Morgunblaðið - 29.12.2011, Qupperneq 10

E
yðibýlin geta verið mikil
auðlind og skapað frá-
bær tækifæri, til dæmis í
ferðaþjónustunni. Víða
út um land eru margir kílómetrar
milli húsanna sem standa ein á
sléttunum. Slíkt hefur heillandi
blæ og ég er viss um að erlend-
um ferðamönnum þætti spenn-
andi að eiga afdrep um lengri og
skemmri tíma á þessum bæjum,“
segir Ómar Bjarki Smárason
jarðfræðingur.
Út kom á dögunum ritið Eyði-
býli á Íslandi sem er 1. bindi af
væntanlegri ritröð. Í ritinu segir
frá eyðibýlum og yfirgefnum hús-
um í Austur-Skaftafellssýslu,
Vestur-Skaftafellssýslu og Rang-
árvallasýslu sem fimm há-
skólanemar tóku út og rannsök-
uðu sl. sumar. Fjallað er um alls
103 eyðibýli og yfirgefin hús á
þessu svæði, sem spannar
svæðið frá Lónsheiði á Þjórsá.
Ómar Bjarki átti hugmyndina að
því að verkefni þessu var hleypt
af stokkunum en Gísli Sverrir
Árnason og Sigurbjörn Kjart-
ansson hafa leitt starfið sem
notið hefur stuðnings Nýsköp-
unarsjóðs námsmanna Húsafrið-
unarsjóðs, Kvískerjasjóðs og
sveitarfélaga á Suðurlandi. Ráð-
gjafarfyrirtækið R-3 gefur ritið
út.
Háreist og steinsteypt
Eyðibýlin sem um er fjallað eru
eins ólík og þau eru mörg. Í
Austur-Skaftafellssýslu eru nokk-
uð áberandi háreist, steinsteypt
hús, byggð um 1930, sem nú eru
ekki annað en veggirnir einir og
tóftin gapandi. Eftir því sem
vestar dregur eru lágreistari
byggingar og timburhús meira
áberandi, með mörgum und-
antekningum þó. Má þar meðal
annars nefna gamla íbúðarhúsið
á bænum Holti í Álftaveri sem
byggt var árið 1937, að mestu
leyti úr rekaviði. Húsið var svo
þiljað að innan úr kassafjölum
utan um bíla sem ferjaðir voru í
land þegar flutningaskipið Per-
sier strandaði á Kötlutanga á
Mýrdalssandi snemma árs 1941.
Flest húsin í könnuninni eru
byggð á tímabilinu frá aldamót-
um 1900 og fram yfir stríð – en
yngri hús má þó einnig nefna.
Yngri byggingar eru þó inn á
milli, til dæmis íbúðarhúsið á
eyðijörðinni Fagurhól í Austur-
Landeyjum, sem reist var árið
1974 án þess að tilskilinna leyfa
væri aflað frá byggingafulltrúa og
varð endirinn sá að í húsinu varð
ekki vært sakir draugagangs. Þá
urðu örlög margra eldri húsa í
utanverðri Rangárvallasýslu að
skemmast í jarðskjálftanum á
þjóðhátíðardaginn árið 2000 svo
þau eru ekki íbúðarhæf í dag.
Verkefni fyrir smiði
„Við væntum þess að geta
haldið áfram með þetta verkefni
fáum við til þess stuðning. Af
nægu er að taka; í kreppunni
væri til dæmis upplagt verkefni
fyrir dugmikla smiði að gera upp
hús sem svo gætu fengið nýtt
skemmtilegt hlutverk,“ segir Óm-
ar Bjarki Smárason og nefnir í
þessu sambandi eyðibýli á Vest-
fjörðum, í Þingeyjarsýslum og á
Austurlandi.
sbs@mbl.is
Rúmlega 100 eyðibýli á Suðurlandi í einu riti. Endurbygging sögð verðugt verkefni
Viðborðssel er á Mýrum í Austur-Skaftafellssýslu. Gamall bær í tóftabrotum kominn er að niðurlotum.
Reisulegs húss í Sandaseli í Meðallandi bíður ef til vill nýtt hlutverk.
Bærinn í Hvammi á Landi sem skemmdist í skjálftanum árið 2000.
Kassafjalahús og
draugaborg
Eyðibýlin eru spennandi, segir
Ómar Bjarki Smárason.
Háreist steinsteypt hús,
byggð um 1930, sem nú
eru ekki annað en vegg-
irnir einir og tóftin gap-
andi. Eftir því sem vestar
dregur eru lágreistari
byggingar og timburhús
meira áberandi
Gamla húsið á Hraunbóli á Síðu er falleg bygging en er lúin og fúin.
Gömlu húsin á Hnappavöllum í Öræfasveit eru í torfbæjarstílnum.
fasteignir
Wassily-stóllinn var hann-
aður af Marcel Breuer á ár-
unum 1925-26 og er enn í
framleiðslu. Hann er kennd-
ur við málarann Wassily
Kandinsky, þó upphaflega
hafi stóllinn heitið Model B3.