Ægir - 01.09.2012, Blaðsíða 6

6
R I T S T J Ó R N A R P I S T I L L
Árið 2012 verður líkast til í sögulegu samhengi skoðað sem átakaár í
íslenskum sjávarútvegi. Þar er þó ekki átt við átök innan greinarinnar,
eins og stundum áður, heldur fyrst og fremst átök um skattheimtu
stjórnvalda annars vegar og breytingar á starfsumhverfi greinarinnar
hins vegar. Úr mjög mörgum áttum innan greinarinnar hafa komið hörð
viðbrögð og mótmæli, mishávær eins og gengur.
Ástæða er til að hafa á því fullan skilning að stjórnmálamönnum er
vandi á höndum frammi fyrir því risavaxna verkefni að koma íslenska
ríkinu með skuldsettan og galtóman ríkiskassann inn í framtíðina. Því
betur er sú skoðun almennt uppi að horfast verði í augu við vandann og
takast á við hann í stað þess að rúlla snjóboltanum yfir á herðar upp
vaxandi kynslóða. Of oft er látið að því liggja að tilteknar greinar geri til
þess kröfu að sitja hjá í þessu verkefni. Sjávarútvegur og ferðaþjónusta
verði að „taka þátt“ í björgunaraðgerðunum með skattgreiðslum. Ofan á
þennan umræðukokteil er síðan bætt hvað sjávarútveginn varðar að í
nafni réttlætis beri þeim sem sækja fisk úr sjó að skila svokölluðum
„umframhagnaði“ til samfélagsins.
„...við höfum eytt tugum milljóna á liðnum árum í kvótakaup, hluti af
því hefur étist upp nánast samstundis vegna skerðinga, en við það hefur
maður sætt sig í von um að betur ári síðar. Svo fáum við þennan skatt í
hausinn núna og ég fæ ekki betur séð en maður fari slippur og snauður
út úr þessu eftir ævistarfið og endalausa uppbyggingu,“ segir Garðar
Ólafsson, útgerðarmaður í Grímsey í viðtali hér í Ægi. „Maður reyndi allt-
af að bæta í haginn í þeirri von að geta um síðir átt ánægjulegt ævi-
kvöld, en það virðist ekki í sjónmáli og það er vissulega erfitt að sjá á
eftir ævistarfi sínu verða ef til vill að litlu sem engu.“
Garðar er í dæmigerðri stöðu margra smárra útgerðar- og fiskvinnslu-
aðila í litlum sjávarplássum út um landið. Byggðum sem hafa átt í vök
að verjast vegna einhæfs atvinnulífs, bágra samgangna, niðurskurðar í
heilbrigðisþjónustu eða annarra þátta. Þegar orðið sanngirni er dregið
upp úr hattinum í röksemdafærslustríði fyrir mikilli hækkun veiðileyfa-
gjalds verður að gera kröfu til þess að því sé líka sýndur fullur skilningur
að stór sem smá sjávarútvegsfyrirtæki skila miklum fjárhæðum af
umsvifum sínum til samfélagsins eftir hefðbundnum leiðum. Og hafa
alltaf gert. Engan þarf að undra að hugverkasmíð á borð við „umfram-
hagnað“ hljómi undarlega í augum fólks í sjávarplássum á borð við
Grímsey þar sem þetta fólk hugsar fyrst og síðast um að skila sínu, hafa
störf og glutra ekki niður sínu dýrmæta byggðarlagi.
Og talandi um störf. Nánast á sama tíma og stór hópur fólks lítur vart
upp úr vinnu sinni við að finna leiðir til aukinnar skattlagningar á sjávar-
útveginn hrönnuðust upp slík óveðursský í efnahagsmálum stórra við-
skiptalanda íslenskra sjávarafurða að ugg setti að fólki í greininni. Á
Sjávarútvegsráðstefnunni fyrr í haust var enda miklum tíma varið í
umræðu um markaðsmálin og markaðsstöðu íslenskra afurða. Og nú
undir lok ársins hafa borist miður góðar fréttir af uppsögnum hjá fyrir-
tækjum sem eiga rætur að rekja í því að erfiðara hefur reynst að selja
sjávarafurðir en áður. Þeim sem sitja nú með uppsagnarbréf í höndum í
aðdraganda jóla er vafalítið ekki efst í huga að hafa áhyggjur af umfram-
hagnaði. Sjávarútvegur hefur alltaf verið sveiflukenndur - stundum geng-
ur vel, stundum er mun þyngra fyrir fæti.
En að sönnu er mál að linni átökum um greinina sem þó hefur verið
einn af traustustu haldreipunum eftir hið margumrædda hrun.
Ægir þakkar samfylgd með íslenskum sjávarútvegi á árinu og óskar
landsmönnum gleðilegra jóla og farsældar á árinu 2013.
Rangt metinn gjaldstofn
Veiðigjöldin eru lögð á útgerðirnar eftir aflaheimildum þeirra í hverri
fisktegund en óháð því hvað fæst fyrir aflann eða hver kostnaðurinn
er. Þá er útgerðum sem ekki stunda fiskvinnslu gert að greiða veiði-
gjöld vegna hagnaðar aðila sem stunda fiskvinnslu. Þar sem gjald-
stofninn er rangt metinn og gjaldhlutfallið afar hátt þá nemur gjaldtak-
an í mörgum tilvikum meiru en öllum hagnaði útgerðanna. Þessu má
líkja við að öll áhöfn fiskiskips greiði sama skatt óháð hlut hvers og
eins, og í tilviki útgerðar án fiskvinnslu, að launþegar sem selja vinnu-
veitendum starfskrafta sína væru látnir greiða sérstakan skatt vegna
hagnaðar vinnuveitendanna.
Grunnurinn að kjarasamningum útvegsmanna og sjómanna var
lagður áður en greiðsla veiðigjalda kom til og því var ekki tekið tillit til
þeirra þegar skipting hlutar var ákveðinn. Þegar ríkið ákveður einhliða
að taka stóran hluta af aflaverðmætinu hafa forsendur kjarasamning-
anna breyst. Það sem til skipta er nemur ekki lengur 100 heldur mun
lægri tölu og það er hún sem nú þarf að skipta á milli aðila. Það er
ekki unnt að greiða laun af þeim hluta aflaverðmætisins sem ríkið tek-
ur til sín í formi veiðigjalda.
Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍÚ, í grein á vef sambandsins.
Hreystiyfirlýsingar þjóna ekki málstaðnum
Út af fyrir sig mundum við ekki gera mikið annað ef við eltumst við að
svara öllum þeim ummælum sem að okkur er beint, sérstaklega í
skosku og írsku pressunni, frá Noregi og víðar að, en auðvitað er það
alvarlegra mál þegar sjávarútvegskommissar Evrópusambandsins er
með einhverjar yfirlýsingar af þessu tagi. Það verður þá bara metið
hvort það sé tilefni til viðbragða af okkar hálfu.
Við höfum ekki talið það þjóna málstað okkar best að vera með
miklar hreystiyfirlýsingar eða munnbrúk í þessa veru heldur leggja
áherslu á að koma upplýsingum um okkar afstöðu og rök á framfæri
og standa frekar fast í fæturna við samningaborðið. Það höfum við
gert og munum gera áfram.
Svo er eitt í viðbót sem er ástæða til að nefna og það er sú óvissa
sem er uppi um stofnstærðarmatið og miklar umræður sem nú fara
fram um það, samanber til dæmis álit sérfræðinga við norsku haf-
rannsóknastofnunina. Það auðveldar okkur kannski ekki að ná sam-
stöðu um einhverja niðurfærslu veiðanna að það er veruleg óvissa um
stofnstærðarmatið og vandkvæði því samfara að ákvarða stærð mak-
rílstofnsins nákvæmlega. Ýmsir telja að hann sé sterkari en ráðgjöfin
gefur til kynna.
Steingrímur J. Sigfússon, atvinnuvegaráðherra, í þingumræðu um makríldeiluna
U M M Æ L I
Mál er að
átökum linni