Morgunblaðið - 27.10.2014, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. OKTÓBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Við Íslend-ingar búumekki við um-
ferðarteppur á borð
við þær sem ná-
grannar okkar
gera. Hins vegar er
umferðarþunginn
mikill á íslenskum villigötum.
Það sýndi umræðan um byssu-
eign lögreglu eftir að yfirvöld
ákváðu endurnýjun þar, þegar
það var sérlega hagfellt. Þá
urðu þeir að vonum fyrstir út á
villigöturnar sem þangað rata
best. Og í þetta sinn önuðu of
margir á eftir. Fullyrt var að
endurnýjun á vopnunum fæli í
sér breytingu á því að almennir
lögreglumenn bæru ekki vopn
við störf sín. Engu breytti þótt
strax yrði ljóst að um vanþekk-
ingu og misskilning væri að
ræða.
Villigöturnar eru ekki hann-
aðar fyrir mikla umferð. Þær
stífluðust því fljótt og komust
þeir sem þangað höfðu álpast
hvorki lönd né strönd. Þeir vita
því ekki enn, að íslenska lög-
reglan hefur átt skotvopn í sín-
um geymslum í 80 ár. Og lengst
af í mun meira magni en nú, og
er þá endurnýjunin nú talin
með. Eftir Gúttóslaginn var
hverjum lögreglumanni út-
hlutað einni skammbyssu.
(Ekki til að bera í daglegum
störfum sínum, heldur til að
geta gripið til, með
sérstöku leyfi,
steðjaði mikil vá
að.) Um leið fékk
lögreglan 5 hand-
vélbyssur, en allt
lögregluliðið var þá
ekki nema 27 menn.
Árið 1941 fékk lögregluliðið 25
hríðskotabyssur til viðbótar (og
100 marghleypur að auki). Þá
voru lögreglumenn aðeins 60
talsins. Þessi byssueign breytti
engu um það að íslenskir lög-
reglumenn voru jafnan óvopn-
aðir, ólíkt kollegum sínum á hin-
um Norðurlöndunum. Mjög fá
lögreglulið hafa þann háttinn á.
Breska lögreglan er einnig
óvopnuð í daglegum störfum
sínum. Ekki þarf þó lengi að
fara um miðborg Lundúna til að
sjá þungvopnaða lögreglumenn
nærri Downingstræti 10, í
kringum bandaríska sendiráðið,
sendiráð Ísraels, Sádi-Arabíu
og fleiri slík. Og í fjölmörgum
lögreglubifreiðum eru geymd
vopn í lokuðum hirslum og þarf
sérstakan háska til að þau megi
nálgast og leyfi yfirmanna á lög-
reglustöðvum. Það er vissulega
huggun hinni heimskulegu um-
ræðu gegn að lögreglan á villi-
götunum verður örugglega
óvopnuð áfram. Enda bíta nú-
tímavopn ekki á heimsku, eins
og þeir þingmenn þekkja sem
best eru að sér í tölvuleikjunum.
Sumum virðist
ómögulegt að ræða
sín áhugaefni með
smá hliðsjón af
staðreyndum}
Vitlausa umræðan
versnar enn
Fyrir áratug komfram bóluefni
gegn ebólu, sem
virkaði undan-
tekningarlaust á
apa. Gerð var grein
fyrir bóluefninu í grein, sem
birtist í virtu vísindatímariti.
Fræðimenn voru fullir bjart-
sýni, sögðu að brátt gætu hafist
tilraunir á mönnum og þess
væri að vænta að bóluefni yrði
til reiðu 2010 eða 2011.
Svo fór þó ekki. Bóluefninu
var stungið í skúffu. Kostnaður-
inn við bóluefnið fram að því
hafði sennilega numið nokkrum
milljónum dollara, en sýnu dýr-
ara hefði verið að þróa lyfið fyr-
ir menn. Ekkert lyfjafyrirtæki
var tilbúið að leggja í þann
kostnað, kannski milljarð doll-
ara, vegna lyfs, sem ætlað væri
til notkunar í fátækum löndum
því að útilokað væri að hafa upp
í kostnað. Útreikningurinn var
einfaldur. Lyfjafyrirtæki eru
ekki góðgerðarstofnanir.
Þegar þetta var hafði ebóla
komið upp nokkrum sinnum, en
ávallt verið kveðin fljótlega nið-
ur. Nú ríkir neyðarástand í Gí-
neu, Líberíu og Síerra Leóne og
ótti grípur um sig út af ein-
stökum tilfellum á Vest-
urlöndum. Heil-
brigðisyfirvöld um
allan heim eru að
taka við sér seint
og um síðir. Bólu-
efnið hefur nú
fundist í skúffunni og verið sent
til smitsjúkdómavarna í Banda-
ríkjunum, CDC, þar sem vænt-
anlega verður tekið til við að
þróa það áfram.
Það er auðvelt að gera lyfja-
fyrirtæki að skotspæni í þessu
máli, þau hreyfi sig ekki nema
fyrir gróða, og vissulega mættu
þau oft sýna meiri samfélags-
ábyrgð.
Þessi saga sýnir þó fremur
bresti í fyrirkomulaginu á þró-
un lyfja og rannsókna. Allt frá
því ebóla kom fyrst fram á átt-
unda áratug liðinnar aldar var
ljóst hversu banvænn sjúkdóm-
urinn er. Ebóla er hins vegar
lítt þekktur sjúkdómur í fátæk-
um heimshluta. Hvert er hlut-
verk Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unar Sameinuðu þjóðanna
þegar lyfjafyrirtækin skorast
undan? Í Bandaríkjunum og
Evrópu eru öflugar stofnanir
um heilbrigðismál. Í þessu til-
felli stóðu þær á hliðarlínunni.
Enginn var tilbúinn að stíga inn
í tómarúmið.
Bóluefnið endaði í skúffu
Lyfjafyrirtæki eru
ekki góðgerð-
arstofnanir}
É
g hef fylgst með góðri vinkonu,
Jórunni Atladóttur að nafni,
stunda háskólanám og fram-
haldsnám í 18 ár en hún lauk
námi sínu í sumar og er sérfræð-
ingur í skurðlækningum með framhalds-
menntun í undirsérgrein.
Hennar saga er frekar dæmigerð í lækna-
stéttinni og endurspeglar þann árafjölda sem
það tekur að verða sérfræðingur á þessu sviði.
Hún á mann og 2 börn sem fluttu með henni til
framandi lands þar sem þetta nám er ekki í
boði hérlendis. Á þessum tíma hefur hún verið
á lágum launum eða námslánum eins og gengur
í framhaldsmenntun.
Þegar hún hélt út í frekara nám og meðan
hún var úti trúði hún því að Ísland væri fram-
arlega og á pari við önnur lönd sem við berum okkur sam-
an við með heilbrigðiskerfið. Við trúðum því öll. Við teljum
okkur, eða töldum, geta þjónustað þá í samfélaginu sem
þurfa á því að halda og geta gripið þá í öryggisnet. Við höf-
um verið stolt af því.
Vinkonu minni var brugðið þegar hún kom heim en af
hálfgerðri tilviljun kom hún hingað til lands í haust. Sam-
anburðurinn stóðst ekki. Eins og komið hefur fram eru
ekki alltaf nýjustu greiningartæki og meðferðir í boði sem
í nágrannalöndum teljast „staðalbúnaður“. Þess má geta
að af þeim 35 einstaklingum sem útskrifuðust úr lækna-
deildinni hér heima á sama tíma og vinkona mín starfa
fæstir hérlendis og fæstir sjá sér fært að koma heim.
Það er ekki það að unga fólkið vilji ekki vera hérna. Það
vill sinna íslenskum sjúklingum og vera hjá
vinum og vandamönnum en öllum bjóðast
tækifæri annars staðar, íslenskir læknar eru
vel metnir erlendis og ráðnir á góða og virta
spítala.
Ástandið er hreinlega svo erfitt að hvað áttu
að bjóða fjölskyldu þinni og sjálfum þér í starfi
til að geta dvalið hér? Þetta ástand er marg-
þætt. Þetta eru ekki bara langar vaktir og
ómannúðlega margir vinnutímar. Húsnæðið er
óviðunandi, tæki og tól sjúkrahúsanna eins og
faxtæki og blýantur og skrifblokk fyrir blaða-
menn. Læknar sem komnir eru yfir sextugt
eru enn að vinna óeðlilega mikið til að geta ver-
ið á mannsæmandi launum, það er meira en að
segja það að vera búinn að vera alla ævi í 150%
vinnu. Eitthvað verður undan að láta.
Gleymum ekki að hver einasti læknir er í stjórn-
unarstöðu. Hann tekur gífurlega mikilvægar ákvarðanir
alla daga, ekki bara um líf sjúklinganna heldur líka með-
ferðir; hvenær og hvernig, á sem hagkvæmasta hátt?
Læknar eru alls ekki með minni ábyrgð þótt þeir séu
kannski ekki í skilgreindri stjórnunarstöðu. Munurinn á
þeim og forstjóra í íslenskum fyrirtækjum er að þeir eru
ákaflega eftirsóttir starfsmenn erlendis – þar sem þeir
þurfa ekki að vinna sólarhringum saman þar að auki.
Reykjavík er lítil borg, Ísland er lítið samfélag. Við eig-
um ekki að þurfa í þessari smæð að vera að flytja hund-
veika sjúklinga um miðjar nætur milli spítala. Við eigum
að geta forgangsraðað. Við eigum að geta boðið læknana
okkar aftur velkomna heim. julia@mbl.is
Júlía Margrét
Alexandersdóttir
Pistill
Við eigum að geta
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Verðmæti afla úr uppsjávar-tegundum hefur verið mik-ið á síðustu árum og skiptirþjóðarbúið allt gríðarlegu
máli. Þessi afli getur verið mjög
breytilegur frá ári til árs og útlit er
fyrir að hann minnki á næsta ári. Þar
vega þyngst minni veiðar á norsk ís-
lenskri síld og minni loðnukvóti en
vænst hafði verið. Að auki er ósamið
um stjórnun veiða á kolmunna og
norsk íslenskri síld á næsta ári, en
fyrir liggur að Ísland verður utan
makrílsamnings að óbreyttu.
Á viðræðufundum strandríkja í
haust um kolmunna og síld var meðal
annars farið yfir skýrslur um vöxt,
viðkomu og viðveru þessara stofna í
lögsögum ríkjanna. Á grundvelli
þeirra munu Norðmenn og Fær-
eyingar telja að þeir eigi rétt á auk-
inni hlutdeild. Reyndar hafa Fær-
eyingar aukið hlutdeild sína og ekki
verið aðilar að samkomulagi strand-
ríkjanna síðustu tvö ár. Þá hefur
Evrópusambandið sett fram kröfur
um aukna hlutdeild í kolmunna. Við-
ræðum um stjórnun veiða á þessum
stofnum verður framhaldið um miðj-
an desember.
Ráðgjöf Alþjóða hafrannsókna-
ráðsins fyrir veiðar á næsta ári er um
verulegan samdrátt í veiðum á
norsk-íslenskri síld, en einnig í mak-
ríl og kolmunna þó svo að þeir stofn-
ar séu sterkir. Í síðarnefndu tegund-
unum hefur verið veitt umfram
ráðgjöf síðustu ár miðað við afla-
reglu. Það auðveldar ekki viðræð-
urnar nú að veiðar á norsk-íslensku
síldinni skuli dragast saman með
hverju árinu og um leið verkefni af-
kastamikils flota veiðiskipa, t.d. í
Noregi.
Síld, kolmunni og makríll
Samkvæmt samningi um norsk-
íslensku síldina er hlutur Íslands
14,51% af heildinni. Heildaraflamark
árið 2014 var 419 þúsund tonn sam-
kvæmt ráðgjöf ICES, en er 283 þús-
und tonn fyrir næsta ár. Tekið skal
fram varðandi afla í uppsjávar-
tegundum á síðustu sex árum að í
meðfylgjandi töflu er miðað við fisk-
veiðiárið, en yfirleitt er miðað við
almanaksárið þegar fjallað er um
veiðar úr deilistofnum.
Samkvæmt samningi um kol-
munna koma 17,6% af heildarafla-
marki í hlut Íslendinga. Strandríkin
settu sér 1,2 milljón tonna aflamark
árið 2014, en ráðgjöf ICES var 949
þúsund tonn. Aflamark ICES fyrir
árið 2015 er um 840 þúsund tonn, en
búist er við breytingu á aflareglu,
sem þýddi að aflamark gæti orðið
hátt í milljón tonn.
ICES leggur til að aflamark í mak-
ríl á næsta ári verði 906 þúsund tonn,
en var rúmlega milljón tonn í ár.
Ljóst varð í síðustu viku að Íslend-
ingar yrðu ekki aðilar að samningi
ESB, Noregs og Færeyja um veið-
arnar. Fyrir þetta ár ákvað Sigurður
Ingi Jóhannsson sjávarútvegs-
ráðherra að hlutur Íslands í makríl-
afla yrði 16,6% af ráðgjöf ICES.
Verði sama viðmiðun notuð fyrir
næsta ár má áætla að makrílkvóti
næsta árs verði um 150 þúsund tonn.
Loðna og sumargotssíld
Í síðustu viku var úthlutað rúm-
lega 120 þúsund tonnum í loðnu til ís-
lenskra skipa á grundvelli aflahlut-
deilda. Að óbreyttu verður loðnuver-
tíðin í vetur því í lélegri kantinum, en
reynt verður að meta stærð loðnu-
stofnsins að nýju upp úr áramótum.
Íslenska sumargotssíldin hefur
hins vegar náð sér á strik eftir sýk-
ingu og dauða í Kolgrafafirði og er
aflamark þessa fiskveiðiárs 82.200
tonn. Í meðfylgjandi töflu vega veið-
ar á gulldeplu þyngst í afla úr öðrum
uppsjávartegundum.
Verðmætir fiskstofnar
skila minni afla
Sveiflur í uppsjávarafla
Afli íslenska skipa fiskveiðiárin 2008/09 til 2013/14
Upplýsingar um uppsjávarafla á síðasta fiskveiðiári eru bráðabirgðatölur. Miðað er við uppsjávarafla í öllum lögsögum og þannig er
makríll sem veiddist við Grænland meðtalinn.
2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14
Síld
Norsk-íslensk síld
Loðna
Kolmunni
Makríll
Annar uppsjávarafli
Samtals uppsjávarfiskur
153.238.000
263.602.000
15.089.000
119.096.000
118.059.097
38.391.060
707.475.157
48.442.000
184.287.000
110.120.000
86.287.000
111.340.487
24.199.353
564.675.840
44.735.000
159.597.000
327.192.000
5.572.000
152.423.689
10.710.342
700.230.031
49.756.000
131.395.000
584.545.000
64.531.000
159.677.473
124.426
990.028.899
74.503.000
108.080.000
463.279.000
103.916.000
142.136.259
40.931
891.955.190
73.418.000
76.290.000
111.367.000
175.252.000
163.325.573
51.196
599.703.769
Heimild: Fiskistofa
Ljósmynd/Börkur Kjartansson
Ósamið Góður afli á kolmunnamiðum vestur af Írlandi.