Akureyri - 21.11.2013, Side 12

12 21. nóvember 2013
GRENNDARGRALIÐ
Heimsþekkt sálmaskáld
heimsækir Akureyri 1862
Akureyringar minntust þess sumar-
ið 2012 að 150 ár voru liðin frá því
að bærinn fékk kaupstaðarréttindi.
Sjálfsagt hafa Akureyringar fagn-
að kaupstaðarréttindunum þann 29.
ágúst árið 1862 þó lítið hafi verið
fjallað um málið í staðarblaðinu
Norðanfara á þeim tíma. Á meðan
Akureyringar undirbjuggu aðskilnað
frá Hrafnagilshreppi sumarið 1862
ferðaðist 28 ára gamall maður frá
Exeter í Englandi um Ísland. Einn
af áfangastöðunum var Akureyri. Á
meðan ferðalaginu stóð skráði hann
það sem fyrir augu bar. Afraksturinn
kom út árið 1863 í bókinni Iceland:
Its scenes and sagas. Maðurinn hét
Sabine Baring-Gould
GOULD OG BROWNE
SIGLA TIL ÍSLANDS
Sabine Baring-Gould sigldi frá
Skotlandi þann 10. júní áleiðis til
Íslands. Skipið hét Arcturus, var
smíðað 1857 og var í eigu dansks
skipafélags. Með í för var Banda-
ríkjamaður að nafni John Ross Brow-
ne. Á milli þeirra átti eftir að mynd-
ast góður kunningsskapur. Báðir
voru þeir ævintýramenn, ferðuðust
víða um heiminn og skráðu ferðasög-
ur. Arcturus kom til Reykjavíkur 16.
júní og þá skildu leiðir. Eftir að hafa
skoðað Reykjavík og keypt hesta af
Íslendingum lagði Gould af stað í
hestaferð um gjörvallt Ísland að
kvöldi fimmtudagsins 19. júní. Með
í för voru þrír samlandar hans, þrír
íslenskir leiðsögumenn og tuttugu
hestar. Seint um kvöldið komu þeir
til Þingvalla þar sem þeir tjölduðu
í kirkjugarðinum. Þar dvöldust þeir
um nóttina áður en þeir héldu áfram
morguninn eftir. Á Þingvöllum hitt-
ust þeir Gould og Browne aftur en
það var jafnframt í síðasta skipti sem
leiðir þeirra lágu saman á Íslandi.
Browne hafði aðeins ætlað að staldra
við á Íslandi í nokkra daga og var á
leiðinni til baka til Reykjavíkur það-
an sem hann ætlaði að sigla til Persíu.
Browne var þekktur blaðamaður og
rithöfundur í heimalandi sínu. Hinn
kunni rithöfundur Mark Twain var
góðkunningi John Ross Browne.
TVÖ TRÉ Á AKUREYRI
VEKJA ATHYGLI GOULD
Sabine Baring-Gould var á Akureyri
dagana 5. – 7. júlí. Þaðan hélt hann
áleiðis til Mývatnssveitar en kom
svo aftur við á Akureyri um miðjan
mánuðinn. Í bók sinni segir Gould
nokkuð ítarlega frá kynnum sínum
af Akureyringum og bænum sjálf-
um. Hann nefnir kirkjuleysi bæjar-
búa. Þegar hann kemur til Akureyr-
ar blasir við honum vísir að fyrstu
kirkju bæjarins og gefur hann lítið
fyrir arkitektúrinn - segir Íslendinga
ekki átta sig á möguleikunum sem
timbur hafi þegar kemur að fagur-
fræði byggingarlistar. Hann talar
um afþreyingu bæjarbúa yfir vetr-
artímann sem sé helst sú að spila á
spil og dansa við gítarundirspil og
að einn stærsti viðburðurinn í bæj-
arlífinu sé fyrsta skipakoma ársins
frá Kaupmannahöfn. Skipið flytji
langþráða vor- og sumarkjóla, hús-
gögn og annað sem bæjarbúar hafi
beðið eftir mánuðum saman. Hann
lýsir húsnæði kaupmannanna á
Akureyri og segir þau notaleg þar
sem myndir af Kaupmannahöfn og
danska kónginum hangi á veggjum.
Hann segir af kynnum sínum af kaup-
manninum Jóhann G. Havsteen sem
tók á móti honum þegar hann kom í
bæinn laugardaginn 5. júlí. Havsteen
sýndi af sér mikla gestrisni, bauð
Gould velkominn og boðið var upp
á kaffi og kökur að hætti danskra
kaupmanna. Eftir kaffidrykkju hjá
Havsteen heimsótti Gould prentara
tímaritsins Norðra í litla trékofann
hans eins og Gould orðar það (small
wooden cottage). Eftir heimsóknina
beið hans vel útilátinn kvöldverður
hjá Havsteen kaupmanni. Á borðum
var m.a. reyktur lax, bjúgu, skinka,
kindakjöt með bláberjasósu og kart-
öflum, hákarl, hvalur og selur. Þá var
Bavarian öl, þýskt vín og koníak til
að skola öllu niður með. Gould virð-
ist nokkuð undrandi yfir borðvenjum
Akureyringa. Ekki tíðkist að fara með
borðbæn fyrir eða eftir málsverð. Hins
vegar takist fólk í hendur eða kyssist
eftir matinn og segi; „Tak for mad“.
Gould minnist á tré í garðinum hjá
Havsteen og segir það vera stærsta
tré landsins. Á heitum sumardögum
snæði fjölskyldan undir trénu og líki
þannig eftir dönskum garðveislum. Þá
nefnir hann annað tré fyrir utan ann-
að hús í bænum (Laxdalshús ?). Þessi
tvö tré séu eitthvað það allra merki-
legasta sem bærinn bjóði upp á! Eftir
kvöldverðinn gekk Gould um fjöruna
þar sem hann rakst á enskt skipsflak
í flæðarmálinu sem hann segir Akur-
eyringa endurnýta sem byggingarefni.
Gould eyddi sunnudagsmorgninum í
sólbaði við kirkjubygginguna áður
en hann heimsótti Svein Skúlason,
ritstjóra Norðra. Sveinn sýndi hon-
um nokkur fornhandrit þ.á.m. Sturl-
unga sögu. Mánudaginn 7. júlí yfirgaf
Sabine Baring-Gould Akureyri en
staldraði við í bænum að nýju um
miðjan mánuðinn. Kurteisi bæjarbúa
er honum ofarlega í huga. Í seinni
heimsókninni til Akureyrar keypti
hann fornhandrit af fátækum manni
í bænum. Maðurinn sá sér þann kost
vænstan að selja þau til að eiga fyrir
salti í grautinn. Gould lét það ekki
aftra sér þrátt fyrir
að maðurinn skyldi
afhenda honum
handritin með tárin
í augunum. Mánu-
daginn 14. júlí yfir-
gaf Gould Akureyri
og hélt ferð sinni
áfram um landið.
Þann 9. ágúst 1862
var Sabine Baring-
Gould kominn til
Liverpool, tveimur
mánuðum eftir að
hann lagði af stað
frá Skotlandi til
Íslands. Tuttugu
dögum síðar fengu
Akureyringar kaup-
staðarréttindi.
SABINE BARING-GOULD
ER HENRY HIGGINS?
Sabine Baring-Gould fæddist 28.
janúar 1834. Hann fékkst við hin
og þessi störf um ævina. Hann var
kennari, prestur, þjóðminjavörður
og rithöfundur. Ógrynni af text-
um ýmiskonar liggja eftir Gould
en hann var einn afkastamesti
rithöfundur síns tíma í Englandi.
Þekktastur er hann sennilega fyrir
tvo sálma sem hann orti árið 1865,
þremur árum eftir að hann var
staddur á Akureyri. Þetta eru hin-
ir kunnu sálmar Now The Day Is
Over og Onward, Christian Soldiers
(Áfram Kristsmenn, krossmenn í
íslenskri þýðingu séra Friðriks Frið-
rikssonar). Þá kannast margir við
jólasálminn Gabriel´s message en
sálminn þýddi Gould úr basknesku
yfir á ensku. Árið 1868 giftist Gould
16 ára gamalli stúlku, Grace Taylor
en saman áttu þau 15 börn. Grace
lést árið 1916. Einn af góðvinum
Sabine Baring-Gould var írski
rithöfundurinn og
nóbelsverðlaunahafinn
George Bernard Shaw.
Sagan segir að ástar-
samband þeirra Gould
og Taylor hafi orðið
kveikjan að sögu hans,
Pygmalion. Shaw hlaut
óskarsverðlaun fyrir
handrit að samnefndri
kvikmynd árið 1938.
Út frá handritinu varð
síðar til Hollywood-
kvikmyndin My Fair
Lady með þeim Rex
Harrison og Audrey
Hepburn í aðalhlut-
verkum. Sabine Bar-
ing-Gould og Grace
Taylor urðu þannig fyrirmyndin að
herra Higgins og fröken Doolittle.
Sabine Baring-Gould er sennilega
einn fárra af holdi og blóði sem hafa
hitt sjálfan Sherlock Holmes. Árið
1998 kom út glæpasagan The Moor
eftir ameríska rithöfundinn Laurie
R. King. Bókin fjallar um spæjarana
Mary Russel og Sherlock Holmes. Í
bókinni hitta þau prest sem biður
þau um aðstoð við að leysa ráðgátu.
Presturinn er „Akureyrarvinurinn“
Sabine Baring-Gould. Stóran hluta
ævinnar eyddi Gould í endurbætur
á heimili sínu í Lew Trenchard í
Devonsýslu í Suðvestur-Englandi.
Sabine Baring-Gould lést þar þann
2. janúar árið 1924. Hann er jarð-
aður við hlið konu sinnar til 48 ára,
Grace Taylor. Hafin er vinna við að
þýða Iceland: Its scenes and sagas
á íslensku í tilefni af því að 150 ár
eru liðin frá útgáfu bókarinnar. aSABINE BARING-GOULD HEIMSÓTTI Akureyri sumarið 1862.
Á MYNDINNI MÁ sjá trén tvö sem vöktu athygli Sabine Baring-Gould.
SABINE BARING-GOULD OG
Grace Taylor eru sögð vera
fyrirmyndin að herra Higgins
og fröken Doolittle.