Vísbending - 29.07.2013, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 3 0 t b l 2 0 1 3
Aðrir sálmar
Vandinn kemur
að utan
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Eyþór Ívar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur.
Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Dómaraskandall!
Það er útbreidd skoðun um þessar mund ir, að hafi einhver einhvern tíma
haft rangt fyrir sér, sé útilokað að hann hafi
nokkru sinni rétt fyrir sér. Sumir sneru
þessu reyndar við fyrir kosningar og sögðu
að þeir hefðu einu sinni haft á réttu að
standa og því hlytu þeir alltaf að vita hvað
væri rétt. Í þættinum Í vikulokin 27.7.
síðastliðinn sagði Styrmir Gunnarsson
um erlenda sérfræðinga: „Fyrir nokkrum
árum voru ákveðnar ríkjandi skoðanir …
og það sem lánhæfismatsfyrirtækin sögðu
var lög. Það var engin ástæða til að gagn-
rýna það. Nú horfa menn á þetta með allt
öðrum hætti.“ Í framhaldinu kom fram að
fyrirtækin væru mjög ofmetin og því bæri
mönnum að vera tortryggnir í garð þeirra.
„Af hverju hefur þú trú á sérfræðingum?“
spurði ritstjórinn fyrrverandi og hafði litla
trú á erlendri sérfræðiaðstoð.
Í forustugrein Morgunblaðsins
15. ágúst 2007 sagði m.a.: „Sú mikla
eftirspurn eftir vinnuafli, sem er á
Íslandi … sýnir hve mikill kraftur er í
efnahags- og atvinnulífi okkar. … Með
öðrum orðum er ljóst að efnahagsstaða
okkar er svo traust, að það er engin
ástæða til að hafa áhyggjur af því, þótt
atvinnulífið verði ekki á jafn fljúgandi
ferð á næstu misserum og það hefur
verið undanfarin ár. Hins vegar getur
verið meiri ástæða til að hafa áhyggjur
af því hvaða áhrif óróinn á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum getur haft á stöðu
okkar. … Hættan fyrir okkur getur verið
sú, að lánsfjárskortur hamli starfsemi
íslenzkra fyrirtækja á alþjóðavettvangi
eða valdi þeim vandamálum af einhverju
tagi. Það hefur áður gerzt að samdráttur
í efnahagsmálum helztu viðskiptalanda
okkar hafi haft veruleg áhrif hér. …
Það verður verkefni þeirra, sem stjórna
efnahagsmálum okkar, ríkisstjórnar og
Seðlabanka, að ýta undir hinar jákvæðu
hliðar efnahagslífsins en verja okkur fyrir
hugsanlegum neikvæðum áhrifum frá
öðrum löndum. Nú kunna menn betur
til verka en áður við efnahagsstjórn. Á
því hefur orðið gjörbreyting á nokkrum
áratugum, sem vonandi fleytir okkur fram
hjá hættulegustu skerjunum.“
Hver ætli hafi verið ritstjóri þá? bj
Standard & Poors gaf út nýja skýrslu um efnahagsmál íslenska ríkisins ný-lega og lækkaði lánshæfismat íslenska
ríkisins úr stöðugum í neikvæðar horfur
(sjá töflu). Talsmenn nýrrar ríkisstjórnar
voru ekki par ánægðir með niðurstöðuna
og þó að andsvör þeirra hafi verið brota-
kennd og misvísandi fólu þau í sér að:
a) það væri ekki hægt að treysta eða trúa
lánshæfisstofnunum, b) þetta væri ekki vel
unnin rannsókn, c) niðurstaðan er ekki í
samræmi við rannsóknina og d) matið væri
inngrip í innanríkismál. Þetta er hvorki í
fyrsta né síðasta skiptið sem Íslendingar
verða ósáttir við dómarann.
Vald og trúverðugleiki
Lánshæfismat á sér langa sögu. Moody‘s var sett á laggirnar 1909 og 1924 var
bæði búið að stofna Fitch og S&P eða fyrir
níutíu árum síðan. Mikilvægi þeirra og hlut-
verk hefur hins vegar vaxið mikið á síðustu
tveimur áratugum. Thomas L. Friedman
sagði í viðtali árið 1996 að það væru til tvö
heimsveldi, annars vegar Bandaríkin og hins
vegar Moody‘s. „Bandaríkin geta eyðilagt
þig með því að varpa sprengjum og Moody‘s
getur eyðilagt þig með því færa niður
lánshæfismat skuldabréfa. Og trúðu mér,
það er ekki alltaf augljóst hvor er valdameiri.“
Hugmyndin á bak við lánshæfisstofnanir
er þríþætt: a) að meta og mæla kreditáættu,
b) að gera samanburð mögulegan og c) að
vera sameiginlegur staðall (sjá töflu). Að
miklu leyti snýst hugmyndin um að draga
úr ósamhverfum upplýsingum þann ig að
allir sitji við sama borð. Trúin á láns hæfis-
matið og notkun þess felur í sér verulega
hag ræðingu fyrir fjármálamarkaðinn en
kostn aðurinn er gríðarlegur þegar matið
er rangt. Lánshæfisstofnanir hafa aldrei
verið gagnrýndar eins mikið og í kjölfar
fjármálakrísunnar 2008 en æðimörg skulda-
bréf sem fengu hæstu einkunn reyndust
innistæðulaus og miklu áhættumeiri en
lánshæfið gaf til kynna. Jafn vel fyrrverandi
framkvæmdastjóri Moody‘s viðurkenndi
í yfirheyrslu fyrir banda ríska þinginu að
ástæðan hefði að miklu leyti verið af því
að stofnanirnar tóku þátt í leiknum með
bönkunum frekar en að vera óháðir aðilar.
Til þess að endurheimta trú verðugleika er
ljóst að breyta verður stjórn arháttarskipulagi
þessara stofnana.
Deilur við dómarann
Í viðtali við Vísbendingu árið 2000 sagði Davíð Oddsson, þáverandi forsætis ráð-
herra, að Íslendingar högnuðust á góðu
lánshæfismati vegna þess að lánshæfis stofn-
anir virtust ekki gera sér grein fyrir smæð
landsins. Núverandi forsætisráðherra er hins
veg ar á þeirri skoðun að mat stofnananna sé
rangt og skemmi fyrir Íslendingum. Eins og
alltaf eru menn ánægðir með dómara sem
dæmir „réttilega“ með liðinu en óánægðir
með dómara sem dæmir gegn því og spjald -
ar. Stundum hjálpar að kvarta til þess að fá
dómarann til þess að skoða hlutina í öðru
ljósi en áður, stundum hjálpar það ekki og
menn líta út eins og kjánar þegar þeir eiga
spjaldið augljóslega skilið.

Lönd Mat S&P Mat Moody‘s Mat Fitch Mat TE
AUSTURRÍKI AA+ NEGATIVE Aaa NEGATIVE AAA STABLE 96.89 NEGATIVE
BELGÍA AA NEGATIVE Aa3 NEGATIVE AA STABLE 86.55 NEGATIVE
BULGARIA BBB STABLE Baa2 STABLE BBB- STABLE 54.24 STABLE
KÍNA AA- STABLE Aa3 POSITIVE A+ STABLE 78.82 STABLE
DANMÖRK AAA STABLE Aaa STABLE AAA STABLE 98.38 STABLE
EISTLAND AA- STABLE A1 STABLE A+ STABLE 81.25 STABLE
FINNLAND AAA NEGATIVE Aaa STABLE AAA STABLE 98.25 NEGATIVE
FRAKKLAND AA+ NEGATIVE Aa1 NEGATIVE AA+ STABLE 95.36 NEGATIVE
ÞÝSKALAND AAA STABLE Aaa NEGATIVE AAA STABLE 98.47 STABLE
GRIKKLAND B- STABLE C - CCC 5.75 STABLE
ÍSLAND BBB- NEGATIVE Baa3 NEGATIVE BBB- STABLE 48.48 STABLE
INDLAND BBB- NEGATIVE Baa3 STABLE BBB- STABLE 47.12 NEGATIVE
ÍRLAND BBB+ Stable Ba1 NEGATIVE BBB+ STABLE 56.86 NEGATIVE
ÍTALÍA BB Negative Baa2 NEGATIVE BBB+ Negative 62.09 NEGATIVE
LETTLAND BBB POSITIVE Baa2 Positive BBB POSITIVE 55.41 POSITIVE
HOLLAND AAA NEGATIVE Aaa NEGATIVE AAA STABLE 98.27 NEGATIVE
NOREGUR AAA STABLE Aaa STABLE AAA STABLE 97.77 STABLE
RÚSSLAND BBB STABLE Baa1 STABLE BBB STABLE 54.81 STABLE
SPÁNN BBB- NEGATIVE Baa3 NEGATIVE BBB NEGATIVE 52.55 NEGATIVE
SVÍÞJÓÐ AAA STABLE Aaa STABLE AAA STABLE 98.21 STABLE
SVISS AAA STABLE Aaa STABLE AAA STABLE 99.46 STABLE
BRETLAND AAA NEGATIVE AA1 STABLE AA+ STABLE 97.96 NEGATIVE
BANDARÍKIN AA+ STABLE Aaa NEGATIVE AAA NEGATIVE 96.89 NEGATIVE
Mat helstu lánshæfisstofnana á lánshæfi nokkurra landa