Feykir - 20.12.1995, Síða 12

12 FEYKIR 45/1995
Vissi meira um bæina í næstu dölum við
Þingið en um göturnar í Reykjavík"
Guðrún J. Halldórsdóttir fyrrv. alþingismaður Kvennalistans.
Lesandi góóur. Þegar ég lít til baka
finnst mér aó ég geti ekki annaó
sagt en að ég hafi verið lánsöm í líf-
inu. Stundum heíur glópalánið
bjaigað mér, stundum finnst mér að
vemdarhendur hafi veriö aó verki.
Ég fæddist uppi í Kleppsholti áriö
1935. Þá var enn kreppa og þröngt
í búi hjá öllum almenningi. Móöir
mín sagöi mér, að stundum hefói
hún á þessum árum, þ.e. fyrir 1940
ekki vitaó, hvaö hún gæti haft í
matinn næsta dag. Þá var hennar
ráö að biöja guö um hjálp og aldrei
brást henni það aó bæninni var
svarað og einhver úrlausn fannst.
Kleppsholtið var á þessum árum á
mörkum sveitar og borgar og lífið þar með
nokkuð öðrum blæ heldur en í Vestur-,
Mið- og Austurbæ. Víða voru húsdýr, að-
allega kýr og hænsni, tún breiddu úr sér
um allan Laugardalinn, og heyskapur var
heilmikill. Sumir voru einnig með hesta,
t.d. Magnús, faðir Sigurðar A. Magnús-
sonar, en Sigurður hefur skrifað snilldar-
bók, Undir kalstjömu, um æsku sína á
þessum slóðum. Æska mín var samt harla
ólík hans æsku, þótt sama væri umhverfið.
Foreldrar mínir voru báðir Húnvetning-
ar aó ætt og uppruna og raunar skyld, en
samt hafði uppvöxtur þeirra verið harla
ólíkur. Faðir minn hét Halldór Jónsson f.
6. maí 1894 og móðir mín Þorbjörg Jóns-
dóttir f. 4. janúar 1900. Föðurforeldrar
mínir þau Guðrún Ólafsdóttir frá Eiríks-
staðakoti í Svartárdal og Jón Ólafsson ffá
Leysingjastöðum í Þingi bjuggu sinn stutta
búskap á Másstöðum í Vatnsdal, en urðu
fyrir því óláni að skriða tók allan búsmala
þeirra og batt það enda á búskap þeirra.
Guðrún gerðist ráðskona í Galtanesi í
Víðidal en Jón var lausamaður og fékkst
við tamningar og varð raunar víðþekktur
hestamaður. Hann varð síðar bóndi á Mýr-
arlóni ofan við Akureyri og ætíð kenndur
við þann bæ. Faðir minn fæddist eftir að
þau slitu búskap og ólst upp hjá móður
sinni ásamt eldri systur sem Ingibjöig hét.
Ingibjöig var námshestur mikill og braust
til mikillar skólagöngu innan lands og
utan. Varð ffamkvæmdastjóri KFUK á
Norðurlöndum og síðar rithöfundur og
fyrirlesari í Englandi. Halldór faðir minn
gekk hins vegar eina viku á ævi sinni í
skóla. Samt talaði hann norsku og dönsku,
skildi sænsku og hrafl í fleiri málum. Höf-
uðáhugamál hans voru þó jarðfræði og
landaffæði. Hann var sem sagt dæmigerð-
ur sjálfmenntaður, greindarmaður, eins og
mörg önnur böm lióinnar aldar.
í sveit á ættarslóð
í júní 1942 kom ég í fyrsta sinn á Norð-
urland. Jón Kr. Jónsson, afi minn á Más-
stöðum, varð 75 ára 28. júní og við
mamma fómm að heilsa upp á hann. Ekki
svo að skilja að ég þekkti ekki Húnavatns-
sýslu fyrir, síður en svo. A bemskuheim-
ili mínu í Reykjavík var um fátt meira rætt
en Vatnsdalinn og Þingiö og Húnavatns-
sýslumar yfirleitt. Ég vissi meira um bæ-
ina í næstu dölum við Þingið heldur en um
götur Reykjavíkur og karlamir og konum-
ar þar vom mér miklu kunnuglegri en þeir
sem settu svip á bæ í Reykjavík. Þetta
kemur til af því að ég er Húnvetningur í
ótal ættliði aftur og slíkt verður ekki skol-
að af á einni kynslóð. Aldrei þegar ég ek
um Húnavatnssýslu finnst mér ég vera ein
á ferð. Ég veit og finn að á hverjum götu-
slóða em spor forfeðra minna og ættingja
og ég þekki örlög þeirra margra þó að hula
tímans hafi breiðst yfir sögu þeirra að
miklu leyti. Gaman væri að vera skáld og
geta skrifað nokkrar Guðrúnar ffá Lundi
bækur um sögu þess.
Þessi koma mín í afmæli afa á Más-
stöðum var upphafið að því að ég var sum-
ar eftir sumar í sveit í Húnavatnssýslu.
Fyrst hjá afa þar sem ég gat mér það helst
til frægðar að detta þrisvar í flórinn sama
daginn. Afi og Halldóra síðari kona hans
vom framfarafólk. Ræktuðu grænmeti
meira en flestir aðrir, komu upp trjágarði
með gosbmnni og settu upp saunabað í
torfbænum sínum. Stundum fékk ég að
vera hjá afa úti í smiðju og horfa á hann
smíða skeifur. Hann átti líka rennibekk
inni í baðstofú þar sem hann renndi stóra
og smáa hluti. Hjá þeim var ég þó aðeins
eitt sumar en fór næsta sumar að Bjama-
stöðum til móðursystur minnar, Guðrúnar,
og var þar í fimm sumur. Þar lærði ég að
kveðast á, Pálmi bóndi kenndi mér það.
Og þama tók ég þátt í öllum almennum
sveitastörfum.
Bærinn á Bjamastöðum var torfbær og
að hluta til á annað hundrað ára gamall.
Jarðnæði er lítið á Bjamastöðum og sótt-
um við engjar á stórbýlinu Hjallalandi. Við
fómm ríðandi að morgni og höfðumst við
á engjunum til kvölds. Engjamar vom líka
hólmar úti í Hóðinu sem er stórt stöðuvatn
yst í Vatnsdal og myndaðist við mikil
skriðuhlaup úrfjallinu um 1720. Djúpt var
á milli sumra hólmanna og þurfti stundum
að gæta að sér svo hestamir lentu ekki í
hyljum og fæm á sund. Þetta vom dýrðar-
dagar. Auðugir af reynslu og hæfilegri
vinnu fyrir ungar herðar.
Dvölin í Vatnsdal og Víðidal
mótaði mig mjög
Guðrún frænka mín og Pálmi maður
hennar áttu þrjá syni. Sá yngsti, Ellert, var
helsti leikfélagi minn. Var ekki laust við að
ég hefði slæm áhrif á hann á köflum, var
enda eldri og brellóttari. Eitt sinn, til dæm-
is, höfðum við fengið leyfi Pálma bónda til
að ríða milli hliðanna sem girtu af landar-
eignina. Okkur fannst þetta afar gaman og
ég gaukaði því að Ella, að pabbi hans hefði
ekki sagt hve oft við mættum fara. Þetta sá
Elli, að var ekki nema satt og við hófum
nú þeysireið milli hliðanna meðan Pálmi
faðir hans var reiðari og reiðari heima á
hlaði. Loks sáum við að við væmm að
gangaoflangt enda hestamir þreyttir eft-
ir strit dagsins og héldum til bæjar og biðu
okkar óblíðar viðtökur. En ekki var þetta
erft við okkur lengi. Hey var bundið á
engjum og það flutt á klakk til lands og
stundum alla leið út að Bjamastöðum.
Þessir búskaparhættir vom að hverfa með
nýrri tækni og heyra nú sögunni til.
Síðustu tvö sumrin mín í Húnvatns-
sýslu var ég á Litlu-Asgeirsá í Víðidal hjá
systur minni Elínborgu og manni hennar
Halldóri Gíslasyni frá Hvarfi. Þau bjuggu
á Litlu-Ásgeirsá sem var bær rétt á móti
Galtanesi þar sem faðir minn fæddist og
var ég nú enn á ættarslóðum, og í Auðunn-
arstaðakoti handan Víódalsár, skáhallt
sunnan Auðunnarstaða, hafði amma mín
Elínborg fæðst. Á Litlu-Ásgeirsá var líka
torfbær og varð að ná í vatn út í ána sem
fellur í fallegum fossi milli Stóm- og Litlu-
Ásgeirsár. Halldór mágur minn var dugn-
aðarmaður og slík hamhleypa að hann
hljóp jsegar hann rifjaði flekki og annað
var eftir því. Hann hafði geysimikla og fall-
ega tenórrödd og söng mikið. Systir mín
hafði líka gaman af söng og kastaði einnig
fram vísum. Þennan hæfileika hafði hún
frá föður mínum sem var góður hagyrð-
ingur. Þau Elínborg systir og Halldór
keyptu sér eyðijöiðina Kambshól í Víðidal
sem var heiðarbýli. Þau byggðu upp á
jörðinni og bjuggu þar myndarbúi. Nú var
Halldór látinn og sonur þeirra tekinn við
búi. Pabbi byggði fyrir þau bæjaihúsið og
hafði af því mikla gleði.
Hann hafði meðan bömin hans vom í
bemsku á Másstöðum sent þeim lítið oigel
að gjöf. Nú var oigelið flutt að Kambshóli
og möig kvöldin komu sveitungamir sam-
an í Kambshól og spiluðu á orgelið og
sungu fram á nótt. Nú er þetta orgel í
byggðasafninu í Hrútafirði. Þau hjónin
áttu tvö böm, Jón og Elísabetu. Jón býr á
Kambshóli og Elísabet er gjaldkeri í spari-
sjóðnum á Hvammstanga.
Dvölin í Vatnsdal og Víðidal mótaði
mig mjög og gaf mér innsýn í tilveru fólks
til sveita sem gagnast hefur mér vel á lífs-
leiðinni. Það má segja að borgin og sveit-
in eigi jöfn ítök í mér. Þegar ég var ung
fyrir norðan þurfti ég ætíó að standa klár
á því að verja Reykjavík og Reykvíkinga
en fyrir sunnan skipa ég mér í hóp þeirra
sem tala máli sveitanna og reyni að stuðla
að þeirra hag.
Búskapur var að mesm lífrænn þegar
ég var fyrir norðan og ég er ekki í
nokkmm vafa um, að í lífrænni ræktun og
ræktun landsins, baráttu gegn örfoki og
ræktun nytjaskóga er fólgin framtíö Is-
lands, ekki síður en í hinni mannlegu
þekkingarauðlind sem við verðum líka að
hlúa að, og margir mæra sem helstu auð-
lind okkar.
(Kaflabrot úr bókinni, Lífsgleði, frá
Hörpuútgáfunni.