Vísbending - 27.08.2012, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 3 4 T B L 2 0 1 2 3
Mynd 2: Staða lífeyrissjóðanna
í árslok 2011
réttinda. Myndin sýnir að staðan er
svipuð á árinu 2011 og árið á undan.
Ávöxtun fjármuna var óviðunandi og
því vantar talsvert á að allir sjóðirnir
hafi náð jafnvægi. Þegar sjóðir bíða
með skerðingar verður misvægi milli
kynslóða. Þeir sem eru komnir á lífeyri
fá meira greitt en þeir ættu að fá miðað
við stöðuna.
Eftir á að hyggja sést að eðlilegt
hefði verið að taka vísitöluna úr
sambandi þegar neyðarlögin voru sett
árið 2008. Almennt er Vísbending ekki
fylgjandi því að krukkað sé í vísitölur,
en efnahagshrun er ekki daglegur
viðburður. Eðlilegt hefði verið að hætta
vísitölubótum á greiddan lífeyri strax í
október 2008. Þessi frysting hefði getað
staðið í tólf til átján mánuði eða þangað
til laun á almennum vinnumarkaði fóru
að hreyfast upp á við á ný. Þetta hefði
orðið til þess að líklega væri nú ekki
hægt að tala um vanda lántaka vegna
kreppunnar (þó að auðvitað séu margir
í vanda vegna mikillar skuldsetningar
almennt).
Gengur á séreigna­
sparnað?
Strax árið 2009 var ákveðið að leyfa
fólki að taka út séreignasparnað sinn
eftir ákveðnum reglum. Í því fólst viss
sanngirni, því að margir höfðu orðið
fyrir áföllum, hækkuðum lánum og
lægri launum. Illgjarnir menn gætu
haldið því fram að fyrir fjármálaráðherra
hafi kannski fyrst og fremst hugsað um
skatttekjur ríkissjóðs af úttektinni,
en væntanlega hefur stærstur hluti
sparnaðarins lent í hæsta skattflokki.
Árið 2009 voru um 22 milljarðar
teknir út í séreignasparnaði, árið 2010
var úttektin 14,7 milljarðar króna, en
árið 2011 hækkaði hún á ný og var um
21 milljarður króna. Ætla má að tekjur
ríkissjóðs af úttekt sérseignasparnaðar
hafi á þremur árum verið um 25
milljarðar króna.
Þrátt fyrir þessa úttekt hefur
séreigna sparnaðurinn aukist úr 256
milljörðum króna í árslok 2008 í 341
milljarð króna í lok ársins 2011.
Hvað gerist á næstunni?
Nýlega kom fram skýrsla starfshóps
sem starfað hefur að einföldun
almannatryggingakerfisins. Síðar
verður fjallað ítarlegar um þessa skýrslu
í Vísbendingu, en meginniðurstaða
nefndarinnar er að einfalda skuli
kerfið, sameina bótaflokka og draga
úr skerðingum. Þetta er jákvætt, en
hafa ber í huga að þegar almenna
lífeyrissjóðakerfinu var komið á var
hugmyndin sú að lífeyrissjóðirnir
myndu smám saman taka við stórum
hluta af ellilífeyrisgreiðslum. Reynslan
sýnir að það hefur gengið eftir, þ.e.
réttindi til lífeyris úr sjóðum aukast
með hverjum árgangi. Það mun halda
áfram og þannig minnkar álagið á
Tryggingastofnun. Líklega verða
réttindin ekki komin í jafnvægi fyrr en
eftir tuttugu ár eða svo. Það var ekki
fyrr en um 1990 að flestir lífeyrissjóðir
leyfðu að greidd væru iðgjöld af öllum
launum en ekki bara af dagvinnu.
Á móti aukningu réttinda kemur að
nú eru fjölmennir eftirstríðsárgangar
að komast á lífeyrisaldur. Fólk sem
fætt er árið 1945 kemst á lífeyri frá TR
í ár. Í þeim árgangi eru 2.500 manns.
Sextugir eru hins vegar 3.400 eða 36%
fleiri. Fjölmennustu fæðingarárgangar
þjóðarinnar fæddust þó á árunum
1959-60, en þá fæddust tæplega 5.000
börn. Það met var ekki slegið fyrr en
árið 2009, en á því kreppuári fæddust
alls 5.026 börn.
Á næstu 15 árum mun því álagið á
almannatryggingakerfið aukast ár frá
ári. Eðlilegt væri að mæta því með því
að hækka ellilífeyrisaldur, t.d. með því
að seinka töku lífeyris um einn eða tvo
mánuði á hverju ári næstu árin. Heilsa
fólks er betri en áður var og þjóðfélagið
verður ríkara af því að nýta hæfileika og
þekkingu manna sem lengst.
Heimild: Fjármálaeftirlitið. Rauðir sjóðir eru í eigu opinberra aðila.