Neytendablaðið - 01.03.2015, Blaðsíða 10

Hver er líklegasti sökudólgurinn?
„Ég get ekki sagt hvað veldur hærri krabbameins­ og
dánartíðni vegna þessara ákveðnu krabbameina á um­
ræddum háhita­ og hitaveitusvæðum. Í vangaveltum um
það er tekið mið af þeim mælingum og jarðfræðiathug­
unum sem gerðar hafa verið á því hvaða efni koma fyrir
og í hvaða magni. Verið er að fara yfir hvort um er að
ræða þekkta krabbameinsvalda og hvort magn þeirra
hafi þessi áhrif. Vandamálið er að of lítið er vitað um
styrk efna á háhitasvæðum og í hitaveitukerfum gegnum
tíðina, sem gerir erfitt að reikna út möguleg áhrif þeirra
á heilsu íbúa,” útskýrir Aðalbjörg.
Valvillur í rannsókninni?
Nokkrum dögum eftir umfjöllun ýmissa fjölmiðla um
niðurstöður Aðalbjargar birti Stöð 2 viðtal við Helga
Sigurðsson, prófessor í krabbameinslækningum, þar sem
hann gagnrýndi rannsóknina vegna alvarlegra valvilla.
Fram kom að Helgi taldi rannsóknina gallaða sökum þess
að í Hveragerði er vitað um fjölskyldur sem bera áhættu­
gen sem veldur jafnvel sjöfaldri hættu á krabbameini,
meðal annars í brjóstum og blöðruhálsi. Haft var sam­
band við Helga til að fá nánari upplýsingar um áhættu­
genið, en hann neitaði að tjá sig um málið þar sem hann
telur að umræðan um niðurstöðurnar eigi að fara fram á
vettvangi ritrýndra vísindatímarita.
Þegar Aðalbjörg er spurð um gagnrýni Helga segir hún
að í rannsóknum sem birst hafa í þremur virtum vísinda­
tímaritum á árunum 2012 til 2015 hafi hún og Vilhjálmur
Rafnsson fundið aukna tíðni krabbameins á háhita­ og
hitaveitusvæðum.
„Í rannsóknunum þremur skoðuðum við níu sveitarfélög,
þar á meðal Hveragerði. Þó er Hveragerði ekki með í
einni rannsókninni. Ekkert af þessum sveitarfélögum
sker sig úr; í þeim öllum er svipuð tíðni krabbameins.
Við höfum fundið aukna tíðni krabbameins í brjóstum,
blöðruhálskirtli, nýrum og eitlum, og aukna tíðni grunn­
frum krabbameins í húð.“
„Skýringuna telur Helgi vera áhættugen fyrir krabba­
mein. Í rannsóknunum höfðum við ekki upplýsingar um
erfðaeiginleika íbúa svæðanna. Þekkt er að um 6% allra
brjóstakrabbameina eru vegna erfðaeiginleika og eru þá
eftir 94% sem ekki tengjast erfðaeiginleikum. Málið þolir
því ekki einföldun. Rannsóknir okkar byggja á því að við
skoðum tíðni krabbameina á háhita­ og hitaveitusvæðum
og berum saman við köld og volg búsetusvæði. Áhættu­
gen er ekki aðeins í Hveragerði heldur dreift út um allt
land þannig að á þeim svæðum sem eru notuð til saman­
burðar eru einnig fjölskyldur með áhættugen. Sum af
þeim krabbameinum sem eru í aukinni tíðni á háhita­ og
hitaveitusvæðunum geta legið í ættum, önnur ekki, svo
alhæfingar eru hér varasamar,“ segir Aðalbjörg.
„Í rannsóknum berum við saman nýgengi krabbameins
og dánartíðni milli hópa sem eru nákvæmlega skilgreind­
ir samkvæmt búsetu í manntali frá 1981 og þeim fylgt
eftir í yfir 28 ár. Þessa útreikninga gerum við með hlut­
fallslegu áhættulíkani, aðferð sem gerir okkur kleift að
taka tillit til margra hugsanlegra áhrifaþátta samtímis,
þar á meðal reykinga. Aðferðin nýtur almennrar viður­
kenn ingar í rannsóknum af þessari gerð. Með því að
senda rannsóknarniðurstöður okkar til birtingar í
vísindatímaritum leggjum við þær undir dóm. Þær eru
ekki teknar til birtingar nema ritrýnar, og ritstjórar,
samþykki birtingu,“ útskýrir Aðalbjörg enn fremur.
Landlæknisembættið styður niðurstöðurnar
Neytendablaðið hafði samband við Landlæknisembættið
og óskaði eftir áliti embættisins á rannsóknarniður­
stöðum Aðalbjargar. Í svari Haraldar Briem sóttvarna­
læknis kemur fram að vísbendingar sem áður hafa birst
um aukna tíðni krabbameina á jarðhitasvæðum annars
staðar í heiminum væru ástæðan fyrir þessum rann­
sóknum á Íslandi. „Embætti landlæknis lítur svo á að
rannsóknarniðurstöður Aðalbjargar gefi vísbendingar
sem mikilvægt sé að kanna nánar. Jafnframt er mikil­
vægt að gagnrýnin umræða fari fram í háskólasamfélag­
inu um rannsóknir svo efla megi þekkingu sem nýst
getur lýðheilsunni,“ ályktar Haraldur.
Auk þess nefnir Haraldur að embætti landlæknis hafi
ekki upplýsingar um erfðaefni einstakra fjölskyldna í
Hveragerði eða annars staðar á landinu og bendir á að
„niðurstöður Aðalbjargar tengjast ýmsum tegundum af
krabbameini en ekki er vitað til að þau öll tengist
erfðaeiginleikum. Rannsóknir sem beinast að öðrum
sveitarfélögum innan háhitasvæða en Hveragerði gefa
sömuleiðis vísbendingar um aukna tíðni krabbameina.“
10