Alþýðuhelgin - 06.04.1950, Side 6

114
ALÞÝÐUHELGIN
Gisli Konráðsson:
Guðrún yfirsefukona á Sfeinsstöðum
1
Einn hinna mörgu sagnaþátta
Gísla Konráðssonar fjallar um for-
eldra Sveins læknis Pálssonar, Guð-
rúnu Jónsdóttur yfirsetukonu og Pál
silfursmið Sveinsson á Steinsstöðum
í Tungusveit. Þótt þáttur þessi sé,
eins og flestir sagnaþættir Gísla,
nokkuð laus í reipunum, er hann at-
hyglisverður fyrir það, að hann lýs-
ir foreldrum einhvers mesta af-
burðamanns í hópi íslenzkra vís-
indamanna fyrr og síðar. Mun ýms-
um þykja ekki ófróðlegt, að lesa frá-
sagnir þær, sem hér fara á eftir um
móður Sveins Pálssonar, enda leyn-
ir það sér ekki, að hún hefur verið
hin mesta merkiskona.
GETIÐ ÆTTAR GUÐRÚNAR.
Eggert, son Jóns Eggertssonar og
Sigríðar stórráðu, bjó að Ökrurn í
Blönduhlíð. Var hann mikilhæfur
maður, hé!t Reynistaðarklaustur um
hríð og lögréttumaður var hann.
Hann skorti vetur á fimmtugt, er
hann lézt. Þeir voru synir hans Eirík-
ur, faðir Eggerts prests að Glaumbæ,
er áður var djákn að Munkaþverá,
og Jón Eggertsson. Báðir urðu þeir
Eiríkur og Jón lögrétturnenn. Jón
var skáld iiðugt. Hann átti Ingi-
björgu Skaftadóttur, lögréttumanns
á Þorleifsstöðum í Blönduhlíð, Jós-
efssonar. Var Ingibjörg systir þeirra
Þorleifs stiftsprófasts og Magnúsar
bónda Skaftasonar á Víðimýri. Kona
Eggerts á Ökrum, móðir þeirr Jóns
Pabbi sagði: „Já, það cr auðvitað
að þær eru æfareiðar af því við höf-
um lokað hreiðrunum' þeirra. Við
neyðumst víst til að hreinsa alit
húsið!“ Og svo var mamrna í heila
viku og flytja til húsgögnin.
Bráðum ætla ég að stinga hann
aftur. Ég skal Játa þig vita áður, og
þá geturðu komið og horft á. Það er
voða gaman að sjá hvernig Jói litli
verður í framan. Og kannski — en
þú verður að lofa að segja það eng-
um — kannski spretti ég einhvern
tíma upp maganum á honum neðan
frá og upp úr til að vita hvað hann
hefur innan í sér.
og Eiríks Eggertssonar, var Ragn-
hildur, dóttir Eiríks prests í Höfða
norður, Ólafssonar prófasts í
Grímstungum. Eiríkur Eggertsson
átti fyrr Ragnhildi Þorbergsdóttur,
bónda á Kúskerpi í Blönduhlíð. Voru
þeirra börn Eggert djákn og prestur
síðar, er fyrr var nefndur, og Ragn-
hildur, er átti Björn Guðmundsson.
Þeirra dóttir Ásta, átti fyrr Guðna
Styrbjörnsson, síðan átti Ástu
Bjarni blóðtökumaður á Hafgríms-
stöðum. Þeirra börn Einar og Ragn-
hildur, er Ragnhildarmál reis af.
Síðari kona Eiríks var Arnfríður,
dóttir Guðmundar lögréttumanns á
Silfrastöðum. Björnssonar. Þeirra
son, Hinrik á Reykjum, átti Ragn-
hildi, systur Ara læknis á Flugu-
mýri. Þeirra börn: Eggert og Ragn-
hildur. En launson Arnfríðar með
Jóni Jónssyni var Eyjólfur á Þor-
leifsstöðum, er átti Randalín, laun-
dóttur Eiríks Eggei'tssonar. Þeirra
dætur Hólmfríður, er átti fyrr Gott-
skálk Blander á Miðgrund og síðan
Jón Illugason frá Brekkukoti við
Akra, barnlaus með báðum. og Arn-
fríður Eyjólfsdóttir, er átti Jóhann-
es hreppstjóra, kallaðan Jónsson, frá
Víðimýri, fósturson Eggerts prests
í Glaumbæ, og var fyrri kona hans.
En móðir Randalínar Eiríksdóttur
var Guðlaug Þorbergsdóttir, Bessa-
sonar frá írafelli í Tungusveit. Ingi-
björg Skaftadóttir, kona Jóns Egg-
ertssonar, hafði fyrr átt Ólaf lög-
réttumann í Héraðsdal, Þorláksson
prcsts frá Miklabæ í Blönduhlíð.
Voru þeirra börn Jósef prestur í
Árskógi, Gunnlaugur lögréttumað-
ur í Sölvanesi og Steinunn, kona Jóns
prests Sveinssonar í Goðdölum.
FRÁ JÓNI EGGERTSSYNI.
Jón Eggertsson og Ingibjörg kona
hans bjuggu fyrst að Steinsstöðum
í Tungusveit og síðan lengi að Hér-
aðsdal. Jón var reiðmaður mikill og
afar kær að góðum hestum. Hann
átti cinn þann hest, er Eitili hét.
Um hann kvað hann svo:
Allvel finnur Eitil stað
undir svörtum Jóni,
á hádegi fór ég heiman að,
í Hofsós kom eg á nóni.
En það er meira en þingmannaleið
frá Héraðsdal að Steinsstöðum. Það
var um sumarið, að hollenzka duggu
rak upp á Borgarsandi. Þar komust
menn af. Þá hafði Skagafjarðarsýslu
Skúli Magnússon, er síðar varð fó-
geti. Brá hann skjótt við og reið frá
Ökrum, þar hann bjó, og reið út á
sandinn og bauð upp allt féð, og var
kallað væri af yfirvarpi, því menn
voru þá slíku óvanir. Gerði Skúli
þann reikning fyrir, er honum sýnd-
ist, og vita menn ei, hver orðið hef-
ir, en allt var það kallað konungsfé
og upptækt, er þeir menn höfðu, og
þeir ófrjálsir sjálfir. Lét Skúli sýslu-
maður Jón Eggertsson frá Héraðs-
dal sækja sök á hendur þeim um ó-
frjálsa kaupverzlun og var þar fátt
til andsvara. Var þeim síðan dæmd
refsing, en hann gaf þeim hana upp
um síðir, en hann tók féð. Er þess
getið, að þeir voru í haldi með hon-
um á Ökrum, og lét Skúli byggja
bæinn mjög af þeim viði, er hann
fékk á skipinu, ogéiafa lengi síðan
sézt merki þess á bæjarhúsunum á
Ökrum. En Jón bróðir hans bjargaði
þeim sem hann mátti, og komust
þeir flestir af landi. Þótti mörgum
allharðfengilega við þá farið, og
hefur það sagt verið eftir Jóni Egg-
ertssyni, að eitt mundi það versta
verk sitt að lögsækja þá að skipan
Skúla. Það var og þessi misseri, að
Skúli gerði þá réttarskipun, cr var
um hestagöngu, með margra manna
samþykki. Tjaldaði hann til þess búð
að fornum sið á Vallalaugarþingstað
hinum forna, austan Ytra-Vallholts
í Hólmi, þar verið hafði þriggja
hreppa þing eður leiðarþing Skag-
firðiiiga, því lcngi hafði þótt þurfa
skipan á því að gera í Skagafirði, er
menn höfðu haft þar ærinn grúa
hrossa, svo lönd öll upp bitust frá
öðrum peningi. Þar með tóku menn
ærinn fjölda hrossa á hagagöngu.
fram í firði af útsvcitum og stund-
um vestan úr Svartárdal. Var nú
ákveðið, að mest skyldu mega vera
12 hross ung og gömul á hundraðs
leigulandi, og lagt ríkt við, ef ei var
rekið á afrétt eða of mikið sett á
landið. Vóru í samþykkt þeirri Jón
Vigfússon á Reynistað, þeir bræður,
Jón Eggertsson í Héraðsdal og Ei-
ríkur á Þorleifsstöðum, Magnús
1