Feykir - 15.01.1982, Síða 7

„a erungm
er taísöm
ta
segir Ámi frá Reykjum
Þá kenningu hefi ég heyrt frá
ítölskum tónlistarmanni og söng-
kennara, að góðar tenórraddir
kæmu helst ekki frá öðrum þjóðum
en þeim, sem byggju við fjöllótt
landslag. Þetta mun hafa borist í tal
milli þeirra föður míns og Ríkarðs
Jónssonar í gömlu baðstofunni á
Reykjum. Þessari kenningu hefi ég
síðan trúað og oft talið mig sjá þess
óræk dæmi, að umhverfi hafi áhrif
á persónu fólks og þroska.
Enda höfum við Skagfirðingar
I lengi vitað það, sem eðlislæg hóg-
værð aftrar okkar að sjálfsögðu frá
j að hafa mikið á orði, að ástæðurnar
fyrir því, hversu mjög við tökum
fram öðrum íbúum þessa lands um
flesta þætti manngildis, er að
nokkru að leita í fegurð og víðlendi
þessa búsældarlega héraðs, sem
Sæmundur hinn suðureyski reisti
bú sitt í tæpum 1100 árum fyrir
daga nafna hans Hermannssonar,
en um föður hans sagði gamall og
góður Fljótamaður eitt sinn: „Þeg-
j ar allt var komið í strand og neyðin
rjálaði við hvers manns dyr hér í
sveit, sendi Guð okkur Hermann á
Mói“.
Mér er þó næst að halda, að þeir
sýslungar mínir, sem ekki hafa um
vornætur gist Drangey, þennan
hömrum girta vettvang Illuga-
drápu og séð kvöldsólina varpa
sínum gullna ljóma á haf og lönd,
eða sofnað frá sterkri hljómkviðu
bjargfuglsins, viti naumast nema til
hálfs, hvað það er að vera Skag-
firðingur. A.m.k. tel ég mér full-
komlega óhætt, að lýsa yfir því, að
endurminninguna um þá vortíma í
nærfellt tvo áratugi, sem ég átti þess
kost að dvelja þar við bjargsig og
fuglaveiði, myndi ég tæpast vilja
láta í skiptum fyrir neitt það, sem
ég hefi farið á mis við um dagana.
Þessi óviðjafnanlega lífsreynsla
er ofin svo mörgum samverkandi
þáttum að vonlítið er að gera því
, efni öllu skil til nokkurrar hlítar. En
ég hallast afdráttarlaust að þeirri
skoðun að veigamikill þáttur í
þessu sé óvenjulega magnaður og
sérstæður persónuleiki ýmsra
þeirra, sem mynduðu kjarnann í
því fámenna sálufélagi, sem við
áttum þama.
Það væri vandalítið eitt út af fyrir
sig, að sanna með dæmum óvenju-
lega karlmennsku Sigmundar heit-
ins frá Fagranesi, dæmin gætu
orðið mörg.
Ég vissi aldrei til þess, að Simmi
legði svo hendi að neinum hlut, að
hann hefði áhyggjur af öðru en því
hvar hann ætti að leggja hann frá
sér. Það var máske fyrst og fremst
þetta næstum ómennska afl, sem
gerði Sigmund svo eftirminnilegan
öllum þeim, sem kynntust honum
eitthvað.
Mér er minnisstætt eitt atvik frá
eyjarvori, er ég var einn í fugli á
litlum árabáti og bjó á „fjörunni“
ásamt þeim Fagranesbræðrum,
sem voru þrír saman á stórri trillu.
Það var blæjalogn, og við vorum að
egna flekana í fjörunni, er Sig-
mundur kvað uppúr með að nú
væri rétt að skjótast í „Kerlinguna“
og ná sér í nokkur egg í matinn.
Kerlingin er 60 m hár kletta-
drangur snertispöl suðaustur af
fjörunni, sem er undir Hærings-
hlaupinu, en það dregur nafn af
norskum manni, sem Skagfirðingar
keyptu til að klífa Drangey og
vinna á Gretti Ásmundarsyni, sem
var þeim enginn aufúsugestur í
eynni og frægt er orðið.
Ekki varð austmanni mikið fyrir
að klífa bjargið, og sannar það
hreysti hans töluverða. En erindi
sínu lauk hann að vlsu ekki, því
þegar upp var komið og hann stóð
augliti til auglitis við þá bræður,
greip hann ótti svo mikill, að hann
tók þann kostinn að „bjarga sér
fyrir björgin dimm“, og týndi þar
með lífinu. Er þetta eitt af mörgum
dæmum um þann bamaskap út-
lends fólks að fara með oflátungs-
hætti að Norðlendingum.
í Kerlingu er töluvert langvíu-
varp og sóttu „fjörumenn“ sér
gjarnan þangað egg í soðið ef þeir
menntu, þ.e. einhver af þeim
þremur, sem sigu eyjuna í minni tíð
þar, en venjulega var einhver þeirra
í hópi fuglaveiðimanna eftir eggtíð
í eynni, stundum allir. Kerling er
tafsöm og torsótt til uppáferða og
engan veginn árennileg, því fyrsta
spölinn verður að fara á kaðli, sem
dreginn er yfir snös, ca. 7—8 m frá
sjó. Síðan má þoka sér áfram eftir
syllum og ójöfnum. Tekið skal
fram, að upp á „Kerlingu“ hefir
höfundur þessa pistils ekki farið
sjálfur, enda aldrei látið kvensemi í
neinni mynd teyma sig í lífshættu
eða ógöngur.
Við Kristján, bróðir Sigmundar,
rerum honum að sjálfsögðu út í
Kerlingu og kröfðum hann þar um
ferjutollinn af fyllstu einurð, þar
sem við kváðum örvænt, að hann,
svona sver og þungur maður,
kæmist lífs úr þessari för, sem til
væri stofnað af galgopahætti og
mannalátum. Sigmundur bað okk-
ur aldrei þrífast, kvaðst hafa slikt
angur af öllu samneyti við okkur,
að hann mætti vart af sér bera.
Spam síðan fæti við bátkænunni af
fyrirlitningu um leið og hann greip
kaðalinn, sem hann las sig upp með
bægslagangi.
Við Kristján sátum kyrrir í bátn-
um, sem dormaði værðarlega á
lognkyrrum sjónum við fótskör
Kerlingar. Vorum við niðursokknir
í vistfræðilegar rannsóknir á lífríki
hafsins þegar okkur bárust undur
hógvær tilmæli „af himnum ofan“
þess efnis að við færðum ófrýnileg
höfuð okkar nær hvort öðru, svo
auðnast mætti að gefa okkur eina
„sendingu", báðum saman.
Er okkur varð litið upp, greip
okkur skelfing mikil og felmtur.
Lustum við árum í sjó og rerum frá
eins og orkan leyfði, af ótta við
sendingu þessa. Förunautur okkar
hafði komið sér fyrir á einhverri
mjög svo ógreinilegri ójöfnu utan í
bjarginu, beint þar yfir, sem bátur
okkar hafði verið, og þeirra erinda
að bjarga brókum sínum. Við þann
starfa fjasaði hann hátt og mikið
um þá ógæfu sína, að hafa til vitnis
um þetta „karlmennskuverk sitt“
jafn lítilsigldar persónur og okkur
tvo, þar sem í okkar stað hefðu átt
að vera blaðamenn og ljósmyndar-
ar frá heimspressunni og sjón-
varpsstöðvum, því útilokað væri,
að jafn merkur og sjarmerandi
verknaður yrði endurtekinn af
þekktum afreksmanni við svo lífs-
hættuleg skilyrði.
Óskammfeilinn hlátur mannsins
að þessari ræðu lokinni, fældi að
sjálfsögðu allan fugl á brott úr
þessum friðsæla kletti, sem örugg-
lega hefir skolfið af öllum fyrir-
ganginum. Mér varð hugsað til þess
þarna, og reyndar oft síðan, hvort
heldur það væri óbeislaður frum-
kraftur þessa manns, eða einstök
hæfni og öryggi, sem olli því, að I
svona ferðalögum virtist það eitt
bera að varast að fara gætilega.
Árni Gunnarsson
frá Reykjum.
Lesendabréf
Tvennt er það, sem fram kemur
í grein Hólmfríðar Jónasdóttur
í Feyki 14. des. s.l., er vakti
sérstaka athygli mína. Þar
segir: ,,Þó ber ekki að efa, að
konur hafi verið linar til
tpinberra starfa, ekki síst í
þjóðmálum . .“ Nokkru síðar
segir H.J.: „Er ekki farsælast
að vinna að því fram að
sveitarstjórnarkosningum í vor
að knýja á forustumenn flokk-
anna að úthluta konum örugg
sæti á framboðslistum?" (Skál-
etranirmínar.)
Hvað fyrri orð H. J. snertir vil
ég benda á að konur hafa árum
saman unnið að þjóðmálum og
opinberum störfum. Kvenfélög
hafa svo dæmi sé nefnt tekið á
sínar herðar að safna fé til elli-
heimila, barnaspítala, líknar-
stofnana o.fl. stofnana. Kven-
félögin hafa raunar um langt
árabil starfað á þeim sviðum
þjóðmála, sem hið opinbera
vanrækir og hafa þannig fríað
ríkið ábyrgð á þeim sem undir
verða í lífsbaráttunni eða eru
ekki í aðstöðu til að taka þátt í
henni. Það er hreinn og beinn
dónaskapur að halda því fram
að konur hafi verið linar í
þjóðmálunum. Og hjá hinu
opinbera vinna konur jafnvel
fleiri störf en karlarnir, þær eru
aðeins ekki á oddinum sem upp
er snúið í fjölmiðlum eða að al-
menningi. Og spyrjum konurn-
ar hvers vegna svo sé ekki. Það
kann að vera vegna þess að þær
eru síður fyrir að ota sínum tota
en karlarnir. Það kann líka að
vera vegna þess að flestar vinna
þær á tveimur stöðum, úti og
heima. Þátttaka í flokki yrði
flestum konum þriðja vinnan.
Enginn flokkur tekur tillit til
þeirrar staðreyndar í skipulagi
sínu.
Varðandi síðari orðin, sem
ég vitna til, vil ég segja þetta:
Hvers vegna eigum við að þurfa
að biðja einhvern um að úthluta
okkur sætum? Er ekki kominn
tími til að við úthlutum okkar
eigin sætum. Á okkar forsend-
um og með okkar áhugamál í
huga. Störf kvenna eru jafn
mikils ef ekki meira virði í þjóð-
félaginu. Þau störf standa lágt á
metorðastiganum. En það er
ekki vegna starfanna, það er
vegna þeirra sem meta störfin.
Því mati þarf að breyta. Eigum
við að bíða eftir því að körlun-
um þóknist að breyta hugarfari
sínu eða eigum við að leggjastá
eitt með að hjálpa þeim til þess.
Eigum við ekki að benda þeim
á það sem er vitlaust gert áður
en þeir gera vitleysuna óum-
breytanlega og óafurkallan-
lega? Með kveðju.
Sigríður Á rnadóttir.
Oddvitinn: Hvenær fer
Þorgeir Ástvaldsson í
fröð?
Feykir . 7