Stormur - 08.04.1942, Blaðsíða 2

STORMUK
sér farborða, eftir að áfengisdjöfullinn væri búinn að gera þá
óhæfa til þess að vera forsjá þjóðarinnar.
Jónas okkaf á mjög bágt núna. Sagt er að jafnvel Bjami
á Laugarvatni sé búinn að segja honum upp allri hollustu, og
sumir af þingmönnum flokksins hata hann. Orðrómur gengur
um að Hermann sé í þann veginn að stofna nýtt dagblað,
sem á fyrst og fremst að ríða Jónasi að fullu. Og svo ofan
á alt þetta mótlæti ganga listamennimir í skrokk á honum
og bera honum á brýn, að hann hafi ekki vit á list fremur
en hundur, og það sem þó er enn furðulegra: drótta því að
honum að meðferð hans á því eina opinbera fé, sem hann
hefir nú með höndum, sé ekki sem ráðvandlegust. — Og er
það sú aðdróttunin, sem alla mun undra mest á, sem þekkja
undangenginn fjármálaferil þessa manns.
Vex-tu svo bless.
t>inn einl.
Jeremías.
María Antoínetta.
Ég dirfist að fullyrða, að engin bók — að Biblíunni undan-
skilinni — hefir verið íslenzkuð, sem meiri slægur er í, en
æfisaga Maríu Antoinettu, eftir Stefan Zweig. Þar fer saman
stórfelt og fjölþætt efni, lifandi-ljósar mannlýsingar, og orð-
snild sem fer fram úr flestum skáldsagnastíl.
Harmsaga þessarar drotningar orkar á höfuð lesenda því
sem næst jafn mikið sem á hjartað. Höfundur bókarinnar
segir að vísu mai-gsinnis um Maríu Antoinettu, að hún hafi
verið blátt áfram viti borin og ekki fram yfir meðallag. En þeg-
ar María stendur sarna sem dauðadæmd andspænis dauðadóm-
endum sínum og svarar ákæi'unum, sem slungnar eru lymsku-
legum gáfurn og fjandskaparhatri, heilsubiluð á kvenlegan
hátt, svelt og svefnstola, vefst henni aldxæi tunga um tönn að
svara svo vel og viturlega, að þaulæfðir þjóðmálarefir mundu
eigi betui’ svara, jafnvel þó að notið hefðu undirbúnings í
tómi.
I
Háttvísi Mai’íu Antoinettu þarna á blábai’mi þess hyldýpis,
senx við henni gín, verður helst jafnað við framferði Meistar-
ans andspænis Heródesi og Pílatusi — og er nú djúpt tekið
árinni.
Þessi kona hefir orðið að talca á sig sekt hirðglaums og
fjáreyðslu, sem konungar og keisarar og aðalsmenn alli’a alda
hafa drýgt. Hún sóaði að vísu ógrynni fjái', meðan hún sat
„sólarmegin í dalnum“. En ekki sóaði hún mannslífum. Hún
var ekki grimmlunduð. Þvfert á móti. Hún fyrix-gaf fjand-
mönnunum, óbeðin. Og hún gekk undir fallöxina óskelfd.
Mai’íu Antoinettu hefir verið haldið á lofti í ýmsum sagna-
bókum, eða þá di’egin niður í svað siðleysis og svívii’ðinga.
Stefan Zweig segir á henni kosti og ókosti. Sums staðar
greiðir hann fram úr flækjum, sem sagnfi’æðingar hafa fjötr-
að sig í og lesendur með svo mikilli sálkönnunarskarpskyggni,
að lesandi hlýtur að falla í stafi. Þá og hvai'vetna í þessari
bók er stórskáldið að verki og heima hjá sér.
Þessi saga lýsir fyi’st og fx-emst Maríu Antoinettu í prins-
essusæti og á drotningarstól, og í öðru lagi aðdraganda Stjóm-
arbyltingarinnar frönsku, sem varð þess valdandi, að 3.000.000
manna létu lífið.
Þessi bók vekur upp foi’vitni þá, að kynnast sögu sjálfrar
stjómarbyltingarinnar, Hana ritaði meðal margra annara
enski snillingurinn heimsfrægi Thomas Carlyle — með þeim
ágætum, að öll bókvísi x-ak upp stór augu. Sú saga er helm-
ingi minni fyrii’ferðar, en saga Mai’íu Antoinettu og þess
vegna meðfærileg. Ekki mun heiglum hent að þýða stýl
Cai’lyle’s, því að hann er annálaður um allar jarðir. En svo.
mun mega segja um þessa sögu, sem Stefan Zweig samdi um
Maríu Antoinettu, að eigi hafi verið lambaleikur að þýða hana
— og tekist þó, svo að vel má við una — að því er ég ætla.
Ég er ekki, svo sem nærri má geta, þess umkominn, að bera
saman frumrit og þýðingu. IJitt er mér fært að segja: orð-
færið á bókinni svarar hvarvetna svo vel til efnisins, að for-
vitnin stendur á öndinni frá því að lesandi byjar á bókinní
og þar til lestrinum lýkur.
Fáeinar smá-örður komu á tungu mina við lesturinn og
er þessi sú helsta. Þýðandinn notar orðið hjá þar sem í eða
á ætti að vei’a, t. d. eins og sagt væri: sá galli hjá Maríu
Antoinettu, í stað þess að segja: sá galli drotningarinnar eða
sá galli í henni, sá ljóður á ráði hennar eða því um líkt. Þetta
leiðinlega hjá nota flestir í’ithöfundar og er það „ill danska“.
Dr. Jónassen landlæknir segir oft í lækningabókum sínum:
„Kólfui’inn hjá karlmönnunum". Þá kemur það alloít fyrir í
þessai’i þýðingu að oi’ðið ekki er misnotað, eins og þegar sagt
er: „Hve oft er það ekki?“ Þar er orðinu ekki ofaukið. Sögnin
að teyga og pafnorðið beygur eru með einföldu i, en þar gæti
vei'ið um prentvillur að ræða. Annars rita margir höfundar
þessi orð eins og þýðandinn gei’ir (Magnús Magnússon rit-
stjói’i).
Það má kalla tvöfalt stórvii’ki að þýða þessa bók og gefa
hana út. Á henni er meira að græða en nokkurri skáldsögu,
sem hefir verið snarað á íslenska tungu. Hún er sönn skáld-
saga, þ. e. a. s. skáld hefir fai’ið snildarhöndum um dagsanna
atburði, sem hafa haft örlagarík áhrif á mannkynssöguna.
Af sögu stjóraai’byltingarinnar frönsku nxá m. a. læi’a það,
hvei’nig frumherjar byltinga fai’a að í’áði sínu, þegar þeir
geta beitt bolmagni og handafli ■ - til fyii’verka. Þeir eða
sporgöngumenn fi’umherjanna verða verri og illvígari en
syndaselii’nir sem þeir rísa gegn. Vér íslendingar getum gert
oss í hugai’lund, hvei’skonar vopn mundu vei’ða á lofti hér í
landi, ef byltingaralda gengi yfir eyjuna vora.
Ég vík aftur og að endingu að sögu Cai'lyle’s — senx til er
í danskri þýðingu — sem er um stjórnarbyltinguna frönsku.
Þessi sem til er, varð að sjálfs hans sögn eins og svipur hjá
sjón, í samanburði við frumritið sjálft. En það varð fyrir
þeim ósköpum að eldabuska Carlyle’s greip það í einfeldni
sinni og — kveikti við það moi’guneld — undir katlinum.
Snillingurinn átti ekki uppkast og varð að endursemja bók-
ina. — Þá vai’ð sól að tungli — í líkingum talað.
Saga Maxíu Stúart, Skotadrotningar, er nú komin út i
kjölfar nöfnu sinnar Antoinettu, að tilhlutan sama þýðanda
og sama útgefanda, sem Ixlut áttu að máli di’otningarinnar
í Frakklandi. Þar er önnur hai’msaga, sem blóði drifin jörð
og himinn þrunginn af beni’ögn geta ekki leitt hjá sér um
aldir alda. Saga Maríu Skotadrotningar stingur x stúf við
sögurnar afvKleópötru Egiftalandsdrotningu og sögu Maríu
Antoinettu að því leyti, að í sögu Maríu Stúai-t eru það kon-
ui’, tvær drotningar, sem takast á.
Þessar sögur drotninganna eiga brýnt erindi til lesenda.
Þær eru ógleymanlegar vegna sögulegrar þýðingar og á hinn
bóginn sökum þeirrar snildar sem listamennirnir, höfundar
sagnanna, hafa til brunns að bera. Um höfundana má með
sanni segja: „Sá kló er kunni“ — og þýðenduma slíkt hið
sama. Guðmundur Friðjónsson.