Morgunblaðið - 21.03.2013, Side 12

Réttarríkið Þóroddur Bjarnason
Fátt kemur lengur á óvart þegar
horft er til þróunar mála á evrusvæð-
inu. Stefnusmiðir myntbandalagsins
voru reiðubúnir að þvinga ráðamenn
á Kýpur til aðgerða sem hefðu grafið
undan trausti almennings gagnvart
evrópska innstæðutryggingakerfinu
og aukið líkurnar á bankaáhlaupi í
jaðarríkjunum. Þótt mikil óvissa ríki
um hvernig ríkisstjórn Kýpur muni
fara að því að afla bankakerfi lands-
ins lánsfjár til að forða fjármálahruni
landsins þá virðist skaðinn skeður.
Þing Kýpur felldi í fyrradag með
miklum meirihluta stjórnarfrumvarp
um gjaldtöku af sparireikningum í
kýpverskum bönkum. Með skatt-
lagningu á allar innstæður í kýp-
verskum bönkum – 6,75% á inn-
stæður undir 100.000 evrur og 9,9% á
innstæður yfir þeirri upphæð – átti
að afla 5,8 milljarða evra. AGS og
ESB myndu að auki veita ríkinu yfir
10 milljarða evra neyðarlán.
Stjórnvöld á Kýpur leita nú allra
leiða að mögulegri lausn til að afstýra
hruni bankakerfisins og í kjölfarið
ríkisgjaldþroti. Rætt hefur verið um
að leita í smiðju íslenskra stefnu-
smiða frá því haustið 2008 og kynna
til sögunnar fjármagnshöft til að
aftra gríðarlegu fjármagnsútflæði
þegar bankar landsins munu opna á
ný. Jafnframt eru uppi hugmyndir
um að endurskoða fyrri hugmynd um
skatt á bankainnstæður með það að
markmiði að ekki verði lagður skatt-
ur á innstæður undir 20.000 evrum.
Náin tengsl eru á milli Rússlands
og Kýpur og talið er að Rússar eigi
um 20 milljarða evra á sparireikn-
ingum í kýpverskum bönkum. Ekki
kemur því á óvart að fjármálaráð-
herra Kýpur hafi í gær farið til við-
ræðna við ráðamenn í Kreml um
mögulega fjárhagsaðstoð Rússlands.
Hins vegar er ólíklegt að lán frá
Rússum, að andvirði tæplega 6 millj-
arðar evra, myndi duga til að tryggja
ríflega tíu milljarða evra neyðarlán
frá þríeykinu svonefnda – ESB, AGS
og Evrópska seðlabankanum. Slík
lántaka, samtals hátt í sautján millj-
arðar evra, þýddi að skuldir kýp-
verska ríkisins myndu aukast um 70
prósentur sem hlutfall af landsfram-
leiðslu – og nema um 160%. Engar
líkur eru á því að slík skuldabyrði
væri sjálfbær. Aðstoð frá Rússum
þyrfti því fremur að koma í formi
frekari fjárfestingar; annaðhvort í
kýpverskum bönkum eða með því að
kaupa skuldabréf kýpverska ríkisins.
Fyrsta ríkið til að kasta evrunni?
Náist samkomulag milli rússneskra
og kýpverskra stjórnvalda um aðstoð
– hvort sem hún verður í formi lán-
töku eða fjárfestingar – þá er líklegt
að það þyrfti að njóta samþykkis
þríeykisins áður en Kýpur yrði veitt
neyðaraðstoð. Frekari efnahagsleg
og pólitísk ítök Rússlands á eyjunni
myndi án efa ekki njóta vinsælda á
meðal margra Evrópuríkja. Hinir
valkostirnir væru þó ekki mikið betri:
frekari fjárhagsaðstoð frá evruríkj-
unum eða upplausn í Kýpur.
Þau skilaboð sem berast frá leið-
togum kjarnaríkja myntbandalags-
ins, sem gegna hlutverki lánveitanda
til þrautavara gagnvart verst stöddu
evruríkjunum, benda hins vegar ekki
til þess að þau muni gefa eftir í kröf-
um sínum gagnvart Kýpur. Pólitísk-
ar ástæður og slæmt fordæmi fyrir
viðræður við önnur ríki um neyð-
araðstoð í framtíðinni ráða mestu.
Með slíku pólitísku stöðumati er þó
hætt við því að minni hagsmunir yrðu
teknir fram yfir meiri. Verði Kýp-
verjum settur stóllinn fyrir dyrnar og
þeim synjað um neyðarlán, sem
myndi hrinda af stað bankahruni og
ríkisgjaldþroti, þá gæti slík atburða-
rás að lokum haft skaðlegri afleið-
ingar fyrir evrusvæðiðið í heild en að
veita Kýpur meiri fjárhagsstuðning.
Hver sem niðurstaðan að lokum
verður þá hafa atburðir síðustu daga
skaðað trúverðugleika stefnusmiða á
evrusvæðinu – og ekki í fyrsta sinn.
Sú staðreynd að evrópskir ráðamenn
hafi verið tilbúnir að taka áhættu
sem hefði getað magnað skulda-
kreppu bandalagsins vegna neyð-
araðstoðar til minnsta evruríkisins –
hagkerfi Kýpur nemur aðeins 0,2% af
landsframleiðslu evruríkjanna –
verður að teljast með ólíkindum. Lík-
ur á því að Kýpur verði fyrsta ríkið til
að segja skilið við evruna hafa stór-
aukist.
Kýpur í klemmu
Of stórir til að falla
Stærð bankakerfisins í ESB-ríkjunum (% af landsframleiðslu)
Heimild: Financial Times
800%
600%
400%
200%
0%
Ma
lta
Írl
an
d
Ký
pu
r
Br
etl
an
d
Da
nm
ör
k
Fra
kk
lan
d
Ho
lla
nd
Me
ða
lta
l E
SB
Sp
án
n
Po
rtú
ga
l
Fin
nla
nd
Þý
sk
ala
nd
Au
stu
rrí
ki
Sv
íþj
óð
Be
lgí
a
Íta
lía
Gr
ikk
lan
d
Sokkinn
kostnaður
Hörður Ægisson
hordur@mbl.is
Það virðist sem svo að Eimskipsmenn
séu að blása nýju lífi í kauprétti til
sinna manna og með möguleika á að
þeir fái lán til kaupanna frá félaginu.
En rétt fyrir skráningu fyrirtækisins á
markað fyrir ekki margt löngu urðu
aðalstjórnendur fyrirtækisins að fórna
kaupréttarsamningum sem blasti við
að þeir myndu hagnast vel á vegna
óánægjuradda í samfélaginu.
Í upphafi næsta mánaðar mun Eim-
skip halda aðalfund. Meðal tillagna
fyrir fundinn er að gera skuli ráðning-
arsamning við forstjóra fyrirtækisins,
en það er ekki óeðlilegt að semja skuli
aftur við manninn eftir kauprétt-
armissinn, og verður heimilt að semja
um „afkomutengdar greiðslur og/eða
hlutabréfatengd réttindi“. Útherji er
hlynntur afkomutengdum greiðslum.
Lagt er til að félagsstjórn verði heimilt
að veita starfsmönnum lán til hluta-
bréfakaupa í tengslum við fjármögnun
á kaupum þeirra á hlutum í félaginu.
Þrátt fyrir að Eimskip sé með fulla
vasa fjár þykir Útherja að fjármunum
hluthafa fyrirtækisins væri betur varið
með öðrum hætti en að lána þá til
starfsmanna eða eiga eigin bréf til að
þjónusta kauprétti. Fyrirtækið á eigin
bréf fyrir 1,7 milljarða króna.
Almennt eru kaupréttarsamningar
ekki nógu góður mælikvarði á frammi-
stöðu stjórnenda. Það er margt annað
sem hefur áhrif á hlutabréfaverð en
undirliggjandi rekstur. Vegna gjaldeyr-
ishafta og allt að sársaukafullum
skorti á fjárfestingarkostum rýkur allt
upp í Kauphöllinni um þessar mundir.
Því eru kaupréttir enn óskynsamlegri
en ella og segja ekkert til um hæfni
stjórnenda í viðskiptum. Betra væri að
miða við bónusgreiðslur með fyr-
irfram skilgreindum markmiðum.
 Útherji
Lífi blásið í kauprétti
Vökvadælur
Vökvamótorar
Stjórnbúnaður
Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími 510 4100 • www.danfoss.isDanfoss hf
Vökvakerfislausnir