Feykir - 22.01.1997, Page 5

3/1997 FEYKIRS
Steinn Rögnvaldsson á Hrauni
með eldri dótturina, Herdísi
Hrauns. Síðan séu þau með
póstinn.
„Mér líkar bara vel í póstinum.
Ég er nú ekki alveg ein í póstinum
yfir vetrartímann, nema færið sé
þannig. Steini hjálpar mér oft, en
það hefur kannski verið minna síð-
asta árið, því við höfum verið að
endurbyggja fjárhúsin. Það er líka
fínt að komast út af heimilinu til að
hitta annað fólk. Það er nauðsyn-
legt líka”.
Hverjar finnst þér nú bestu
stundirnar í sveitinni?
„Morgnarnir eru yndælir á vor-
in, þegar sauðburðurinn stendur
yfir. Þá er stundum alveg glans-
bjart, og þegar maður kemur út í
dyrnar heyrist í æðarfulginum, sem
hefur sín sérstöku hljóð. Það er
alltaf gaman að taka á móti
lömbunum og mér finnst vorin
stórkostleg þegar það er svona
bjart. Mér finnst birtan skipta svo
miklu máli hérna. Mér er alveg
sama þó það sé ekki eins heitt á ís-
landi og í Danmörku. Annars er ég
svo heppin að geta skroppið til
Danmerkur og verið þar 3-4 vikur
yfir veturinn. Ég er búin að fara í frí
þangað þrjá síðustu vetur, en hef
ekki farið núna í vetur”, sagði Mer-
ete að endingu.
Hvað er
Þann 17. desember sl.
felldi Félagsdómur úrskurð í
ágreiningsmáli Verkalýðs-
félagsins Fram við Fiskiðjuna
Skagfirðing. Stóð deilan um
lögmæti þess að tilkynna
vinnslustöðvun við frysti-
deild fyrirtækisins á Sauðár-
króki og saltfiskvinnsluna á
Hofsósi frá 12. ágúst til 1.
október. I raun og veru var
tekist á um þetta eina orð;
hráefnisskortur. Um túlkun-
ina á því gekk dómurinn fé-
laginu og starfsfólki í vil, sem
kunnugt er.
Við málflutninginn kom
fram að íyrirtækið kvað á-
stæðu þessarar ákvörðunar
vera hráefnisskort og síðan
taprekstur í þessum umræddu
vinnslugreinum. Vfl. Fram
taldi hinsvegar að eftir að það
tímabil hófst, að sannanlega
væri til nægjanlegt hráefni á
vegum fyrirtækisins og gæti
ekki staðist að hægt væri að
halda fólki án vinnu vegna
hráefnisskorts. Taprekstur
kæmi þessu máli ekki við.
Væri hann til staðar væru
önnur rekstrarúrræði sem
ættu við en þau að hætta
vinnslu og setja fólkið á at-
vinnuleysisbætur.
Atvinnuöryggi
Lengi framan af öldinni
sem nú er senn liðin, var at-
vinnuöryggi þess fólks sem
hafði afkomu sína af vinnu
við fisk í landi lítil. I áratugi
fylgdi það reyndar ýmsum
öðrum starfsgreinum, hvað
þetta snerti. en eftir því sem
atvinnulífið varð fjölbreyttara
og fólk gat ráðið sig í „fasta“
vinnu, var áberandi hvað
starfsöryggi fiskvinnslufólks-
ins var lítið. Sveiflaðist það
eftir því hvernig hagaði til
með hráefnisöflun. Það, nán-
Lcikflokkurinn á Hvammstanga
Æfir Skáld-Rósu
Leikflokkurinn á Hvamms-
tanga hefur tekið til æfinga
leikritið Skáld-Rósu eftir Birgi
Sigurðsson. Leikstjóri er Hörð-
ur Torfason, leikari og vísna-
söngvari. Þetta er fjórða upp-
setning Harðar með leikflokkn-
um frá árinu 1993. Leikendur í
verkinu eru 23 og áætluð frum-
sýning í lok febrúar.
Skáld-Rósa byggir á ævi og
ástum Rósu Guðmundsdóttur eða
Vatnsenda-Rósu eins og hún var
líka kölluð. Rósa fæddist á Þor-
láksrnessu á því herrans ári 1795
að Asgerðarstöðum í Hörgárdal.
Hún var ung í vistum á Möðru-
völlum og þaðan lá leið hennar í
Húnavatnssýslur. Hún giftist Ólafi
Ásmundssyni en átti í hjónabandi
sínu ástarsamband við Natan Ket-
ilsson sem myrtur var á Illuga-
stöðum. Morðið á á Natan leiddi
síðan til síðustu aftöku á íslandi
þar sem Agnes Magnúsdóttir og
Friðrik Sigurðsson vom háls-
höggvin að Þrístöpum í Vatnsdals-
hólum. Rósa og Natan áttu böm
saman og til Natans orti Rósa
ljóðabréf sem er annað tveggja
ljóðabréfa eftir hana sem varð-
veist hafa til jressa dags.
Skáld-Rósa var frumsýnd í
Iðnó af Leikfélagi Reykjavíkur
árið 1978.
ST.
hráefnisskortur?
„Þetta er
neyðarréttur
sem ekki
er heimilt að
nota nema
sem slíkan“.
ast eitt verkafólks bjó við þau
kjör að verkstjórar gátu sagt
við það að kveldi, að ekki
væri þörf fyrir vinnu þess
næsta morgun eða næstu
daga. Það yrði látið vita.
Sumsstaðar var notuð sú að-
ferð að draga flagg að húni á
áberandi stað, sem merki
þess að nú hæfist vinna næsta
dag.
Kauptryggingar-
samningur
Á áttunda áratugnum var
farið að vinna að því að
breyta þessu ástandi. Þá var
gerður hinn fýrsti kauptrygg-
ingarsamningur, sem fól það
m.a. í sér að tilkynna varð
með nokkurra daga fyrirvara
ef vinnslustöðvun vegna há-
refnisskorts var framundan.
Með betur búnum skipum og
aukinni tækni við veiðar og
vinnslu var um leið hægt að
gera meiri kröfur til fyrirtækj-
anna um jafnari hráefnisöfl-
un. Enda var sá tilgangurinn,
jafnframt kröfunni um aukið
atvinnuöryggi. 1986 vom
gerðar vemlegar breytingar á
kauptryggingarsamningnum.
M.a. var það, að væm horfur
á hráefnisskorti, bæri að til-
kynna vinnslustöðvun með
fjögura vikna fyrirvara. Að
loknum þeim tíma eru þá
greiddar atvinnuleysisbætur,
eftir rétti hvers og eins. Við
kjarasamningagerð 1995
vom gerðar breytingar á ýms-
um þáttum þessa samnings,
sem flestir miðuðu að því að
auðvelda fyrirtækjunum að-
gang að opinbem fé til að
geta haldið fólki á launum.
Samkv. reglugerð um
greiðslu atvinnuleysisbóta í
hráefnisskorti, er heimilt að
tilkynna vinnslustöðvun með
þriggja daga fyrirvara, enda
haldi fólk þá dagvinnulaun-
um. Hefur þá fyrirtækið rétt á
að fá endurgreitt frá Atvinnu-
leysistrygginarsjóði vemleg-
an hluta launakostnaðarins,
eða sem nemur ca 85%.
Hugtakið „hráefnis-
skortur“
Löngum hefur verið uppi
nokkur ágreiningur um túlk-
un á orðinu „hráefnisskortur"
í þessu sambandi. Hafa fisk-
vinnslufyrirtæki sótt í að
túlka það svo, að þeim sé
heimilt að búa til „hráefnis-
skort“. Hefur t.d. viljað til að
skip hafa verið látin sigla
með afla til sölu erlendis, en
starfsfólki tilkynnt vinnslu-
stöðvun og það sett á at-
vinnuleysisbætur. Af hálfu
verkalýðsfélaganna hefur því
sjónarmiði jafnan verið hald-
ið fram, að hráefnisskortur
verði að koma til af ófyrirsjá-
anlegum ástæðum, t.d. ó-
veðri, stórfelldum bilunum,
bmna eða skipstapa. Um
þetta var í rauninni deilt fyrir
Félagsdómi. Reyndar hafa
mál af þessu tagi farið fyrir
dóm áður og niðurstaða fallið
á annan veg en nú var. Það
virðist hinsvegar stafa af því
að forsendur og málsatvik
hafa verið með öðmm hætti.
Niðurstaða dómsins
Nú lá fyrir nægjanlega „-
hreint“ mál, þannig að dóm-
urinn þurfti ekki að taka tillit
til annars en aðalatriðisins;
Þegar það var sannarlega á
valdi fyrirtækisins að geta
haft hráefni til vinnslu, var þá
hægt að segja „hráefnisskort-
ur“? Fyrir lá að frá 1. septem-
ber 1996 hafði fyrirtækið yfir
að ráða hátt í 10 þúsund
þorskígildistonnum. Niður-
staða dómsins í þessu efni er
ótvíræð. Þetta er ólögmætt ífá
og með 1. september. Rekstr-
arlegar forsendur, s.s. tap-
rekstur í ákveðinni rekstrar-
einingu eða deild fyrirtækis-
ins er ekki hægt að taka til
greina. Að ráðstafa skipum
fyrirtækisins til veiða annars-
staðar, t.d. í Smugunni, kem-
ur þessu ekki við. Að stöðva
vinnslu með þeim hætti sem
hér var gert - og hefur raun-
ar oft verið gert áður, stenst
ekki. Þessu ákvæði kjara-
samningsins er ekki hægt að
beita sem almennu rekstrar-
úrræði. Þetta er neyðarrétlur
sem ekki er heimilt að nota
nema sem slíkan. Niðurstaða
dómsins er sú, að ekki ber
síður að taka tillit til hags-
muna starfsfólksins en hags-
muna fyrirtækjanna.
Jón Karlsson, formaður
verkalýðsfélagsins Fram.
Bændur - Hestamenn!
Graskögglaverksmiðja KS í Vallhólmi
boðar verðlækkun á takmörkuðu magni
af graskögglum.
Nánari upplýsingar í síma 453 8233.
Kaupfélag Skagfírðinga
Vallhólmi