Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2010, Síða 30

30 8. desember 2010 miðvikudagur
Ragnar Axelsson ljósmynd-
ari, RAX eða jafnvel Raxi, er fyr-
ir löngu orðinn þekktur inni á
heimilum landsins. Margir kann-
ast eflaust við að hafa séð óvenju-
lega sterka ljósmynd á síðum
Morgunblaðsins og tekið svo eftir
fangamarkinu RAX.
Það er einmitt í gegnum Morg-
unblaðið sem Ragnar rataði inn á
heimilin. Þar hóf hann störf að-
eins átján ára gamall og starf-
ar enn. Til hliðar við blaðaljós-
myndun hér heima hefur Ragnar
tekið myndir á Grænlandi og á
nyrstu veiðilendum inúíta. Pól-
svæðum, sem núna eru undir-
orpin hraðari breytingum á veð-
urfari en áður hefur þekkst.
Á 25 ára tímabili hefur Ragn-
ar skrásett og fangað ljósmynd-
ir í veiðimannasamfélögum
inúítanna. Úrval þessara heim-
ildaljósmynda er nú komið út í
bókinni Veiðimenn norðursins.
Bókin er 272 blaðsíður og skiptist
í tvo meginkafla. Þann fyrri með
34 litljósmyndum og seinni með
126 svarthvítum myndum. Mark
Nuttall skrifar inngang. Crymo-
gea gefur út.
Virðing fyrir mönnum
„Í mönnum og dýrum er sami
andlegi kjarninn. Að veiða og éta
dýrakjöt er eins og endurfæðing,
bæði samfélags mannanna og
dýranna. Sé dýrunum ekki sýnd
virðing, hvort sem þau eru dauð
eða lifandi, leyfa þau ekki veiði-
manninum að veiða sig,“ segir í
texta eftir Mark Nuttall á blaðsíðu
7 í bókinni. Þetta er að mörgu
leyti ekki aðeins hinn andlegi
kjarni manna og dýra heldur er
þetta einnig kjarninn í sjálfri bók-
inni og þessum myndum, sem
vafalaust nálgast það að vera
kjarninn í ævistarfi skrásetjarans.
Það er þó einkum virðing
Ragnars fyrir viðfangsefninu sem
skín sterkast í gegn. Á aldarfjórð-
ungi hefur Ragnar sótt Grænland
heim, aftur og aftur, og ekki að-
eins sem venjulegur ferðamað-
ur, heldur virðist hann hafa orð-
ið hluti af samfélaginu. Hann
er með heimamönnum, inni á
heimilum, allt frá því að amman
klæðir börnin að morgni, á leið
til kirkju og með veiðimannin-
um á veiðislóðinni. Stundum er
hann eins og fluga á vegg en hik-
ar heldur ekki við að gerast hluti
af kringumstæðunum. Jafnvel
þannig að sá sem flettir bókinni
verður nánast eins og þátttakandi
í veiðiferðinni.
Sjálfstæðar sögur í stærra
samhengi
En það er einmitt svona sem
við þekkjum myndir Ragnars úr
Morgunblaðinu í gegnum tíð-
ina. Hann tekur fyrst og fremst
myndir af fólki. Stundum eru
þetta áhrifaríkar landslagsmynd-
ir frá fáförnum slóðum. Þegar
betur er að gáð má svo yfirleitt
finna mannveru eða ummerki
um mannlega nálægð, sem gæð-
ir ljósmyndina samhengi. Þetta
er nánast eins og vinnuregla hjá
Raxa. Regla sem er hluti af hans
mótaða persónulega stíl og fjar-
lægir hann frá svonefndu „dead-
pan“ stílbragði, sem hefur sótt
í sig veðrið síðustu ár og hefur
stundum skotið upp kollinum í
blaðaljósmyndum og heimilda-
vinnu.
Svona virðist Ragnar hafa ver-
ið hluti af samfélagi Inúítanna
og náð að fanga strit þeirra og
leik í myndum sem stundum
eru þrungnar tilfinningum og úr
svipbrigðum fólksins má skilja
eitthvað sammannlegt, jafnvel
þótt lesandinn hafi ekki endi-
lega þekkingu á siðum og reglum
veiðimannasamfélagsins.
Það er einmitt vegna þess-
arar mannlegu nálgunar sem
flestar ljósmyndirnar bera inni í
sér sjálfstæðar sögur, stærri eða
smærri, og eru þess vegna sjálf-
stæð verk.
Ávextir þráhyggjunnar
Það er á hinn bóginn eftir tuttugu
Grænlandsferðir á aldarfjórðungi
sem Raxi tekur saman filmurnar
og fer í hið vandasama verk að
velja myndir í jafn yfirgripsmikla
bók og þessa, að stóra samhengið
tekur að birtast okkur.
Burtséð frá öllum straumum og
stefnum hefur Ragnar komið aftur
og aftur að verkinu, nánast því af
þráhyggju sem er meirihluta fólks
hulin ráðgáta. Ávöxturinn er bók-
in Veiðimenn norðursins.
Fyrir hvern þann sem kann að
meta góðar ljósmyndir er bókin
eiguleg. Fyrir þá sem hafa áhuga
á menningu, mannfræði, um-
hverfismálum og sagnfræði er
bókin leiftrandi af upplýsingum
í ljósmyndum og texta. Fyrir þá
sem þora að viðurkenna að höf-
undurinn sé á meðal sárafárra
raunverulegra snillinga á Íslandi
er bókin skyldueign.
Og hvort á maður þá að gefa
bókinni fjórar eða fimm stjörnur?
Í stuttum lokaorðum bókar-
innar þakkar Ragnar sínum nán-
ustu og öðrum á tímapunkti sem
hann kýs að kalla verklok. Mér er
til efs að verkinu sé lokið. Nokkr-
ar líkur eru á að einmitt þessi
svæði sem Ragnari eru svo hug-
leikin verði á næstu árum fyr-
ir meiri umhverfisbreytingum
en við höfum áður séð. Vonandi
stenst Ragnar ekki freistinguna
og heldur áfram að skrásetja. Í
þessum lokaorðum segir Ragn-
ar aðeins frá vinum sínum, inúít-
unum, og segir: „Stórbrotið fólk
hreykir sér ekki.“
Síðast þegar fréttist var þó erf-
itt að ná í manninn. Hann er kom-
inn á suðurpólinn með myndavél
í töskunni.
Sigtryggur Ari Jóhannsson
Ljósmyndabók
„Stórbrotið fólk
hreykir sér ekki“
veiðimenn
norðursins
Ragnar Axelsson
Inngangur: Mark Nuttall
Þýðing: Haraldur Ólafsson
Útgefandi: Crymogea.
Ekki venjulegur ferðamaður Ragnar virðist stundum hafa orðið hluti af
samfélaginu í stað þess að vera ferðamaður með myndavél.
Enn ein Grænlandsferðin Ragnar Axelsson á Grænlandi árið 1992. Hann er nú
kominn á suðurpólinn.
Hvalveiðar Nálægðin við bráðina, ísinn og
veiðimennina verður vart meiri.