Feykir - 27.08.1982, Side 5

FeykÍR
UTQEFAHCM: FEYKIR H.F.
RlUtJórt og ébyrg8arm*8ur:
HILMIR JÓHANNESSON
Síml 95-5133 og 95-5314.
Augtýslngar:
MARQEIR FRIÐRIKSSON,
Slml 96-5600 og 96-5752.
Drslflng:
HILMIR JÓHANNESSON,
Síml 96-5133 og 95-5314.
Aakrtlt:
ÁRNI RAONARSSON,
Slml »5-5500 og 05-5070.
RltstJOrn:
ÁRNI RAONÁRSSON, HILMIR JÓHANNESON, HJÁLMAR JÓNSSON,
JÓN ÁSBEROSSON, JÓN F. HJARTARSON.
Rltnatnd á SlgluflrOI:
BIROIR STEINDÓRSSON, SVEINN BJÓRNSSON, GUNNAR RAFN
SIGURBJÖRNSSON, KRISTJÁN MÖLLER, PÁLMI VILHJÁLMSSON.
Rltrtefnd á Hvammstanga:
HÚLMFRlÐUR BJARNADÓTTin, EQILL QUNNLAUOSSON, HELQI
ÓLAFSSON, PÓRVEIQ HJARTARDÓTTIR, HAFSTEINN KARLSSON,
MATTHlAS HALLDÓRSSON.
Rltnafnd á BlOnduOal:
MAQNÚS ÓLAFSSON, SIQMAR JÓNSSON, BJÖRN
SIQURBJÓRNSSON, ELlN SIQURDARDÓTTIR,
SIQURDUR EYMUNDSSON.
Rltnafnd á Skagaströnd:
ELlN NJÁLSDÓTTIR, SVEINN INQÓLFSSON, JÓN INQI
INQVARSSON, MAGNUS B. JÓNSSON, ÓLAFUR BERNÓDUSSON.
Rltnafnd á Hofsósl:
FJÓLMUNOUR KARLSSON, QUÐMUNDUR INQI LEIFSSON, PÁLMI
RÓQNVALDSSON, BJARNI JÓHANNSSON, Sr. SIGURPÁLL
ÓSKARSSON, RÓSA ÞORSTEINSDÓTTIR, BJÖRN NlELSSON,
ÞÓRDlS FRIÐBJÖRNSDÓTTIR.
DAGSPRENT HF. AKUREYRI
Foykir er hálfsmánaSarblað.
Áakrltt 20 kr. á mánuOI.
Lausasala 12 kr.
Samstarf
sveitarfélaga
Sagt er, að það aðgreini manninn frá
öðrum skepnum, að hann geri sér
verkfæri til þess að leysa viðfangs-
efni sín.
Margs konar verkfæri hefur maður-
inn smíðað í tímans rás, bæði til góðs
og ills. Þau verkfæri eru kannski
skemmtilegust á að horfa og til mest
yndis, sem einvörðungu eru smíðuð
vegna gleðinnar við að búa þau til og
virða þau fyrir sér og nýtast hvorki til
góðra verka né iilra. Slík verkfæri
virðast sveitarfélögin hafa gert sér og
kalla fjórðungssambönd. Vandséð
er, hvaða viðfangsefnum fjórðungs-
samböndin hæfa og hvaða vanda þau
leysa.
Sveitarfélög eiga að vinna að fram-
gangi sameiginlegra hagsmunamála
ibúa sinna. Eðlilegt væri að samtök
sveitarfélaga nýttust í þessum til-
gangi og væru þá til þess gerð að fást
við og leysa ákveðin og þörf mál
sveitarfélaganna. Eðlilegt væri, að
samtök sveitarfélaga væru við það
miðuð, að best skilyrði fengjust fyrir
sveitarstjórnarmenn að hittast og
fræðast hver af öðrum. Til þess henta
best samtök, sem spanna lítil lands-
svæði. Hentugastur vettvangur fyrir
baráttu og ályktanir sveitarfélaga á
hendur ríkinu er óyggjandi öflug
landssamtök þeirra, sem gætu undir-
búið slíkar ályktanir gaumgæfilega
og fylgt þeim eftir.
Á fjórðungsþingum eru gjarnan
samþykktar harðyrtar ályktanir um
flís í auga ríkisvaldsins, en bjálkinn í
auga fjórðungssambandanna verður
utanveltu, s.s. uppbygging samband-
anna, hlutverk þeirra og starfshættir.
Þótt hvorki sé það Ijótt né skaðlegt að
álykta um landsins gagn og nauð-
synjar og margt annað og þótt það
veki gleði að fylgjast með fjórðungs-
samböndunum, vekur það líka
nokkra furðu, því þau kosta sveitar-
félögin stórfé. Eflaust yrði þetta fé
fleirum til yndisauka, yrði því varið til
gosbrunna og myndastytta af gagn-
merkum borgurum.
Hér á Norðvesturlandi eru mörg að-
kallandi mái, sem til úrlausnar þurfa
aukið samstarf sveitarfélaga og má til
dæmis nefna atvinnumálin. Brýnt er
að sveitarfélögin myndi samstarfs-
einingar sem hæfa til úrlausnar á
raunverulegum, skilgreindum og af-
mörkuðum verkefnum og má til dæm-
is nefna samstarf sveitarfélaga við
Eyjafjörð um iðnþróun og svæðis-
skipulag. Óhjákvæmilegt er, að sveit-
arstjórnarmenn safni kröftum og
kjarki til þess að ná bjálkanum úr
auga fjórðungssambandanna og skil-
greini markmið fyrir samstarf sveit-
arfélaganna.
ár-
„Ríkið hefur
nóg á sinni könnu"
- segir skipulagsstjóri ríkisins
A fjórðungsþingi Norðlendinga á
Húsavík haustið 1981 var sam-
þykkt að kjósa nefnd til þess að
leggja tillögur fyrir Fjórðungsþing-
ið 1982 á Sauðárkróki um skipu-
lagsþjónustu fyrir sveitarfélögin.
Sóst var eftir tilnefningu skipulags-
stjórnar ríkisins á einum af fimm
mönnum í nefndina og tilnefndi
hún Zóphónías Pálsson, skipulags-
stjóra ríkisins.
Zóphónías sagði, þegar blaða-
maður Feykis spurði hann um gang
mála hjá nefndinni, að skipulags-
stjórn hefði afgreitt tilnefninguna
fljótlega eftir að erindi Fjórðungs-
sambandsins barst s.l. vor, en síðan
vissi hann ekki til að neitt hefði
gerst, eða hvort fundur hefði verið
haldinn. Honum varókunnugt um,
hver væri formaður nefndarinnar
eða hvort hann hefði verið kosinn
eða tilnefndur. Aðspurður taldi
Zóphónías hæpið að ætlast til
árangurs hjá nefndinni, ef engir
fundir væru haldnir.
í útibúi skipulagsstjóra á Sauðár-
króki hefur einn maður starfað s.l.
þrjú ár, en hefur nú sagt upp starfi.
Zóphónías vissi ekki hver yrði
framtíð útibúsins, en sagði það sitt
álit, að sveitarfélögin muni yfirtaka
skipulagsmál til sín og ríkið sleppa
þeim smátt og smátt. „Ríkið hefur
nóg á sinni könnu, þótt það sé ekki
að vasast í sjálfsögðum sveitar-
Zóphónías Pálsson.
stjórnarverkefnum, þótt auðvitað
verði eitthvert eftirlit að vera. í
nágrannalöndum okkar hefur þetta
alls staðar orðið, að sveitarfélögin
hafa sjálf tekið að sér skipulag á
landi sínu og ég held, að sveitarfé-
lögin vilji þetta líka hér á landi. Það
mætti ákveða einhvern umþótt-
unartíma, t.d. 3-5 ár, og þá gætu
sveitarfélög tekið sig saman um
skipulagsstofur, ef þau vildu það“.
ár.
Dr. Jón Sæmundur Sigurjónsson:
Er Norðurland
vestra láglaunasvæði?
Þegar gluggað er í hagskýrslur má
finna út í fyrstu yfirferð, að
Norðurland vestra stendur illa í
samanburði við aðra landshluta
hvað snertir meðalatvinnutekjur,
þar sem það er í neðsta sæti með
14,8% undir landsmeðaltali at-
vinnutekna. Af því mætti leiða, að
hér væri um láglaunasvæði að
ræða. Því er það, að upp koma í
hugann helstu skilgreiningar á lág-
launasvæðum í fræðilegum skiln-
ingi og hugleiðingar um, hvort ekki
megi heimfæra þau sérkenni yfir á
heimabyggðirnar.
Nú er það svo að lág laun eru af-
skaplega afstæð hugtök. Skýrslur
sýna, að meðalatvinnutekjur eru
lægri á Norðurlandi vestra heldur
en t.d. í Reykjavík. Þar er þó ekk-
ert um það sagt, hvort lífsafkoman
sé betri eða verri á öðru svæðinu en
hinu. Fræðileg skilgreining á lág-
launasvæðum tekur þó einmitt til
lífsafkomunnar með öllum þeim
afleiðingum, sem slíkt hefur á
menningarleg samskipti. Fræðin
hafa alltaf tilhneigingu til að ræða
hlutina bókstaflega. Þannig eru til
láglaunasvæði t.d. í Kongó en alls
ekki á íslandi. Þær menningarlegu
afleiðingar, sem slíkt hefur fyrir
Kongó eru fjarri öllum sanni, þegar
litið er á einstök tekjusvæði á ís-
landi.
En er þá ekki samanburðurinn
við Reykjavík alveg einhlítur? I
skýrslu Framkvæmdastofnunar-
innar um vinnumarkaðinn 1980 frá
því t' apríl þ.á. sést, að meðal-
atvinnutekjur launþega eru nokk-
uð svipaðar á báðum svæðunum,
en helsti launamismunurinn felst
hjá þeim tekjuhópi, sem skil-
greindur er sem „eigendur", til að-
greiningar frá hinum ýmsu laun-
þegahópum. Norðurland vestra er
það landssvæði, sem hefur einna
hæst hlutfall bænda af íbúatölunni.
í skýrslunni segir, að sérstaka at-
hygli veki lágar tekjur í landbúnaði
og séu sérstakar orsakir fyrir því.
Bændur teljast til eigenda og fá því
ekki launamiða eins og launþegar,
Jón Sæmundur Sigurjónsson.
heldur skila þeir launaframtali,
sem lagt er til grundvallar trygg-
ingagjöldum, svokallaður trygg-
ingagjaldastofn. Hér er því ekki
um raunverulegar tekjur bænda að
ræða, en fyrir eigendur í heild eru
tekjutölur samkvæmt launafram-
tali hærri en skv. skattframtali.
Eðlilegt er því, að þeir landshlutar,
þar sem bændur eru hlutfallslega
fjölmennir hafi lágar meðaltekjui
vegna lágt reiknaðra launa þeirra.
Á hinn bóginn spegla tölur lands-
hluta, sem eru yfir landsmeðaltali,
hagstæða atvinnugreinasamsetn-
ingu, þ.e. þeir hafa hátt hlutfall
atvinnugreina, sem greiða hlut-
fallslega há laun.
Spurningin um það, hvort
Norðurland vestra sé láglauna-
svæði eða ekki, er með tilliti til
framansagðs því ekki sérlega
áhugaverð. Hitt er annað mál og
öllu áhugaverðara, að deyfð og
getuleysi stjórnvalda til að skapa
fjölbreyttara atvinnulíf og fleiri
atvinnutækifæri á þessu svæði, hafa
komið þeim stimpli á Norðurland
vestra, að hér sé mesta láglauna-
svæði landsins. Mál er að spyrna
við fótum.
Samdráttur í landbúnaði og fiskveiðum
kemur harðast niður á Norðurlandi
„Aðalmál fjórðungsþings að þessu
sinni verða atvinnumálin. Sú hag-
stæða búsetuþróun sem hefur að
undanfömu verið á Norðurlandi er
búin að vera. Fyrirsjáanlegur sam-
dráttur í landbúnaði og fiskveiðum
kemur harðar niður á Norðurlandi
en öðmm landshlutum og því er
nauðsynlegt að grípa til gagnráð-
stafana,“ segir Áskell Einarsson
framkvæmdastjóri Fjórðungssam-
bands Norðlendinga í viðtali við
Feyki.
Fjórðungsþing Norðlendinga er
nú haldið á Sauðárkróki 26. til 28.
ágúst í Gagnfræðaskólanum.
Fjórðungssambandið var stofn-
að árið 1945. Hugmyndin að sam-
bandinu kom fram á fundum presta
og kennara. Fyrsta þingið, sem
hægt er að kalla svo, var haldið í
kjallara Akureyrarkirkju. Aðilar
Fjórðungssambandsins þá voru
sýslufélögin ásamt kaupstöðunum.
Fyrstu árin var tekjð fram í reglum
Fjórðungssambandsins, að á fjórð-
ungsþingi ættu sæti meðal annarra
námsstjóri Norðurlands, vígslu-
biskup Hólastiftis og skólameistari
Menntaskólans á Akureyri. Sýnir
þetta vel tengslin við kennimann-
legt upphaf sambandsins. Meðal
mála sem sambandið beitti sér fyrir
í upphafi var einmitt að skipaður
yrði sérstakur námsstjóri fyrir
Norðurland, sem fékkst fram-
gengt. Annað mál, sem ekki hefur
náðst fram, er að biskup skuli sitja
á Hólum.
í fyrstu áttu aðeins kaupstaðir og
■sýslur aðild að sambandinu en með
tímanum hafa öll sveitarfélög í
fjórðungnum smám saman gerst
aðilar að þessu samstarfi. Þau mál
sem sámbandið hefur látið til sín
taka hafa einnig breyst töluvert í
tímans rás, í fyrstu var aðallega
fjallað um menningarmál, en nú
hafa þau vikið verulega fyrir
atvinnumálum og áætlanagerð.
Norðurlandi er skipt í tvö kjör-
dæmi og því vaknar sú spurning,
hvers vegna ekki séu þá einnig tvö
sambönd. Við spurðum Áskel Ein-
arsson framkvæmdastjóra Fjórð-
ungssambandsins að því.
„Hér áður var landinu skipt í
fjórðunga. Sambandið var stofnað
til að mynda sterk baráttusamtök
fyrir fjórðunginn allan til sóknar og
varnar. Samvitund Norðlendinga
er líka mjög sterk. Fjórðungssam-
bandið var stofnað áður en kjör-
dæmaskiptingin kom til.
Ef Fjórðungssambandinu yrði
skipt í tvennt væru þau samtök ekki
eins öflug til að vinna að stærri
málum, sem þarf sterka samstöðu
um. Fjórðungssambandið átti, að
ég tel, verulegan þátt í framvindu
steinullarmálsins og sömuleiðis
beitti sambandið sér fyrir lausn
Blöndumálsins. Aðalhættan við
það að mynda lítil samstarfssamtök
sveitarfélaga er meiri togstreita
milli héraða, kaupstaða og sveita.“
- Ef stærðin gerír Fjórðungs-
sambandið sterkt, værí þá ekkinær
að efla Samband íslenskra sveitar-
félaga?
„Það eru fjölmörg mál sem Sam-
band ísl. sveitarfélaga getur ekki
tekið á. Yfirleitt er það þannig, að
þegar komið er að byggðapólitísk-
um málum, þá er Samband ísl.
sveitarfélaga óvirkt, það vill hrein-
lega ekki taka slík mál upp á sína
arma. Reyndin hefur verið sú að
Fjórðungssambandið hefur oftar
verið í andstöðu við Samband ís-
lenskra sveitarfélaga vegna mála
sem eru byggðapólitísk.“
Áskell Einarsson.
- Eiga ekki Norðurland eystra
og vestra minna sameiginlegt en
áður? Á Norðuríandi vestra er t.d.
fræðsluskrifstofa fyrír kjördæmið.
Fjölbrautaskólinn er kjördæmis-
skóli, Skipulag ríkisins rekur útibú
i kjördæminu, og svo mætti lengi
telja.
„Ég tel fáránlegt að binda stjórn-
sýslu við ákveðna landshluta frekar
en verkefni. Ég held t.d. að alls-
endis óvíst sé hvort það henti að
stofna útibú frá ríkisstofnunum út
um land frekar en að tengja þjón-
ustudreifinguna aðild sveitarfélag-
anna.
- Á síðasta fjórðungsþingi var
sett á laggirnar nefnd til að fjalla
um skipulagsmál, sem hefur ekkert
starfað og leggur þar af leiðandi
ekkert til málanna á þinginu núna.
Hvað kemur til?
„Ég verð að taka þetta á mig
sjálfur. Málið er mjög umsvifa-
mikið og viðkvæmt. í þessu máli
hafa einnig verið að skapast ný
viðhorf, þar sem félagsmálaráðu-
neytið hefur lagt fram stefnu í mál-
inu, það vill að ráðnir verði sérstak-
ir skipulagsráðgjafar, og ættu þá
viðkomandi sveitarfélög eða sam-
tök þeirra aðild að þessari starf-
semi. Þróunin er sú, að skipulags-
vinnan er að færast meira inn á al-
mennar arkitektastofur hvort sem
það er æskilegt eða ekki. Ég held
að sú þróun haldi áfram. Það er svo
alveg nauðsynlegt að arkitektar
starfi úti á landi, þannig að ekki
þurfi að leita í sífellu til Reykjavík-
ur með alla teikni- og skipulags-
vinnu.“
- Búið er að ráða sérstakan iðn-
ráðgjafa, sem starfar hér á skrif-
stofu Fjórðungssambandsins,
hvernig er hans hlutverki háttað?
„Hann átti að ferðast um
Norðurland allt, heimsækja fyrir-
tæki og leiðbeina þeim sem eru að
setja á fót ný fyrirtæki. Raunin
varð hins vegar sú, að hann var lán-
aður til starfa fyrir samstarfsnefnd
um iðnþróun í Eyjafirði samkvæmt
beinum tilmælum iðnaðarráð-
herra. Ég var mjög óánægður með
þetta mál allt. Það kemur hins veg-
ar til með að breytast til batnaðar
fljótlega," segir Áskell og vill
greinilega sem minnst um þetta
ræða. Talinu er því beint að öðru,
samgöngum.
Samgöngur milli Norðurlands-
kjördæmanna eru frekar lélegar,
flutningabílar ganga á milli,
Norðurleiðarrútan á þar leið um,
en um annað er varla að ræða.
Samgöngur íbúa t.d. á Norðurlandi
vestra eru meiri og þægilegri við
Reykjavík heldur en Akureyri.
Áskell er spurður hvort honum
finnist að bæta eigi og auka sam-
göngur milli kjördæmanna.
„Já, tvímælalaust, það er stað-
reynd að viðskipti hafa farið vax-
andi. Það er að leita langt yfir
skammt í mörgum tilfellum að leita
til Reykjavíkur með ýmiss konar
þjónustu, sem býðst annars staðar í
fjórðungnum. Hér vantar gagn-
kvæma kynningu. Best er þó að
efla þjónustuna heima fyrir þannig
að menn séu sem mest sjálfbjarga.
Hlutfall fólks í þjónustugreinum
hér á Norðurlandi er lágt. Fram-
leiðslan og þjónustan eiga að fylgj-
ast að. Reykjavík á ekki að njóta
margfeldisáhrifa atvinnurekstrar
úti á landi.
Það er afturkippur í landsbyggð-
arstefnu um þessar mundir, hlutur
höfuðborgarinnar mun aukast
óeðlilega mikið á næsta áratug ef
við grípum ekki inn í gang mála,“
sagði Áskell að lokum.
Það hefur legið það orð á, að
fjórðungsþing væri gagnslaus
kjaftasamkoma, þar sem pappír
væri dreift í miklu magni. Hvort
þetta er rétt geta þeir, sem hafa að-
stöðu til, kynnt sér með því að
fylgjast með störfum þingsins, sem
er öllum frjálst sem vilja.
-GM
Jón Karlsson formaður verkamannafélagsins Fram á Sauðárkróki:
Hefjum Norðurland upp úr láglaunafeninu
Verði engin stóráföll, virðist mega
gera sér vonir um að ýmislegt gangi
Norðurlandi vestra í haginn nú í
næstu framtíð. Sem betur fer höfðu
úrtölumenn ekki erindi sem erfiði í
þeirri iðju sinni að reyna að koma í
veg fyrir Blönduvirkjun eða bygg-
ingu steinullarverksmiðjunnar á
Sauðárkróki.
Þessar framkvæmdir, sérstak-
lega virkjun Blöndu, munu skapa
mikið líf og athafnir á ýmsum
sviðum. Það munu leysast úr læð-
ingi öfl sem ekki hafa haft tækifæri
til að njóta sín. Fjármunir munu
flytjast inn á svæðið og verða nýttir
til ýmissa gagnlegra hluta. E.t.v.
skapast spenna í atvinnulífi um
tíma, sem hefur einhverjar nei-
kvæðar afleiðingar, en ekki ætti
það að þurfa að verða til skaða.
Atvinnu- og athafnalíf hér í þess-
um landshluta hefur aldrei haft ein-
kenni spennu eða ofþenslu - nema
kannski á síldarárunum á Siglufirði
og Skagaströnd. Þessi einkenni
hefir hinsvegar mátt sjá víða ann-
arsstaðar og orðið óumdeilanlega
til að auka tekjuöflun og bæta hag,
sérstaklega láglaunafólks.
Þróun tæknibúnaðar og við
stjórnun fyrirtækja hefur verið
hægari hér en í flestum landshlut-
um öðrum. Að einhverju leyti má
það sjálfsagt rekja til skorts á fjár-
magni til uppbyggingar fvrirtækja
því að hér á svæðinu hafa sjaldnast
verið skilyrði til fjármunamyndun-
ar svo neinu nemi - og sennilega
aldrei fram yfir það sem gerist al-
mennt í landinu. Hér hefir yfirleitt
ekki skapast sú eftirspurn eftir
vinnuafli að fyrirtækin hafi ekki
getað ráðið ferðinni um kaupgjald
- og þá oftast fylgt dyggilega hinum
lægstu skráðu töxtum. Ýmsir fleiri
þættir koma þarna til greina, en af-
leiðing alls þessa er m.a. sú, að
Norðurland vestra er láglauna-
svæði. Er sú skoðun m.a. á því reist
að í kjördæminu byggir fleira fólk
afkomu sína á landbúnaði en ann-
arsstaðar gerist, en með aukinni
tæknivæðingu í landbúnaðr, svo og
samdrætti í framleiðslu, minnkar
vinnuaflsþörfin við hinl hefð-
bundnu sveitastörf.
Þessar ástæður allar þarf að hafa
í huga þegar tekist verður í alvöru á
við það að hagnýta hinar miklu
framkvæmdir sem væntanlegar
eru, til átaka í atvinnumálum sem
miði að því að bæta búsetuskilyrðin
í kjördæminu. - Á það má gjarnan
minna í þessu sambandi, að af 8
kaupstöðum og þéttbýliskjörnum,
eru 6 þeirra hitaveitustaðir.
Til að nýta það lag sem nú gefst
til alhliða framfarasóknar og auk-
inna athafna, þarf skipulag og
hagsýni. Reynir nú vissulega á for-
ystumenn sveitarfélaga og athafna-
Íífs. Eðlilegast er að sveitarstjórnir
taki hér forystu um skipulagingu
vinnubragða, því að svo sem efna-
hag einstaklinga og fyrirtækja er
háttað, er óvíst að annar farvegur
finnist fyrir þá fjármuni og vinnu
sem þarna þarf að leggja af
mörkum. Ekki væri óeðlilegt að öll
sveitarfélög kjördæmisins legðu fé
til rannsókna og undirbúnings að
stofnun t.d. 2-3ja fyrirtækja, til að
byrja með, sem væru af áþekkri
stærð og steinullarverksmiðjan. Ef
samstaða myndast um slíkt átak,
Jón Karlsson.
ætti staðarval þeirra ekki að verða
óyfirstíganlegt. Jafnframt þessu
þarf að gera átak í samgöngumál-
um, sérstaklega vegamálum, þann-
ig að færa megi staði og byggðarlög
„nær“ hvert öðru. Þannig gæti
kjördæmið í heild færst til þeirrar
áttar að verða eitt atvinnusvæði.
Undanfari þessara átaka yrði
óhjákvæmilega vönduð og ítarleg
áætlanagerð. Hún þarf að verða
víðtæk, og auk atvinnumála þarf
hún að ná til allra meginþátta þjón-
ustu og bættrar aðstöðu á hverjum
stað, s.s. skóla, heilsugæslu, bygg-
ingarlóða, gatnakerfa og veitna
o.s.frv. Jafnframt mannfjöldaspá
og áætlun um fjölgun fólks, þarf að
fylgja áætlun um útvegun peninga
til að koma áformuðum fram-
kvæmdum í kring.
Á grundvelli þeirra áforma sem
hér er lauslega drepið á, væri senni-
lega rétt að efna til formlegra sam-
taka sveitarfélaganna í kjördæm-
inu. Þau eru eðlilegasti og heppi-
legasti vettvangurinn til að takast á
við verkefni af þessu tagi og þess
vegna betur búin til átaks með því
að hafa með sér skipulögð samtök.
Slík samtök þurfa að hafa ákveðin
markmið fyrir stafni og vinna að af-
mörkuðum og þörfum verkefnum.
Ef t.d. áætlanagerð í líkingu við
það sem hér er lítillega drepið á,
svo og framkvæmdir verða að veru-
leika er engin hætta á að slíku sam-
bandi yrði haldið saman eingöngu
sambandsins vegna. Hagsmunir
íbúanna í kjördæminu hljóta að
vera þeir, að skapa hér möguleika
til betri afkomu einstaklinga og
fyrirtækja og hefja kjörin upp úr
því láglaunafeni sem hér er. Til
þess þarf að búast þeim vopnum
sem tiltæk eru og best henta.
Þess hefur orðið vart að ýmsir
renna huganum að því, hvort svæð-
isbundnir kjarasamningar verka-
lýðsfélaga væri hagstæðari leið fyrir
fólk út um land, en það fyrirkomu-
lag sem ríkt hefur nú um alllangt
skeið. í þessu sambandi þarf að
hafa viss atriði í huga. Eitt er það
að það eru ætíð tveir aðilar sem við
samningaborð sitja og semja. Það
vill á stundum gleymast þegar deilt
er á verkalýðsforystuna fyrir lélega
frammistöðu í samningum. Annað
atriði er hin nánast algjöra miðstýr-
ing Vinnuveitendasambands. Hún
leiðir af sér múlbindingu vel flestra
fyrirtækja vítt um landið, þannig
að þeim líðst ekki að gera aðra
samninga en þá sem VSÍ eru þókn-
anlegir. Hinsvegar er það víst, að
með svæðissamningum, sem fara
fram heimafyrir, eru samnmga-
menn nær því fólki sem þeir semja
fyrir; geta haft við það samráð og
skynja á allan hátt betur aðstæður á
heimavelli. Þá má ekki gleymamis-
munandi viðhorfum stjórnenda
fyrirtækja og sveigjanleika varð-
andi kaup og kjör. Hinsvegar geta
aðstæður verið þannig, að hægt er
að gera samninga sem gefa fólki
meiri tekjur en annars. E.t.v.
kunna að skapast slíkar aðstæður
hér sem gæfu þá möguleika víðar
en við sjálfar virkjunarfram-
kvæmdirnar við Blöndu. En minn-
ast má þess, að oft hefur komið í
ljós, að þótt þensla í atvinnulífi hafi
leitt til yfirborgana hefir jafnan
reynst erfitt að festa það ástand í
samningi.
Hér hefir lítillega verið velt
vöngum yfir þeim breytingum sem
geta orðið á aðstæðum þegar stór-
framkvæmd sem Blönduvirkjun
kemur inn á láglaunasvæðið
Norðurland vestra. Bent hefir ver-
ið á nauðsyn áætlanagerðar um efl-
ingu atvinnulífs og þjónustu til að
nýta það lag sem nú gefst, með sem
víðtækastri samvinnu staða og
byggðarlaga og nauðsyn á nánara
samstarfi sveitarfélaga í kjördæm-
inu.
Það tækifæri sem nú gefst til að
vinna skipulega og markvisst að því
að treysta undirstöður farsæls
mannlífs á Norðurlandi vestra,
kemur ekki aftur. Verði það ekki
nýtt, má búast við að í þessum
landshluta verði áfram - eftir virkj-
un Blöndu - þær lágu tekjur og
atvinnuleysi - augljóst og dulið -
sem verið hefir.
Leita samstarfs við S.Í.S.
Blaðamaður Feykis hitti að máli
Sverri Sveinsson, veitustjóra á
Siglufirði, sem einnig á sæti í bæjar-
ráði og atvinnumálanefnd bæjar-
stjórnar Siglufjarðar, og spurði um
atvinnuástand á Siglufirði.
„Að undanförnu hefur atvinnu-
málanefnd kannað atvinnuhorfur á
Siglufirði með viðræðum við
forráðamenn fyrirtækja. Niður-
stöður þeirra viðræðna verða lagð-
ar fyrir bæjarstjórn á næsta bæjar-
stjórnarfundi, sem verður í byrjun
september," sagði Sverrir.
„Þau atriði, sem atvinnumála-
nefnd telur nauðsynleg til þess að
atvinna verði hér næg og örugg í
næstu framtíð, eru þessi:
1. Að einhver loðnuveiði verði
leyfð í ár og tryggt að SR á
Siglufirði fái eðlilegan ihhit úr
þeim afla.
2. Að rekstur Sigló-síldarverk-
smiðjunnar stöðvist ekki.
3. Að útgerð fjórða togaransverði
tryggð héðan, til frambúðar.
4. Að hér verði hafin söltun síldar
nú í haust.
5. Að það takist að halda gangandi
þeim iðnfyrirtækjum sem hér
hafa verið starfandi s.s. Húsein-
ingum og saumastofunni Salínu
og að samstarf takist við SÍS um
eðlilega þátttöku samvinnu-
hreyfingarinnar í atvinnurekstri
í bænum.
6. Að næg atvinna verði sköpuð í
vetur fyrir iðnaðarmenn, ann-
aðhvort á þann veg, sem á er
bent að framan, eða með því að
hægt verði að gera tilboð í verk-
þætti við Blönduvirkjun, sem
gætu leyst þann vanda.“
- Þú segir samstarf við SÍS um
þátttöku í atvinnurekstrí á Siglu-
fírði?
„Mér hefur fundist atvinnulíf á
Siglufirði alltof einhæft og þrátt
fyrir mikla ríkisforsjá í uppbygg-
ingu þess, þá er það oft æði þungt í
vöfum við ýmsar ákvarðanir og hér
hefur einkaframtak ekki notið sín
að ráði síðan á síldarárunum.
Því er nefndin sammála um að
fara þess á leit við samvinnuhreyf-
inguna, að á Siglufirði verði á
hennar vegum komið á fót umtals-
verðum atvinnurekstri. Stjórn
Sambandsins hefur þegar verið
skrifað í því efni og óskað við-
ræðna.“
- Og svo nefnir þú Blönduvirkj-
un?
„Það er ljóst, að stefna Lands-
virkjunar og ríkisstjórnarinnar er
sú, að við íslendingar eigum að
geta ráðið við gerð virkjana okkar í
framtíðinni og í því sambandi var
brotið blað við byggingu Hraun-
eyjafossvirkjunar, með smærri
verkútboðum.
Á Norðurlandi vestra eru af eðli-
legum ástæðum ekki neinir stórir
verktakar, en á hinum ýmsu stöð-
um góðir fagmenn.
Brýn nauðsyn er því á, að þessir
aðilar nái saman þannig, að sá
hagur, sem felst í þessari mann-
virkjagerð, nýtist heimamönnum
eins mikið og mögulegt er.“
- Telur þú að atvinnumála-
nefndirnar eigi að hafa forgöngu í
því efni að koma saman þessum
hagsmunaaðilum?
„Mér finnst eðlilegt að verktakar
sameinist sjálfir og þá innan sér-
sviða, en alls ekki óeðlilegt að
atvinnumálanefndirnar myndu
boða til fundar sameiginlega um
þetta.“ ss/ár-
Þórður Skúlason sveitarstjóri:
Heimamenn
verða að hefja
undirbúning
Síðan lausn fékkst á hinu svokall-
aða Blöndumáli, hefur verið til-
tölulega hljótt um það mál og þær
framkvæmdir, sem fyrirhugaðar
eru.
Það er hinsvegar ljóst, að í sumar
verður unnið fyrir umtalsverða
fjármuni, við undirbúning fyrir-
hugaðrar virkjunar. Því fé verður
fyrst og fremst varið til áframhald-
andi hönnunar, rannsókna og mæl-
inga, m.a. veiðirannsókna í
Blöndu og Svartá, auk tilrauna
með áburðargjöf á heiðalönd. Þá
mun verða unnið að vegagerð fram
Blöndudal að virkjunarstað og
vega- og brúargerð á heiðunum,
samkv. samkomulagi við bændur.
Einnig verður lögð raflína að virkj-
unarstað og unnið að uppsetningu
girðinga. Þessar framkvæmdir sem
nú er unnið að og upp hafa verið
taldar, eru þó tiltölulega smáar í
sniðum miðað við það sem síðar
verður.
f umræðum um virkjun Blöndu
beittu talsmenn virkjunarinnar
gjarnan fyrir sig þeim rökum, að
Blönduvirkjun yrði lyftistöng í
atvinnulífi kjördæmisins, sem væri
gróskulítið og einhæft. Jafnframt
var bent á að meðaltekjur væru
lægri hér en í öðrum kjördæmum.
Eigi Blönduvirkjun að skila
þeim ábata í atvinnulegu tilliti, sem
vonir manna hafa staðið til, verða
heimamenn nú þegar að hefja
undirbúning að því að taka að sér
þær framkvæmdir, sem framundan
eru. Verktakar, véla- og tækjaeig-
endur og fyrirtæki í byggingariðn-
aði og öðrum greinum, verða að
fylgjast vel með útboðum og undir-
búa vandaða tilboðsgerð. Líklegt
er þó, að framkvæmdir verði svo
stórar að tiltölulega smáir verktak-
ar eigi ekki auðvelt með að taka
þær að sér. í þeim tilfellum þyrftu
fleiri aðilar að mynda með sér sam-
starf um að standa saman að fram-
kvæmdum. Samstarf fyrirtækja og
verktaka á hinum ýmsu stöðum í
kjördæminu kæmi vel til álita og
gæti orðið árangursríkara en sam-
keppni þeirra á milli. Ef til vill
kæmi til greina, að heimamenn
stofnuðu með sér eitt öflugt verk-
takafyrirtæki, sem gæti tekið að sér
stærstan hluta framkvæmda við
virkjunina. Verktakar, iðnaðar-
menn og stjórnendur fyrirtækja hér
í þessu kjördæmi ættu á margan
hátt að vera betur undir það búnir
að takast á við stórverkefni hér á
heimaslóðum heldur en aðkomu-
menn. Vissulega aukast atvinnu-
tekjur og vinnuframboð í kjör-
dæminu þó aðkomumenn taki að
sér framkvæmdir, en þá má reikna
með að stór hluti fjármagns flytjist
burtu úr héraði og nýtist ekki til
uppbyggingar verktaka og atvinnu-
fyrirtækja hér. Eftir því sem
heimafyrirtæki fá stærri hlutdeild í
verklegum framkvæmdum ættu
þau að eflast og verða betur búin til
að sinna öðrum framkvæmdum á
svæðinu. Verktækni, kunnátta og
reynsla kæmi að notum á öðrum
sviðum.
Töluverðar vegaframkvæmdir
hafa verið hér í þessu kjördæmi í
sumar, m.a. hefur verið unnið að
jöfnunarlagi og lagningu „klæðn-
ingar“ á þjóðvegi. Þessar fram-
kvæmdir hafa að stærstum hluta
verið unnar af aðkomuverktökum.
Flest bendir til að lagning bundins
slitlags á þjóðvegi verði vaxandi
verkefni hér í þessu kjördæmi á
næstu árum. Er hér ekki einnig um
að ræða verkefni, sem heimamenn
ættu að gefa gaum og taka að sér,
frekar en að láta aðkomuverktaka
vinna? Heimamenn ættu á margan
hátt að vera betur í stakk búnir til
að vinna þau verk en aðkomu-
menn. Vantar hér ef til vill betri
skipulagningu og aukið samstarf?
Full ástæða er til að sveitar-
stjómir þéttbýlisstaðanna taki
þessi mál til umfjöllunar hver á
sínu svæði og sameiginlega. Haldi
fundi með verktökum, iðnaðar-
mönnum og öðmm aðilum sem
beina hagsmuni kynnu að hafa af
framkvæmdunum. Einnig væri
hugsanlegt að koma á fundum með
þeim mönnum sem undirbúa fram-
kvæmdir, þar sem þeir skýrðu fyrir
heimamönnum eðli og umfang
þeirra framkvæmda sem fyrirhug-
aðar em á hverjum tíma, með góð-
um fyrirvara. Sveitarstjórnirnar
gætu með þvílíku fundahaldi stuðl-
að að kynningu og samstarfi þess-
ara aðila. Það er ein leiðin til að
auðvelda heimamönnum að taka
að sér þau stóru verkefni, sem við
blasir að unnið verður að hér í kjör-
dæminu á næstu árum og á ég þá
sérstaklega við Blönduvirkjun.
Þórður Skúlason.
4 • Feykir
Feykir 5