
600 kýr í stað þess að nú eru
þær liðugt 250.
Þetta 'sýnir bezt að ekki má
leggja hendurnar i kjöltuna og að
„betur má ef duga skal“. Og þab
Býnir að við höfurn illa ráð á þeim
„luxus“ að skilja uudan ræktun
heilmikið land að eins til skemt-
unar nokkrum mönnum. Bæjar-
stjórn vildi á sínum tirna undan-
skilja alla Torfmýri m. nr. NÚ er
þar mikið af ræktuðu landi. Æt)a
menn að skemtun fárra mann að
„spassera" þar eða leggjast í
kvosirnar hefði orðið þung á meta-
skalunum móti þessu. Ég held
ekki. Ég held að mönnum sé því
miður ekki nægilega ijóst hve
Veatmannaeyjar standa að baki
því sem vera þarf í þessuin efnum.
Eitthvað 3 árum eftir að skifting
landsins varð tók að bera á
nokkurri óánægju meðal sumra
jarðar-ábúenda og þótti þeim um-
boðsnraður ganga á hluta sinn,
að því er kom til réttsins yfir
hinum svonefndu „Fjöllum". Töldu
þeir sig eina hafa réttinn yfir
þeim og um leið tóku sumir
þeirra fram við mig að þeir ættu
í rauninni yfirráð alls lands, sem
ekki hefði verið mælt í skákir
árið 1927. Jeg hefi aldrei getað
íallist á þetta. Afstaða nrín hefir
venð sú að þegar beim var út-
hlutaö ákveðið land þá var svo
að þeii' lröfðu að eins létt yfir
því en engu öðru landi héi á
Heinraey fremur en aðrir menn,
nema um það væri sérstakur
samningur. Ég tel skiiflega sam-
ninga þar um geröa skora ótví-
rætt úr þessu. Um þenna ágrein-
ing var leitað álits big. Sigurðs-
sonar bún. málast.j. og félst hann
í ölliím atriðum á skoðun mína
og skar AtvinnumálaráðuneyLið á
sinum tíma úr um deilutia á
þeim gi undvelli. Pá féllust bæði
búnaðarmálastj. og Ráðuneytið á
þá tillögu mína að hlúa að þeim
jöiðum, sem ætlað var að byggja
■ til frambúðar sem jarðir með þvi
að leggja undir þær þau hlunnindi,
sem losnuðu þegar jarðirnar niðri
í kaupstaðnum losnuðu úr ábúð
og ennfremur að þessum jörðum,
eða ábúendum þeirra „stórbæudun-
um“, skyldi standa opið að fá
hiu svonefndu „Fjöll" — en þar
undir tel ég ekki Stórhöfða — til
hagbeitar fyrir sauðfé með þeim
skilyrbum að girða þau fjáiheldri
girðing, Að öllu samanlögðu tel
ég þetta meira en sæmilegt og
hafi ávallt furðað mig á að
bændurnir skyldi ekki ganga orða-
laust að þessu. Enda þótt sumir
þeirra kynni að hafa séð eftir að
ganga árið 1927 að samningunum
við umboðið þá var það nú búið
og gert og sjálfsagt fyrir þá að
láta sem minst á óánægju sinni
bera heldur reyna að gleðjast með
oss hinum af þeirri framför, sem
þeir samningar lögðu grundvöllinn
að. Auk þess get tekið fram að ég
ég lagði til við Raðuneytið að
umboðið tækið einhvern þátt í
girðingarkostnaðinum.
Ýmsir hafa deilt á mig fyrir
það ofurkapp, er þeiin fiust ég
Ieggja á að útrýma sauðfénaðinum
bér úr Heimaey. Bændur telja
mig sýua sér þar yfirgang og fara
með ójöfnuð og lagaleysur.
Ég hefi haldið fram að hver
sem ætti skepnu yrði að sjá um
að hún væri ekki í landi antiara
og sizt ræktuðu landi.
Bændur halda fram að „hver
verði að sjá um sig“ og að það
sé þeirra, sem lönd hafa að hafa
svo vel fjárhelda girðing um þau
að annara skepnur komist ekki
þar inn.
Allir sjá satingirnina. Á fjöldinn
að förna miklu fé að eins vegna
þessara sauðkinda, sem eru Eyjun-
um til liius mesta ógagns ? Sig.
Sig. segir í ritgerð sinni: ,jÁ 10 —
20 árum geta gróðurlítil svæði
orðið alþakin gróðri, og svo mundi
verðá í Vestinannaeyjum, ef ekkert
sauðfé væri haft þar, og ef jafn-
hliða því væri utinið að þvi, að
jafna niður og græða moldarbörð
þ-iu, sem eru á eynni. Af sauð-
fjlreign sinni hafa Vestmanna-
eyjingar litlar tekjur. Með því að
hætta við hana á Heimaey, myndl
það hafa þann hagnað í för með
sér, að giiðingar þyrfti litlar um
hið ræktaða land. Nú er það mikl-
um erfiðleikum 'bundið að verja
garða og tún fyrir ágangi sauö-
fjár“.
P«ssir fáu menn liugsa svo
mjög um (ítnyndaðan) hag sinn
að þelr gleyma þeim skaða, er
þeir gera eða reyna að gera
fjölda manns og það oft
miklu etnaminni mönnum en þeir
eru sjálfir.