Neytendablaðið - 01.03.2015, Blaðsíða 9

NEYTENDABLAÐIÐ // MARS 2015 // hEITA VATNIÐ
Í byrjun árs vöktu niðurstöður
úr doktorsverkefni Aðalbjargar
Kristbjörnsdóttur, lýðheilsu­
fræðings hjá Læknadeild
Háskóla Íslands, athygli, en
þær gefa til kynna að aukin
krabbameinstíðni fylgi búsetu
á háhita­ og hitaveitusvæðum.
Niðurstöðurnar voru í fram­
haldinu harðlega gagnrýndar af
Helga Sigurðssyni, prófessor í
krabbameinslækningum. Eykur
búseta á háhita­ og hitaveitusvæðum líkurnar á krabba­
meini eða öðrum lífshættulegum sjúkdómum og hvað
veldur því þá? Neytendablaðið ræddi við Aðalbjörgu.
Hærri krabbameinstíðni á háhita- og hitaveitu-
svæðum
Niðurstöðurnar eru unnar úr margra ára rannsóknum og
hafa verið birtar í meistararitgerð Aðalbjargar og nú sem
hluti af doktorsverkefni hennar. Rannsóknirnar voru
unnar í samstarfi við Vilhjálm Rafnsson, prófessor við
Háskóla Íslands.
Helstu niðurstöður rannsóknanna sýna að krabbamein
eru algengari á háhitasvæðum og svæðum sem nota
hitaveituvatn í samanburði við köld svæði á landinu.
Höfuðborgarsvæðið er ekki með í tölunum. Þegar niður­
stöðurnar eru dregnar saman kemur í ljós að lík urnar
aukast um 53% á að deyja vegna brjóstakrabba meins,
74% vegna krabbameins í blöðruhálskirtli og 78% vegna
krabbameins í nýrum, og rúmlega tvöföld hætta er á að
deyja vegna eitlakrabbameina annarra en Hodgkins.
Hvað segja niðurstöðurnar okkur?
„Ég held að mikilvægt sé að líta á allt mynstrið sem fram
hefur komið. Allar prósentutölur eru tölfræðilega mark­
tækar. Niðurstöðurnar eru úr þremur rannsóknum um
tíðni krabbameina og dánarorsaka á háhita­ og hita­
veitusvæðum Íslands. Til samanburðar voru notuð köld
og volg svæði á Íslandi og niðurstöðurnar bera allar að
sama brunni. Aukin hætta er á þessum svæðum á að
greinast og deyja vegna krabbameina í brjóstum, blöðru­
hálskirtli, nýrum og eitlum. Þessi krabbamein eru algeng
um allan heim og því mikilvægt að skilja hvað hér er að
verki,“ segir Aðalbjörg.
Hættuleg efni á háhitasvæðum
Sambærilegar erlendar rannsóknir hafa ekki leitt í ljós
jafn áberandi hættu af því að búa á háhitasvæði auk
þess sem rannsakendum hefur reynst erfitt að fá nægi­
lega traustar upplýsingar um búsetu, dánarorsakir og
aðra þætti. Það sem er vitað með vissu er að á háhita­
svæð um losna efni úr jörðu sem geta haft slæm áhrif á
heilsu, svo sem brennisteinsvetni, radon, brennisteins­
díoxíð og brennisteinssýra. Auk þess er þekkt að ýmsir
þungmálmar geta verið á háhitasvæðum, svo sem
arsenik, blý og kvikasilfur.
Hvaða hættuleg efni er að finna á háhitasvæðum á
Íslandi?
„Þetta eru ýmis efni; lofttegundir, föst efni og þung­
málm ar, þannig að af miklu er að taka. Koldíoxíð (CO
2)
og brennisteinsvetni (H2S) eru þær lofttegundir sem eru í
mestu magni á hverasvæðum og losna auðveldlega út í
andrúmsloftið frá hveravatni. Það er brennisteinsvetni
sem lyktar eins og rotnuð egg og gefur hina velþekktu
hveralykt. Önnur efni eru í minna magni, stundum í
snefilmagni og þar á meðal eru efni sem eru þekktir
krabbameinsvaldar, en þau koma fyrir í mjög litlu magni.
Það sem er öðruvísi hjá okkur á Íslandi miðað við
hverasvæði erlendis er að við notum heita vatnið til
upphitunar í híbýlum og til þvotta og baða. Þær að­
stæður eru óvíða annars staðar,“ bendir Aðalbjörg á.
Er hættulegt að búa
á háhitasvæðum?
Aðalbjörg Kristbjörnsdóttir
9