Aldan - 20.10.2015, Qupperneq 22

20. Október 2015ALDAN22
Jón og Margeir ehf - Seljabót 12 - 240 Grindavík - Sími 426 8900 - Fax 426 8901 - www.jonogmargeir.is
Sjávarútvegurinn og illt umtal
- Jón Atli Kristjánsson fjallar um hið illa umtal
Ég hef hlustað á umræðu um sjáv-
arútvegsmál í 50 ár. Á öllum tímum
hafa verið til spekingar sem vita
„best“ hvernig á reka sjávarútveg.
Hvað sem gert er verða þeir alltaf
til. Í upphafi umræðu um auðlinda-
gjaldið átti þetta gjald að vera lausn á
öllu ósætti og illdeilum um greinina.
Ekkert hefur reynst vera fjarri lagi.
Hver bjóst svo sem við að sá sértæki
skattur, sé betri eða verri en aðrir
skattar. Þannig er það mín skoðun
að hið „illa umtal „hverfi aldrei. Svar
sjávarútvegsins við því, er að þessi
grein hafi allt sitt á hreinu og starfi
fyrir opnum tjöldum. Hún þarf að
eiga öfluga talsmenn, sem hún hefur
eignast í dag. Spámennirnir fari svo
sínu fram, eins og þeir hafa alltaf
gert.
Jákvæð þróun sem
tekið hefur tíma
Deilur hafa staðið um núverandi
kvótakerfi í 30 ár. Hrakspár um þetta
kerfi hafa ekki ræst. Enginn heldur
því heldur fram að það sé gallalaust.
Þegar núverandi kerfi var sett á var það
gert til að taka á algerri óstjórn sem
ríkti og flestir hafa gleymt hvernig var.
Kvótakerfið var sett á til að, hagræða og
auka verðmæti. Samþjöppun og stærri
rekstrareiningar voru hluti þessara
kerfisbreytinga. Samhliða stærri fyr-
irtækjum, var skilningur á því að kerfið
yrði að tryggja útgerð minni báta –
smábátakerfið. Innan sjávarútvegsins
skapaðist sátt um þessi tvö grunda-
vallarkerfi veiðanna, aflamarks – og
smábátkerfið. Smá saman hefur svo
þróast þriðja kerfið, sem kalla má sam-
félagskerfið. Að til sé kerfi sem grípi
inn í svæðisbundinn vanda og má þar
nefna, byggðakvóta og strandveiðar.
Það er mikill misskilningur að þær
breytingar sem hér er lýst hafi fallið
af himnum ofan. Upphaflega var
aflamarkskerfið eina kerfið og önnur
kerfi hafa sprottið út úr því. Þeir sem
voru/eru í aflamarkskerfinu hafa ekki
alla daga verið sáttir við þessa þróun.
Mikill niðurskurður aflaheimilda um
árabil auðveldaði hana ekki. Sjávar-
útvegurinn hefur þannig á liðnum
árum sýnt undraverða þróunar- og að-
lögunarhæfni. Það að ræða um sjávar-
útveg, sem fámennan hóp, sjálfhverfra
eiginhagsmunpotara er langt frá raun-
veruleikanum. Kerfisbreytingarnar og
uppbygging sem allir sjá í dag, hefur
tekið tíma og er í reynd verk ótal aðila.
Öllu því fólki, fyrirtækjum og stofn-
unum til sóma. Sjávarútvegurinn hefur
heilshugar stutt þessa þróun
Þjóðin á auðlindina
Enginn innan sjávarútvegsins, heldur
öðru fram en að þjóðin eigi sjávarauð-
lindina við strendur landsins. Þetta er
skýrt tekið fram í lögum um stjórn fisk-
veiða 38/1990, 1. gr. Það er því í anda
þrætubókarlistar að halda öðru fram.
Skömm sé þeim sem þess list iðka og
slá sig til riddara á þann hátt. Með sama
hætti og þetta er klárt, ætti það að vera
jafn klárt að nýting auðlindarinnar og
vinnsla afurða og markaðsmál eru á
hendi sjávarútvegsins. Það er verka-
skipting sem gagnast aðilum máls,
þjóðinni og útveginum. Krafa þjóðar-
innar er að fá sanngjarnt afgjald af eign
sinni og nýtingarrétturinn er falinn
útveginum. Það er hinn óformlegi
sáttmáli aðila, dettur t.d. einhverjum
í alvöru í huga „þjóðarútgerð.“!
Krafan um hæsta afgjald eiganda
auðlindarinnar – þjóðarinnar er sam-
ofin nýtingu hennar. Afkoma greinar-
innar ræður afgjaldinu. Hvers vegna,
því stór hluti kostnaðar er ákveðinn.
Nýtingin er löng keðja fyrirtækja og
einstaklinga sem koma að því verki.
Allir þurfa sitt, launþegar, fyrirtæki
opinberir aðilar og þetta er margþætt
flóra, sem fyrirtæki í sjávarútvegi sjá
um að greina og standa ábyrg fyrir.
Óbilgirni umræðunnar um
auðlindagjaldið
Sjálfskipaðir gæslumenn afgjaldsins
– auðlindagjaldsins hafa sýnt mikla
óbilgirni í sínum málflutningi. Fyrir
þá er auðvelt að reikna hátt afgjald af
allri greininni. Þegar skipta á þessu af-
gjaldi milli fyrirtækja vandast málið. Í
raunveruleika er himinn og haf minni
afkomu uppsjávarfyrirtækjanna og
þeirra sem vinna einvörðungu í bol-
fiski. Sé staða þeirra fyrirtækja sem,
starfa í greininni skoðuð í kjölinn vex
flækjustigið. Oftar en ekki tengist þessu
umræða landsbyggðinni. Arðsemis-
krafan sem í reynd er sett á greinina,
þýðir að ekki geta öll fyrirtæki lifað,
og mögulega á það heldur ekki að
vera. Þegar bent er á þetta, bregðast
afgjaldmenn óvæða við, öll rök hverfa
og skítkastið tekur við. Orðræðan er
þá um brauðmola sem falla af borði
útgerðarinnar, og annað þessu líkt.
Forystumenn þeirra fyrirtækja sem
sjá að þeir geti ekki greitt álagt gjald
ber skylda til að vara við, annað væri
óábyrgt gagnvart öllum, sem þeir bera
ábyrgð á.
Að mínu áliti erum við ekki á réttri
leið í núverandi útfærslu auðlinda-
gjaldsins. Auðlindahagfræðin hefur
búið til gamla teoríu, sem er ófram-
kvæmanleg í praxís. Við hana á ekki að
eltast. Leiðin út úr núverandi stöðu á að
vera troðin slóð, einföld og skiljanleg.
Sjávarútvegur og
rekstrarumhverfi hans
Dettur einhverjum í hug, að ef á ræða
skipulagbreytingar á Landsspítalanum,
þá sé ekkert rætt við lækna?
Lengi hefur það viðgengist að þegar
taka á mikilvægar ákvarðanir um sjáv-
árútvegsmál er fulltrúum greinarinnar
haldið frá umræðunni og innlegg
hennar gert tortryggilegt. Spyrja má ,
hverslags sjónarmið ráða hér ríkjum,
þeir sem vinna í greininni og vita besta
hvar skóinn kreppir, eru hafðir út í
horni. Það er heldur ekki vansalaust
að sjávarútvegurinn hefur látið „kerfið“
komast upp með þetta. Horft til baka er
íslenskur sjávarútvegur vel rekinn. Þar
vinnur reynslumikið og gott fólk. Þessi
grein á og getur borðið höfuðið hátt.
Þeir sem tala öðruvísi eiga það við sína
eigin þröngsýni og sjálfbirgingshátt.
Jón Atli kristjánsson.
Sjávarútvegsráðuneytið. Þar vinna
margir sérfræðingar sem hinir ,,sjálf-
skipuðu sérfræðingar“ mættu taka
meira mark á.