Vestfirska fréttablaðið - 07.09.1988, Page 5

vestfirska
ið bréf félagsmálaráðherra til sam-
starfsnefndarinnar, þar sem Jó-
hanna lofar að í tengslum við sam-
eininguna „verði gengið frá stöðu
Sléttuhrepps og komið í veg fyrir
lagalega óvissu um stjórnsýslu
þar“ og „aðstoða við að láta meta
til fasteignamats ómetnar fasteign-
ir í eyðibyggðum við Isafjarðar-
djúp með það fyrir augum að
standa straum af kostnaði hins
nýja sveitarfélags vegna þessara
eyðibyggða“. Kanski ertu á sömu
skoðun og hann Halldór á Lauga-
landi sem sagði á borgarafundin-
um á Nauteyri að þessireyðihrepp-
ar kæmu sér ekki við. Merkilegt,
eins og hann Dóri er nú venjulega
glöggur á sinn hag og ófús að borga
meira en nauðsyn krefur í sameig-
inlega sjóði, samanber gömlu
söguna frá því er hann var ungur
og vaskur maður og skrifaði í reit-
inn á framtalinu sínu þar sem spurt
var um ómaga á framfæri. „Já,
Nauteyrarhrepp". Nú má vænta
þess að fyrrnefndur kostnaður
vegna eyðihreppanna leggist á
ykkur í Snæfjallahreppi og okkur
í Nauteyrarhreppi, verði þessir
tveir hreppar ásamt eyðihreppum
sameinaðir, sem allar líkur benda
til.
„Heilbrigðisvottorð“ sem ekki
fékkst
Svo er að sjá sem þú hafir alger-
lega misskilið hlutverk samstarfs-
nefndarinnar og ætlað henni að
koma með gull og græna skóga að
sunnan. Það stóð ekki til. Hún var
kosin af hreppsnefndunum sam-
kvæmt 108 gr. sv. stj. laga til að
skila álitsgerð um sameininguna til
sveitarstjórnanna, kanna vilja
stjórnvalda á úrbótum í þeim at-
vinnulegu og samfélagslegu þátt-
um sem hér er mest ábótavant og
verður, hvort sem okkur líkar bet-
ur eða verr, Jens minn, aðeins þok-
að í rétta átt með velvilja og stuðn-
ingi ráðuneyta og stofnana stjórn-
kerfisins syðra.
Ég nefni t.d. framtíð Reykja-
nesskóla, samgöngumál og rýmk-
un á fullvirðisrétti. Ef sú skipulags
breyting sem stefnt var að hefði
náð fram að ganga, værum við nú
bráðum með mann í fullu starfi við
að þoka áfram þessum málum og
öðrum sem til framfara horfa fyrir
byggðarlagið okkar og samstarfs-
nefndin hafði undirbúið jarðveg-
inn að.
Það fer vart milli mála að stjórn-
kerfið leit á þessar kosningar og
þá meirihlutastuðning við sam-
einingu, sem prófstein á það hvort
hér byggi fólk sem eitthvað væri
upp á arðandi, fólk sem hefði fé-
lagsþroska og þor til að skipa sín-
um innri málum heima fyrir á þann
veg sem breyttir þjóðfélagshættir
krefjast, snúa bökum saman til
varnar og síðan, vonandi með
hjálp almannavaldsins, til sóknar
á ný fyrir traustari byggð og betra
mannlífi.
Svo dæmi sé tekið þá er mjög
tvísýnt um framtíð Reykjanes-
skóla, hann datt út af fjárlögum,
sem kunnugt er, og mcð herkjum
tókst að innleiða hann í þau aftur.
Það kom fram á borgarafundin-
um á Nauteyri í máli annars full-
trúans, Reynis í Hafnardal, sem
skipaður var í vetur í nefnd til að
fjalla um málefni og framtíð
skólans, að það gæti algerlega ráð-
ið úrslitum um framtíð hans að
hrepparnir sem að honum stæðu,
sameinuðust. Byggði hann þá
skoðun sína á viðræðum við ráðu-
neytismenn og fræðslustjóra sem
teldu að slík jákvæð þróun heima
fyrir, mundi hafa góð áhrif á fjár-
veitingavaldið. Þrátt fyrir að þessi
viðhorf lægju ekki í láginni gengu
sumir af framámönnum og konum
nýlega stofnaðs velunnarafélags
Reykjanesskóla fram eins og
grenjandi ljón við að fella samein-
inguna. Og það má mikið vera ef
þeir sem við eigum mest undir að
sækja og þurftum að stæla í trú á
líf og framtíð okkar byggðar, hafa
ekki hugsað eitthvað á þessa leið
þegar þeim bárust fregnir af sundr-
ungaröflunum.
„O jæja, ræfilsgarmarnir, þeim
er ekki við bjargandi". Og lái þeim
það hver sem vill. Það hefur í sjálfu
sér takmarkaðan tilgang að vera
að ræða frekar við þig rök með
sameiningu (rök gegn henni hafa
engin fundist) eða hvað hefði get-
að gerst ef skynsemi og dómgreind
hefðu sigrað í kosningunum, skað-
inn er skeður og kátlegt að hlusta
á og frétta af, að nú segja ýmsir
samherjar þínir að þeir ætli að
greiða atkvæði með sameiningu
næst. Hvaða næst verður það?
Gefst íbúum þessara 4 hreppa ann-
að tækifæri til að vitkast? Ég efa
það, næst má búast við nauðungar-
sameiningu án nokkurs þess ávinn-
ings sem hér var í augsýn, gott ef
við verðum ekki sameinuð Súða-
víkurhreppi.
En mig langar til, úr því ég er nú
farinn að skrifa þér, að skoða ögn
nánar hvað olli því að kosningaúr-
slitin urðu þau sem raun ber vitni.
Ég tel mig sæmilega dómbæran um
það svo marga sem ég hef talað við
fyrir og eftir kosningarnar.
Tilfinningasjónarmið
í grófum dráttum má flokka
ykkur andstæðinga sameiningar í
þrjá hópa. Fyrst eru þeir sem
hræðast allar breytingar og sjá
varla niður á tærnar á sér hvað þá
út fyrir hreppamörkin. Þeir eru
fæddir í hreppnum sínum og ætla
að deyja þar líka og kusu sam-
kvæmt því. Þeir lásu ekki gr. gerð
samstarfsnefndarinnar, enda búnir
að taka afstöðu fyrir löngu og eng-
in rök bitu á þá. Gott dæmi um
þessi sjónarmið kristallast í Rögnu
á Laugabóli sem á sveitarfundin-
um í Ögurhreppi hafði allt á horn-
um sér gegn sameiningu, en spurði
að lokum formann samstarfs-
nefndarinnar um það hvað samein-
aði hreppurinn mundi koma til
með að heita. Engilbert, diplómat
eins og hann er, svaraði að hann
gæti auðvitað engu lofað um slíkt,
en sér fyndist að Ögurhreppur
kæmi vel til greina, nafnið stutt,
hljómfagurt, gegnsætt og ekki til á
öðrum hreppum. „Nú þá gegnir
öðru máli“ sagði Ragna. „Ef þú
gætir ábyrgst mér þetta, Engilbert
minn, væri vel hugsanlegt að ég
styddi sameiningu“.
íbúarnir eru sem sé til vegna
hreppsins, Jens minn, ekki öfugt.
Hann er heilög kýr, ósnertanlegur
og óumbreytanlegur og tímans
tönn vinnur honum ekki grand,
þrátt fyrir að allt annað sé á hverf-
anda hveli í þjóðfélaginu. Mikið
hafa þeir verið frammsýnir áar
okkar sem fyrir mörgum öldum
grundvölluðu svo snilldarlega
hreppaskipan hér við Djúp. Þeir
töldu að vísu heppilegt að miða
við að íbúafjöldi hrepps væri um
400 sálir, en best er að hafa ekki
hátt um það. Og af því ég er með
Ögurhrepp í takinu þá lét hrepps-
nefndarmaður þar þau orð falla
fyrir kosningar að uppbyggingin í
Reykjanesi eða Nauteyri gagnað-
ist honum ekkert. Þetta er rangt.
Uppbygging hvar sem er í samein-
uðu Inn-Djúpi, gagnast auðvitað
heildinni, þó ekki væri nema vegna
þeirra auknu tekna sem þær færa
sveitarsjóði. Og Halldór í Ögri
hafði miklar áhyggjur af því, ef
sameining hefði orðið ofaná, og
hann komist í hreppsnefnd, að
þurfa að fara að skipta göngum,
alókunnugur maðurinn, yfir í
Snæfjallahreppil!
Ég verð nú að segja, að ef menn
þurfa endilega að mála skrattann
á vegginn, þá mega þeir ekki hafa
„þann gamla“ svona grátbrosleg-
an. Auðvitað hefur sveitarstjórn
eða sveitarstjóri í umboði hennar
með höndum yfirstjórn fjallskila,
en það ætti nú að segja sig sjálft að
fjallskiladeildir, svo margar sem
hentaði, undir stjórn staðkunn-
ugra heimamanna færu áfram með
þessi mál og annar staðbundinn
félagsskapur hverju nafni sem
nefnist, hefði tæpast verið í neinni
hættu vegna sameiningar.
„Sárt er mér um sætið“
I öðru lagi var það svo sá hópur
sundrungarmanna sem óttaðist að
dala í mannvirðingum ef samein-
ing yrði að veruleika. Nú sitja 18
aðalmenn í hreppsnefndum hér og
oddvitar eru 4. Það þarf því ekki
mjög skýran hreppsnefndarmann
til að sjá að við sameiningu mundu
11 -13 þeirra lenda úti í kuldanum
og ekki gæti oddviti orðið nema
einn. Þeir sem ekki gátu ógrátandi
hugsað til slíks, settu því snarlega
undir þann leka og sömuleiðis
hreppstjórar sem unnið höfðu sér
til óhelgi í hrossamálum og máttu
eiga von á að sýslumaður notfærði
sér nýskipanina til að losna við þá.
Og enn eru það þeir og þær sem
ganga með hreppsnefndarmann í
maganum, eða féllu síðast (ég er
alls ekki að meina þetta til þín,
Jens minn) samanber þann í
Vatnsfjarðarsveitum sem féll 1986
en telur sig nú nokkuð öruggan
næst, því það sé orðið svo lítið
mannval í hreppnum. Og það má
vissulega taka undir það álit, því
hreppsnefnd í þeim góða hreppi
sá ekki ástæðu til, ein hrepps-
nefndanna fjögurra, að halda
borgarafund um hvort leggja ætti
sveitarfélagið niður. Líklega talið
að slík málefnaleg kynning mundi
ekki þjóna sínum hagsmunum,
best að sitja áfram, einir hreppa,
að gjaldaháum einstaklingum sem
þjóna þó Inn-Djúpinu öllu, svo
sem kennaraliði í Reykjanesi og
sóknarpresti.
Grýlusögur
Síðast en ekki síst voru svo Grýl-
urnar áhrifavaldur. Stærst og ægi-
legust þeirra var Engilbertsgrýlan.
Hún mætti okkur forðagæslu-
mönnum, mér og Reyni í Hafnar-
dal í bæj ardyrum hérna handan við
ána, þegar við komum þangað í
vorskoðun og okkur þótti strax
sem þetta væri með fádæmum ó-
lánlegt og fráhrindandi unglings-
gerpi. Ekki er ég fróður um ætt
hennar og uppruna og fullyrði ekk-
ert um hvort hún kom undir á
Laugalandi, en síðar gekk hún fyr-
ir gafl hjá sóknarpresti og magnað-
ist við það um allan helming og
flaug vítt um sveitir, þeirra erinda
að segja fólki að sameiningin væri
runnin undan rifjum Berta á Mýri
þess hræðilega manns, sem í fram-
haldi af henni mundi svo taka hér
öll völd með íhaldið að bakhjarli.
Og svo var fennt á sálarglugga
fjölda fólks að það trúði þessu og
trúir þessu jafnvel enn, tveim vik-
um eftir kosningar, þó ljóst sé að
líklega hafa hlutfallslega fæstir
Sjálfstæðismenn af allra flokka
mönnum, stutt sameininguna.
Nú veist þú, Jens minn, að við
Engilbert erum eins langt frá hvor
öðrum pólitískt og hægt er að vera
en það breytir ekki því að sem fé-
lagsmálamaður er hann óumdeil-
anlega sá fremsti í okkar byggðar-
lagi og hefur lyft mörgum Grettis-
tökum til hagsbóta fyrir Inn-Djúp,
og getur „flutt fjöll“ fái hann til
þess umboð og starfsfrið. Það væri
eitthvað annað upplit á byggðun-
um hér ef Berti og Adda hefðu
búið hér á hverjum bæ s.l. 30 árin,
að maður nú ekki tali um að þá
væru samfélags- og atvinnumál á
hærra plani, en nú er. Óvíða er
betur upp byggt en á Mýri og tún
færð út að sama skapi.
Hver bar Ræktunarsambandið
á herðum sér, Inn-Djúpsáætlun og
Rafv. Snæfjalla, svo fátt eitt sé
nefnt? Ég veit að þú ert mér sam-
mála um þetta og hlýtur því að
skilja hvers vegna sundrungar- og
niðurrifsöflin í þessum fjórum
hreppum ærast þegar þau lenda í
skugganum af Berta frænda
þínum. Það er m.a. notað gegn
honum að hann sé fluttur burt. I
mínum huga er það ekki svo, fjöl-
skyldan hefur ennþá lögheimili á
Mýri, heyjar túnið og Berti er á
fullu í laxeldinu á Nauteyri. Og
hvaða uppbyggingarverkefni eru
eftir á Mýri, við núverandi kring-
umstæður í landbúnaði? Ekki sé
ég þau. Þá er auðvitað ekkert eðli-
legra og sjálfsagðára en hasla sér
nýjan völl til átaka og uppbygging-
ar ef menn eru eins af guði gerðir
og Engilbert. Og af því þú ert
vísnavinur læt ég hér fljóta með
kviðling sem brottfluttur sveitungi
sendi mér um síðustu jól og fjallar
um hvað allt þróast, að hans mati,
á verri veg hér.
Okkar sveit var engri lík
að henni er snaran hert
og hlaupinn er á Hólmavík
helvítið ’ann Engilbert.
Mér fannst nú ástæða til að leið-
rétta þetta.
Okkar sveit er ennþá rík
þó ólög hafi bústofn skert
og hlaupin sé á Hólmavík
haldreipið ’ann Engilbert.
Eitt, tvö og þrjú
Þér líst ekki á að bændur hér
selji eða leigi ríkinu kvóta jarða
sinna og að þær standi svo eftir
réttlausar til nokkurrar fram-
leiðslu. Loksins orð af viti Jens
minn og þarna erum við hjartan-
lega sammála.
Samstarfsnefndin leitaði eftir
stuðningi í stjórnkerfinu við þá
réttlætiskröfu að við sem búum hér
við bestu og rýmstu sauðlönd sem
fyrirfinnast á landinu, fáum aukinn
fullvirðisrétt í kjöti og það á auð-
vitað við í mjólk líka, til að full-
nægja mólkurvöruþörf þéttbýlis-
staðanna.
Og í framhaldi af því og það ætti
að þykja saga til næsta bæjar,
beindi Jóhanna félagsmálaráð-
herra því til landbúnaðarráðuneyt-
is að fullvirðisréttur hér verði auk-
in. En þá gerist það merkilega að
upp hefjast svartagallsrausarar hér
í hreppi og telja að samstarfs-
nefndin hefði ekki átt að minnast
á aukinn kvóta syðra. Hann sé að
vísu mál málanna hér nr. 1-2-3,
já, já, já, en það væri ekki viðeig-
andi að þrýsta á um það í við-
ræðum um sameininguna, gæti
hleypt illu blóði í einhverja óskil-
greinda aðila og ég veit ekki hvað
og hvað. Ogstéttasambandshetjan
okkar hann Halldór sagði á Naut-
eyrarfundinum „að um aukinn
kvóta þýddi ekki að ræða“.
Þá var nú einhver munur að
hlusta á hinn stéttarsambandsfull-
trúann okkar, hann Engilbert, sem
fullyrti að vaxandi skilnings gætti
hjá ráðamönnum bænda á því að
hagkvæmara væri að búa með fé
þar sem sláturdilkar næðu 17 - 18
kg. meðalþunga á 120 dögum, en
þar sem þeir næðu aðeins 12-13
kg. þunga á 150 dögum. Ofbeitar
og landnýðslustaðreyndirnar væru
loks að komast inn úr höfuð-
skeljum forustusauðanna og þar
með ykist þrýstingur á búskapar-
lega svæðaskiptingu landsins, okk-
ur hér til hagsbóta. Auðvitað eig-
um við allsstaðar og við hvert tæki-
færi að tala okkar máli, þar dugir
hvorki hlédrægni né hógværð ef ár-
angur á að nást.
Ég læt nú þessar Grýlusögur
duga að sinni, vinur sæll, en áður
en ég vík að öðru langar mig til að
gera athugasemd við myndabirt-
inguna í Hærribæjarguðspjallinu.
I stað myndar héðan frá Skjald-
fönn hefði mér fundist betur við-
eigandi að komið hefði eitthvað af
höfuðbólum ykkar sundrungar-
leiðtoga svo sem Hærribærinn,
Laugaland eða Rauðamýri.
Þetta er auðvitað bilun
Að síðustu Jens minn, langar
mig til að gera hrossakafla guð-
spjallsins að umræðuefni.
Fyrirsögn hans er svona: „Sýslu-
nefnd bannar mönnum að eiga
hesta nema þeir séu lokaðir niðri í
tunnu eða einhverju álíka þéttu
íláti“. Þessi klausa er rakin ósann-
indi og það veistu vel. Þú mátt hafa
eins mörg hross og þér sýnist, svo
fremi þú hafir fyrir þau hús og hey,
og nú eftir löngu tímabæra sam-
þykkt sýslunefndar um bann við
lausagöngu hrossa, ber þér að
hætta að beita þínu stóði á annarra
lönd og tún, en hafa það í vörslu á
þínu landi og annarsstaðar ekki.
Og þetta með tunnuna er hnuplað
frá mér, því ég hef aldrei legið á
þeirri skoðun minni, að þau ein
hross séu góð og æskileg hér um
slóðir umfram brúkunarhesta, sem
séu söltuð ofaní tunnu. En þér
varð það svo sem ekki of gott að
fara með það á prent.
Hitt er sýnu verra að fara að
halda uppi vörnum fyrir lausa-
göngu hrossa í byggðarlaginu og
það í grein um sameiningu sveitar-
félaganna sem ætla mætti að væri
óskylt efni. En það er rétt að vekja
athygli á að eftir því sem ég best
veit eru þið sem mestan hrossaó-
jöfnuð hafið haft í frammi og reynt
að þrjóskast við að fara að lögum,
allir í sundrungarliðinu.
Ætli það sé ekki sama þröngsýn-
in og sérgæðingshátturinn í báðum
tilvikum? Og það kalla ég ó-
skammfeilni og raunar bilun og
hana meiriháttar, að fara að
stunda grjótkast úr þínu glerhúsi í
sýslunefnd og sveitarstjórnir fyrir
að framfylga samþykktinni.
Eða heldur þú virkilega að það
sé komin hefð á „rétt“ þinn til að
beita stóði þínu á annarra lönd og
tún og það meira að segja í aðra
hreppa? Heldurðu að það hafi ver-
ið vinargreiði og náungakærleikur
að láta árum saman hrossin þín
spilla ræktun og brjóta girðingar
hjá Ármúlabændum inni í Kalda-
lóni uns gefist var upp á að halda
þeim við?
Ég hreinsaði girðingarritjurnar
upp í vor m.a. 200 - 300 staura,
kubbaða við jörð mestallt eftir
hrossin þín, sem ganga nær ein-
göngu Ármúlamegin við Mórillu
og þar með í Nauteyrarhreppi. Og
ég hef séð þau þar að vetrinum
eftir 3 - 4 vikna ótíðarkafla og jarð-
bönn og þú veist eins vel og ég að
norðaustanbleytuhríðin gælir
hvorki við menn né málleysingja í
Kaldalóni.
Og ég sé ekkert fagurt né
ánægjulegt við stóð undir þeim
kringumstæðum, né heldur berj-
andi gaddinn á túni nágrannans,
þá loks að það hefur verið tekið
„heim“.
Og meðal annarra orða. Hvað
varð í vetur af fjóshaugnum hjá
Páli í Neðrabæ? Átu hrossin þín
hann virkilega?
Þú hrósar skynsemi sýslumanns
og glaður tek ég undir það enda
bar hann upp tillöguna um bannið
í sýslunefnd. En er ekki rétt að þú
hafir hringt í hann í vor, þegar
þrengja tók að þínu stóði og helt
yfir hann óbótaskömmum?
Getur verið að sýslumaður hafi
síðan farið eftir spakmælinu
gamla: „Heiðraðu skálkinn svo
hann skaði þig ekki“?
Ég vona ekki, það væri afar
óskynsamlegt. Nú hefur þú síðan í
sláttarbyrjun að minnsta kosti. haft
á annan tug hrossa á sínum gömlu
slóðum innan við Mórillu og hafa
þau meira að segja komist alla leið
inn að Hallsstöðum sem eru fjórar
bæjarleiðir og þær ekki stuttar.
Eru þau á einhverri undanþágu?
Ef svo er, væri þá ekki rétt að til-
kynna það, þó ekki væri nema
vegna þeirra ferðaþjónustubænda
sem eru á þessari leið og þú varst
m----------->-