Aldan - 20.10.2015, Síða 16

20. Október 2015ALDAN16
Hrognkelsaeldi í Grindavík
- frjóguð hrogn verða nothæf laxlúsaætur
Á málstofu Hafrannsóknarstofn-
unar 8. október sl. fluttu þeir Agnar
Steinarsson og Matthías Oddgeirsson
erindi um hrognkelsaeldi í Grinda-
vík, allt frá kreistingu og frjóvgun
hrogna fram að útsetningu í sjókvíar
í Færeyjum. Einnig var fjallað um
laxalúsafaraldurinn og frammistöðu
hrognkelsanna við lúsaátið.
Laxeldi er orðin mikilvæg atvinnu-
grein víða um heim og heimsfram-
leiðslan á eldislaxi er nú í kringum
tvær milljónir tonna. Það sem stendur
frekari vexti greinarinnar helst fyrir
þrifum er fyrst og fremst laxalúsin.
Lúsin veldur gríðarmiklu tjóni í eldinu
og er jafnframt ógn við lífríki og villta
stofna. Eldislaxinn hefur verið bað-
aður upp úr sterkum hreinsiefnum en
það er mjög kostnaðarsamt og hefur
neikvæð áhrif á bæði umhverfið og
ímynd laxins í augum neytenda. Vist-
vænna er að beita lífrænum vörnum
með því að setja sérstaka hreinsifiska
í eldiskvíarnar þeir éta frísyndandi
lús og einnig lús beint af laxinum. Í
Noregi og víðar hafa menn um árabil
notað varafisk (Labrus bergylta) sem
hreinsifisk en framboðið á þeim er
takmarkað og einnig hentar hann illa
á köldum svæðum. Tilraunir þar sem
hrognkelsið (Cyclopterus lumpus)
er nýtt sem lúsaæta hafa gefið góðan
árangur og eldi á hrognkelsaseiðum
til lúsahreinsunar eykst nú hröðum
skrefum í Noregi. Í Færeyjum er
laxeldið undirstöðuatvinnuvegur og
þar er laxalúsin að verða gríðarlegt
vandamál. Færeyingar hafa horft til
þess að nota hreinsifisk í baráttu gegn
lúsinni en erfiðlega hefur gengið að
ala hrognkelsaseiði og varafiskur er
ekki til staðar í sjó við eyjarnar. Vegna
sjúkdómahættu er ekki leyfilegt að
flytja lifandi fisk frá Noregi til Færeyja
hinsvegar er leyfilegt að flytja fisk frá
Íslandi til Færeyja.
Tilraunaframleiðsla
fyrir Færeyinga
Árið 2014 gerði Hafrannsóknastofnun
samning við færeyskt laxeldisfyrirtæki
um tilraunaframleiðslu og flutning á
lifandi hrognkelsaseiðum til Færeyja.
Þrátt fyrir ýmsa byrjunarörðugleika
við framleiðslu, flutning og móttöku
seiðanna stóðu hrognkelsin sig vonum
framar við lúsaátið og í kjölfarið var
samið um frekari framleiðslu Haf-
rannsóknastofnun tók jafnframt á móti
villtum klakfiski fyrir Stofnfisk í sumar
og náði að framleiða undan honum
mikið magn af frjóvguðum hrognum.
Þessi hrogn klöktust út síðsumars og
munu verða að starfhæfum lúsaætum
á komandi vetri og vori.
Grindavík er einn stærsti útgerðar- og fiskverkunarbær landsins með ýmsa
starfsemi tengda sjávarútvegi. Þar er landað fiski nánast daglega, ekki síst
ef vel gefur á sjó.
Losun seiðanna í laxakvíar í Suðurvogi í Færeyjum.
Hrognkelsi.
Fiskneysla á undanhaldi
Neysla á fiski hefur farið minnkandi
hérlendis undanfarin ár, aðallega
meðal ungs fólks. Sjávarútvegsráðu-
neytið efndi því til sérstaks átaksver-
kefnis um miðjan septembermánuð
undir nafninu Fiskirí. Því var ætlað að
vekja athygli allra landsmanna á því
hversu hollur fiskurinn er og gera fólki
ljóst að það getur verið bæði einfalt
og fljótlegt að matreiða fisk. Engum
sögum fer af því hvort fiskneysla jó-
kst þessa daga meðal landsmanna eða
hvort aukin aðsókn var í fiskrétti á
veitingastöðum sem voru fjölmargir
sem tóku þátt í þessu verkefni, en
vonandi skilar það einhverju þegar
til lengri tíma er litið. Fisksöluþjóð
eins og Íslendingar verður einnig að
vera fiskneysluþjóð.
Endurnýjun
fiskiskipaflotans
Mikil endurnýjun fiskiskipa á sér
stað um allan heim, svo mikil að af-
greiðslufrestur á aðalvélum í skip er
að nálgast tvö ár víða, t.d. þar sem
skipasmíðaiðnaðurinn rís hæst í dg, þ.
e. í Kína, Taiwan og Kóreu. Stór hluti
fiskiskipaflotans hérlendis er orðinn
of gamall og óhagkvæmur. Allt að
60 ára gömul skip ganga nú í endur-
nýjun lífdaga og á síðustu árum hefur
loðnuskipum verið breytt í línuskip,
skipt er um spil, skipt um aðalvél og
lestar endurnýjaðar en þjóðhagslega
væri örugglega mun hagkvæmara að
byggja nýtt skip. Stóru útgerðirnar,
eins og HB Grandi, Síldarvinnslan og
Samherji hafa endurnýjað sinn flota
að hluta.
En sérkennilegt og óhagkvæmt
lánakerfi er þröskuldur í vegi þess að
umtalsverð endurnýjun eigi sér stað
á fiskiskipaflotanum. Þekking til að
teikna ný og fullkomin fiskiskip er
til staðar hérlendis.
Það þarf því ekki að sækja út fyrir
landsteinanna eftir þeirri þjónustu,
en auðvitað væri æskilegast og þjóð-
hagslega hagkvæmast að byggja skipin
hérlendis áður en sú þekking í skipa-
smíðastöðunum heyrir sögunni til.
Kannski er það þegar orðið of seint.
Jafnvel ríkisstofnanir hafa ekki verið
að gera það auðveldara, en Ríkiskaup
létu t.d. endurbyggja varðskipin Ægi
og Tý í Póllandi fyrir nokkrum árum
en margir hérlendir skipasmiðir telja
að verkið hefði orðið ódýrara hér-
lendis þegar öllu er á botninn hvolft.
Fiskiþing vildi að
sjávarútvegurinn tæki
þátt í mótun þróunar
umhverfismerkingar
sjávarafurða
Á Fiskiþingi 2006, því 65. í röðinni,
voru taldir fram þeir valkostir sem
bjóðist íslenskum fyrirtækjum
í sjávarútvegi í umhverfismerk-
ingum, og voru taldir fjarri fjarri
því að duga. M.a. var fjallað á
Fiskiþingi um það hvernig auknar
kröfur vegna umhverfismála til
framleiðanda sjávarafurða hafa
áhrif á mat fjármálafyrirtækja á
einstaka fyrirtæki í sjávarútvegi.
Sem kunnugt er hafa verkefni og
starf Fiskiþings færst til SFS.
Í ályktun Fiskiþings
sagði m.a.
„Í ályktun 64. Fiskiþings fyrir ári síðan
var því m.a. fagnað að á vettvangi
FAO – Matvæla- og landbúnaðar-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna - hafi
náðst samkomulag um alþjóðlegar
reglur um umhverfismerkingar sjáv-
arafurða. Þar var bent á nauðsyn þess
að sjávarútvegurinn tæki sjálfur þátt
í að móta þá þróun, sem framundan
væri, varðandi umhverfismerkingar
sjávarafurða. Verkefnið framundan
er að finna trúverðuga leið til þess að
kynna almenningi í markaðslöndum
okkar hvernig staðið er að veiðum
nytjastofna við landið.
Í samræmi við þetta hefur Fiski-
félag Íslands unnið að þessu verk-
efni með norrænum samtökum í
sjávarútvegi og í nánu samráði við
íslensk hagsmunasamtök. Íslenskur
sjávarútvegur er vel rekinn og nýt-
ing okkar á lifandi auðlindum sjávar
þolir samanburð við hvaða aðra fisk-
veiðiþjóð sem er. Það er hins vegar
vandasamt að koma upplýsingum,
sem sanna það, á framfæri. Trúverð-
ugleiki verður að vera hafinn yfir
efa og jafnframt þarf að gæta hófs í
kostnaði þannig að hvorki framleið-
endum né neytendum sé íþyngt fjár-
hagslega umfram nauðsyn. Þeir val-
kostir, sem nú bjóðast fyrirtækjum í
sjávarútvegi í umhverfismerkingum,
virðast því miður hvorugu skilyrðinu
fullnægja. Þörfin fyrir umhverfis-
merki eða aðrar færar leiðir til þess
að fullnægja þörfum markaðarins
á þessu sviði er því fyrir hendi og
full ástæða til þess að koma sem
fyrst með skynsamlegan valkost við
þær leiðir, sem nú er boðið upp á.
Íslendingar hafa leitt vinnu af þessu
tagi undanfarin misseri og um það
hefur ríkt samstaða meðal fyrirtækja
í greininni og stjórnvalda. Ástæða er
til þess að hvetja til áframhaldandi
samstöðu um þetta mál innan ís-
lensks sjávarútvegs. Jafnframt ber að
gjalda varhug við þeim, sem bjóða
fram þjónustu á þessu sviði án þess
að standa vörð um fagleg og óhlut-
dræg vinnubrögð.“
Hver er staðan í dag, skyldi eitt-
hvað af þessu hafa gengið eftir?
Höfum við gengið til góðs í þróun
umhverfismerkinga?
Tímamótasamþykkt um
vinnuskilyrði skipverja
- hefur að geyma ákvæði um lágmarksréttindi
hvað varðar aldur skipverja, vinnutíma,
hvíldartíma aðbúnað o. fl.
Árið 2006 lauk þingi Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar (ILO), Alþjóða-
vinnumálaþinginu, með afgreiðslu
nýrrar alþjóðasamþykktar um vinnu-
skilyrði skipverja. Samþykktin var
ein fjögurra grundvallarsamþykkta
sem fjalla um málefni á sviði siglinga.
Hinar þrjár eru samþykktir Alþjóða-
siglingamálastofnunarinnar (IMO)
um menntun, þjálfun, vaktstöður og
skírteini sjómanna (STCW), öryggi
mannslífa á höfunum (SOLAS) og um
varnir gegn mengun hafsins (MAR-
POL). Með samþykktinni fer Al-
þjóðavinnumálastofnunin inn á nýjar
brautir að því er varðar framsetningu
alþjóðlegra reglna á sviði vinnuréttar
og vinnuverndar. Í fyrsta skipti er að
finna í sömu samþykktinni skuld-
bindandi ákvæði auk reglna sem eru
leiðbeinandi fyrir aðildarríki.
Alþjóðasamþykktin um vinnuskil-
yrði skipverja hefur að geyma ákvæði
um lágmarksréttindi að því er varðar
aldur skipverja, vinnutíma, hvíldar-
tíma, aðbúnað, fæði, vistarverur og
hollustuhætti um borð í skipum öðrum
en fiskiskipum. Ítarleg ákvæði eru
um skyldur fánaríkja og hafnarríkja
hvað varðar skoðun og eftirlit með
starfsskilyrðum og lífskjörum skip-
verja um borð. Unnið hefur verið að
smíði alþjóðasamþykktarinnar í tæp
fimm ár. Drög að henni hafa verið til
umfjöllunar á fjölmörgum undirbún-
ingsfundum. Samþykktinni er ætlað
að leysa af hólmi 68 alþjóðasamþykktir
um málefni skipverja sem hafa verið af-
greiddar á Alþjóðavinnumálaþingum.
Sú elsta er frá árinu 1920.
Þótt Alþjóðavinnumálaþingið hafi
afgreitt samþykktina einróma gengur
hún ekki í gildi fyrr en 30 aðildarríki,
sem samanlagt hafa 33 af hundraði
skipaflota heims miðað við brút-
tótonnatölu, hafa fullgilt hana. Það
hefur vonandi orðið að veruleika nú
árið 2015, eða 9 árum seinna.
Horft til Flateyrar frá Valþjófsdal
handan fjarðarins. Snjóvarnargarð-
urinn verndar bæinn og íbúa þess.
Framhald af forsíðu