Fréttablaðið - 19.11.2014, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 19. nóvember 2014 | SKOÐUN | 15
Staðan í efna-
hagslífinu
er mikið t i l
umræðu þessa
dagana, allt á
uppleið og bjart
framundan segja
margir. Kaup-
máttarvísitala
Hagstofu Íslands
bendir til þess
að kaupmáttur
launa í dag sé á
svipuðu róli og á fyrri hluta árs
2008, skömmu fyrir hrun. Vísital-
an þarf að hækka um minna en 1%
til að ná sínu hæsta gildi frá upp-
hafi birtingar.
Ég held hins vegar að margir
séu sammála mér þegar ég segi
að ég finn ekki fyrir því að kaup-
máttur minn sé nánast sá sami og
skömmu fyrir hrun – langt í frá.
En hvernig má það vera, ef vísital-
an sýnir okkur þessa stöðu?
Kaupmáttur tímakaups
Kaupmáttur segir til um hversu
mikið af vöru og þjónustu hægt
er að kaupa fyrir laun eða til-
tekna upphæð. Kaupmáttarvísitala
Hagstofu Íslands lýsir hins vegar
kaupmætti á takmarkaðan hátt.
Hún tekur eingöngu tillit til reglu-
legra launa, en þau fela ekki í sér
neina yfirvinnu. Hún tekur ekki
tillit til starfshlutfalls – þó allir
launamenn á íslenskum vinnu-
markaði færu úr fullu starfi í 80%
starf myndi það ekki hafa áhrif á
Kaupmáttarvísitölu Hagstofunnar.
Vísitalan tekur heldur ekki tillit til
breytinga á sköttum sem sannar-
lega hafa áhrif á útborguð laun
okkar.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna
Kaupmáttarvísitala Hagstofunn-
ar lýsir þannig kaupmætti tíma-
kaups fyrir skatt. Þegar við tölum
um kaupmátt lítum við hins vegar
flest til þess hvað við getum fengið
fyrir heildarlaun okkar eftir skatt,
peningana sem verða eftir í budd-
unni. Við viljum skoða kaupmátt
ráðstöfunartekna okkar.
Þetta er ástæða þess að VR
hefur tekið saman upplýsingar um
kaupmátt ráðstöfunartekna félags-
manna VR og birtir nú Kaupmátt-
arvísitölu VR. Vísitalan tekur til
heildarlauna félagsmanna, þ.e.
allra launatekna. Hún tekur tillit
til þess ef breyting hefur orðið á
starfshlutfalli eða ef vinnustund-
um hefur fækkað eða þeim fjölg-
að. Hún tekur tillit til áhrifa af
breytingum á skattkerfinu, eins og
þeirra sem urðu í kjölfar hrunsins
þegar tekið var upp þriggja þrepa
skattkerfi. Hún sýnir okkur ein-
faldlega hvar við erum stödd.
Við erum á sama stað og árið 2005
Og þegar við skoðum Kaupmáttar-
vísitölu VR sjáum við aðra mynd
en þá sem Kaupmáttarvísitala
Hagstofunnar sýnir. Kaupmáttar-
vísitala VR bendir til þess að kaup-
máttur félagsmanna VR sé á svip-
uðu róli og árið 2005, ekki fyrri
hluta árs 2008 eins og Kaupmátt-
arvísitala Hagstofunnar segir til
um. Kaupmáttarvísitala VR þarf
að hækka um 10% til að ná sínu
hæsta gildi samanborið við 1%
fyrir Kaupmáttarvísitölu Hag-
stofunnar.
Til að vita hvert við viljum fara,
verðum við fyrst að vita hvar við
erum stödd. Kaupmáttarvísitala
VR sýnir stöðuna hjá okkur í VR,
við höfum stigið nær áratug aftur
í tímann hvað kaupmátt ráðstöfun-
artekna okkar varðar. Þetta hlýtur
að vera upphafsstaða okkar fyrir
næstu kjarasamningagerð.
Þróun Kaupmáttarvísitölu VR
má sjá á heimasíðu félagsins, www.
vr.is. Þar er einnig að finna ítar-
legar upplýsingar um vísitöluna.
Ekki ætla ég að þykjast
vita hvernig á að stýra
ríkisfjármálum, en eitt
veit ég að peningar eru
jafnverðmætir sama
hvaðan þeir koma, svo
fremi sem þeirra hefur
verið aflað með heiðar-
legum og virðingarverð-
um hætti. Og þó ég sé eins
langt frá því að vera fjár-
málasnillingur og hugsast
getur þá veit ég þó að það
borgar sig að fjárfesta í
arðvænlegum verkefnum.
Hvernig stendur þá á því að
þrátt fyrir að stjórnvöldum hljóti
að vera orðið löngu ljóst (nógu
oft er nú búið að segja þeim það)
að fjárfesting í kvikmyndagerð
margborgar sig þá heykjast þau á
að veita íslenskri kvikmyndagerð
þann stuðning sem henni er nauð-
synlegur eigi hún á annað borð að
eiga sér einhverja alvöru framtíð.
Viljiði ekki peningana okkar? Af
hverju ekki?
Fimmfalt til baka
Eftir að hafa verið hafður í svelti
árum saman hillti loks undir
betri tíma þegar ákveðið var að
stórauka framlag til Kvikmynda-
sjóðs árið 2013. Gerð var framtíð-
aráætlun um stigvaxandi aukn-
ingu til næstu ára, enda sýndu
niðurstöður skýrslna sem gerð-
ar höfðu verið um hagræn áhrif
kvikmyndagerðar svart á hvítu
að virðisauki íslenskrar kvik-
myndagerðar er umtals-
verður – hver króna
sem ríkið veitir til kvik-
myndagerðar skilar sér
fimmfalt til baka sem
hreinar tekjur. Beint í
ríkiskassann. Þessar
tölur eru meira að segja
varlega áætlaðar.
Í síðustu fjárlögum var
Kvikmyndasjóður skert-
ur um 40% og nú, sam-
kvæmt fjárlagafrum-
varpinu sem lagt hefur
verið fyrir, stendur til
að halda honum áfram undir
fátækramörkum. Það þarf ekki
að tíunda hversu mikið áfall þetta
er fyrir greinina og alveg ljóst að
afleiðingarnar verða mjög slæm-
ar. Strax í ágúst á þessu ári var
Kvikmyndasjóður orðinn tómur.
Þeir sem eiga verkefni sem
þegar eru til meðferðar hjá sjóðn-
um sem og þeir sem eru tilbúnir
að sækja um styrki verða því að
bíða fram yfir áramót eftir frek-
ari afgreiðslu. Ef upphæðin sem
Kvikmyndasjóði er ætluð sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpinu
verður ekki lagfærð er alveg ljóst
að fjöldi verkefna kemst ekki af
stað. Sum munu kannski frest-
ast um óákveðinn tíma en önnur
daga uppi. Verkefni sem annars
myndu skapa ríkinu framtíðar-
tekjur. Bíómyndir og sjónvarps-
þættir og heimildamyndir sem
almenningur fær aldrei að sjá. Af
hverju viljiði ekki þessa peninga?
Ég bara skil það ekki.
Ég hef meðvitað haldið aftur
af mér að minnast á menningar-
legt gildi, heimildagildi (því við
erum jú skrásetjarar sögunnar)
og fleira sem stundum er kallað
óáþreifanleg verðmæti. En nú
er ég búin að gera það. Ástæðan
fyrir því að ég gerði það ekki fyrr
er sú að það er stundum eins og
fólkið sem heldur um budduna
hreinlega taki ekki mark á neinu
nema það sé sett í efnahagslegt
samhengi. Eins og að um leið og
hugtök eins og menningarlegt
gildi eða andleg verðmæti heyrist
þá slái það skyndilegt og algert
heyrnarleysi. Þess vegna endur-
tek ég spurninguna: Af hverju
viljiði ekki peningana okkar?!
Afhverju viljiði ekki
peningana okkar?
Hvar erum við stödd í dag?
135
130
125
120
115
110
105
100 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
KAUPMÁTTARVÍSITALA VRKAUPMÁTTUR
Ólafía B.
Rafnsdóttir,
formaður VR
MENNING
Margrét
Örnólfsdóttir
formaður Félags
leikskálda og
handritshöfunda
Ábendingahnappinn má
finna á www.barnaheill.is
KAUPMÁTTARVÍSITALA VR
KAUPMÁTTARVÍSITALA
HAGSTOFU ÍSLANDS
NISSAN NV200 SENDIBÍLL
Nýskr. 01/14, ekinn 25 þús. km.
dísil, beinskiptur.
VERÐ kr. 2.790 þús.
Rnr. 282223.
RENAULT MEGANE SP. TOURER
Nýskr. 06/13, ekinn 55 þús. km.
dísil, sjálfskiptur.
VERÐ kr. 2.990 þús.
Rnr. 142531.
Kletthálsi 11 -110 Reykjavík
Sími 525 8000 - bilaland@bilaland.is
www.bilaland.is
www.facebook.com/bilaland.is
HYUNDAI SANTA FE III
Nýskr. 11/12, ekinn 48 þús. km.
dísil, sjálfskiptur.
Rnr. 120526.
SUZUKI SWIFT 4WD
Nýskr. 06/13, ekinn 39 þús km.
bensín, beinskiptur.
VERÐ kr. 2.490 þús.
Rnr. 142447.
NISSAN QASHQAI SE
Nýskr. 06/13, ekinn 36 þús km.
dísil, beinskiptur.
VERÐ kr. 4.130 þús.
Rnr. 142545.
HYUNDAI i20
Nýskr. 09/13, ekinn 39 þús. km.
bensín, beinskiptur.
VERÐ kr. 1.990 þús.
Rnr. 120479.
DACIA DUSTER 4x4
Nýskr. 06/13, ekinn 55 þús. km.
dísil, beinskiptur.
VERÐ kr. 2.960 þús.
Rnr. 142534.
Frábært verð!
5.890 þús.
GOTT ÚRVAL
NOTAÐRA BÍLA
Skoðaðu úrvalið á
bilaland.is
ALLT AÐ 80% LÁNAMÖGULEIKAR
TÖKUM NOTAÐAN
UPPÍ NOTAÐAN!
GERÐU FRÁBÆR KAUP!
➜ Kaupmáttarvísitala
Hagstofu Íslands lýsir hins
vegar kaupmætti á tak-
markaðan hátt. Hún tekur
eingöngu tillit til reglulegra
launa, en þau fela ekki í sér
neina yfi rvinnu.
➜ … hver króna sem ríkið
veitir til kvikmyndagerðar
skilar sér fi mmfalt til baka
sem hreinar tekjur. Beint í
ríkiskassann. Þessar tölur
eru meira að segja varlega
áætlaðar.