Morgunblaðið - 08.10.2015, Síða 20

FRÉTTASKÝRING
Benedikt Bóas
benedikt@mbl.is
Mörg sveitarfélög eru aðskoða hvort þau eigi aðkoma sér upp LED-götulýsingu en þó að
upphafskostnaður sé mikill er tölu-
verður ávinningur sagður með þess-
um perum.
LED-perur eru umhverfis-
vænni en kvikasilfursperurnar, sem
enn lýsa upp götur landsins, og eyða
ekki jafn mikilli orku. Guðjón L. Sig-
urðsson, rafmagnsiðnfræðingur og
lýsingarhönnuður, er einn þeirra
sem fylgjast hvað
best með þróun
LED. Guðjón
hefur starfað við
lýsingarhönnun í
24 ár, er fyrrver-
andi formaður
Ljóstæknifélags
Íslands og er fag-
legur meðlimur
alþjóðlegu lýsing-
arsamtakanna.
Guðjón segir
Ísland á góðum stað og það sé verið
að flýta sér hægt. „Það er til svo
mikið af LED-rusli að það er alveg
skelfilegt. LED er ekki það sama og
LED, alveg eins og rauðvín er ekki
það sama og rauðvín. Það eru til
milljón tegundir og ruslið er yf-
irgnæfandi – því miður. Það er ódýrt
og endist illa og skapar óorð um
leið,“ segir hann.
Guðjón bendir á að á endanum
muni landið trúlega allt LED-
væðast. „Þetta kemur allt á end-
anum. Það er svo ör þróun í þessu. Á
sex mánaða fresti kemur eitthvað al-
veg nýtt og við fylgjumst mjög vel
með því. LED er algjör bylting og
mun lýsa veginn á endanum.“
162 milljónir í lýsingu
Í Reykjavík eru hátt í 30 þús-
und götuljós en um 86 þúsund ljós
eða lampar eru um allt landið.
Reykjavík eyddi 4.761 kílóvattstund
árið 2011 í götulýsingu. Rekstur
götulýsingar skiptist í meg-
indráttum í þrennt: orkukaup, við-
hald og endurnýjun. Síðustu til-
tækar tölur eru frá 2011 en þá
borgaði borgin 162 milljónir króna
fyrir orkukaup, 105,5 milljónir
vegna viðhalds og 8,5 milljónir
vegna endurnýjunar. Um 11 þúsund
staurar eru enn með kvikasilf-
ursperum en bann var sett við slík-
um perum í apríl á þessu ári. Þeim
hefur verið skipt kerfisbundið út á
fjögurra ára fresti og hefur sá tími
verið lengdur í sparnaðarskyni. Þeir
LED-lampar sem hafa verið settir
upp í Reykjavík eru sagðir lýsa í 80
þúsund klukkustundir, eða um 20 ár.
Augljósir kostir
Þrátt fyrir marga augljósa kosti
segir Rósa Dögg Þorsteinsdóttir,
lýsingarhönnuður hjá Verkís, að það
séu enn „barnasjúkdómar“ í LED-
perum og margt þurfi að laga. „Í
stuttu máli standa málin þannig að
bæjarfélög eru að skoða mögu-
leikann á svona perum. Meðal ann-
ars Árborg sem ætlar að lýsa tvær
götur. Það eru prufuverkefni í
Grindavík, Kópavogi, Borgartúni og
víða annars staðar en það er verið að
stíga hægt til jarðar. Það er ekkert
öðruvísi annars staðar í heiminum,“
segir hún og bætir við að stundum
henti LED-lýsing einfaldlega ekki.
„Verðið er að lækka og þróunin
á LED-ljósgjöfum er búin að taka
kipp á síðustu árum. Ennþá eru þó
dæmi um að framleiðendur haldi
inni ákveðnum lömpum með hefð-
bundnum ljósgjöfum, því í sumum
tilfellum hentar LED ekki ennþá
þeim eiginleikum sem sóst er eftir,
t.d. dreifingu ljóss, birtumagni, út-
liti, hitaleiðni, verði og fleira,“ segir
Rósa Dögg.
LED gæti lýst
veginn í framtíðinni
Morgunblaðið/Golli
Ljós Í Reykjavík eru hátt í 30 þúsund götuljós en um 86 þúsund ljós eða
lampar eru um allt land. Í Árborg verða tvær götur með LED-lömpum.
Guðjón L.
Sigurðsson
20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. OKTÓBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Öll pólitískumræða ílandinu hef-
ur breyst í tískutal.
Borgarastyrjaldir
hafa staðið miss-
erum saman í Sýr-
landi og milljónir
höfðu þegar flúið land. Varpað
hefur verið svokölluðum tunnu-
sprengjum í tonna tali á and-
stæðinga einræðisherrans í
Damaskus. Fall óbreyttra borg-
ara, jafnt barna sem gam-
almenna, er ekki í því tilviki
„óæskileg aukaafleiðing stríðs“
eða „óheppnisatburður“ eins og
sumir vilja skilgreina árásina á
sjúkraskýli lækna án landa-
mæra. Óbreyttir borgarar eru
beinlínis stærsti hluti mann-
fallsins þegar sprengjur af fyrr-
nefndu tagi eru notaðar. Tugir
þúsunda barna lágu í valnum og
miklu fleiri hröktust á flótta. En
það var ekki fyrr en sláandi
dapurleg ljósmynd birtist sem
samúðarbylgja reis á Vest-
urlöndum.
Hér á landi hófst strax und-
arlegt kapphlaup um hver byði
best í móttöku flóttamanna. Og
jafnframt fylgdu svigurmæli í
garð þeirra sem héldu höfði.
Þetta minnti helst á það þegar
hryðjuverkamenn gerðu árás á
útgáfu blaðs, spéspegils, í París
og á verslun með matvörur, ekki
síst fyrir gyðinga. Þá spruttu
upp fjölmiðlafíklar hér hróp-
andi „Ég er Charlie“ af því að
einhverjir höfðu gert það úti í
París. Síðan þessi atvik gerðust
hafa tugir þúsunda verið
sprengdir til ólífis eða örkuml-
unar, en þessi mál virðast komin
úr tísku og ýmsir bíða tiplandi á
tánum eftir næsta
„hitti“.
Reykjavíkurborg
hefur síðustu árin
gengist upp í mál-
um af þessum toga
en er á sama tíma
orðin þekkt af en-
demum vegna þess sem hún á að
sinna en drabbast niður. Götur
borgarinnar fá ekki það viðhald
sem þörf er á, garðar eru ekki
hirtir, drasl og veggjakrot er í
stórsókn og dregið er úr þjón-
ustu við þá borgara sem mest
eru veikburða. Þó eru allir
skattar í toppi og tekjur borg-
arinnar hafa aukist miklu meira
en fólksfjölgun gefur tilefni til.
Borgin ætti því að vera með full-
ar hendur fjár. En hún, sem áð-
ur var til fyrirmyndar í rekstri í
landinu, er nú svo illa rekin að
aumt er að horfa upp á það.
Fjármunum borgaranna er aus-
ið út og suður í gæluverkefni og
stundum hreinar dillur. En
þrengt er að þeim sem áður
gátu treyst því að borgin þeirra
stæði með þeim.
Grein Önnu Þrúðar Þorkels-
dóttur í Morgunblaðinu sl. mið-
vikudag er sláandi áminning um
þetta. Og hún vék þó aðeins að
þeim þætti sem hún þekkir best
til, stöðu aldraðra. Eftir Gnarr-
ævintýri Dags Eggertssonar
hafa borgarbúar varla haft sig í
að nýta kosningarétt sinn í höf-
uðborginni. Aðeins um 60 pró-
sent kusu vorið 2014. Fólkið
gafst upp á skrípalátunum og
virðingarleysi fyrir venjulegum
Reykvíkingum. Vonandi kemur
sá tími á ný að menn skipi sér í
fylkingarbrjóst fyrir raunveru-
lega hagsmuni borgarbúa.
Framganga borg-
arinnar við eldri
borgara endur-
speglar fálæti
í þeirra garð}
Sýndarveruleiki
Hertaka talíb-ana á borg-
inni Kunduz í norð-
urhluta Afganistan
í þrjá daga í lok
september hefur dregið nokk-
urn dilk á eftir sér. Fall borg-
arinnar sýnir að staðan í land-
inu er enn langt frá því að geta
talist eðlileg fjórtán árum eftir
að Bandaríkjamenn hröktu ta-
líbana frá völdum og stjórnvöld
í Kabúl hafi mun minni ítök í
norðurhluta landsins en þau
vilja vera láta.
Þrátt fyrir að því hafi verið
spáð að talíbanar myndu reyna
að sækja á í kjölfar þess að til-
kynnt var í sumar að eineygði
múllinn Ómar hefði verið látinn
í tvö ár, virðist sem hvorki
Bandaríkjamenn né Afganar
hafi talið nauðsyn á að bregð-
ast sérstaklega við, eða styrkja
Kunduz áður en borgin féll.
Viðbrögðin hafa einnig verið
umdeild og loftárás Banda-
ríkjamanna á sjúkrahús í Kun-
duz um helgina er graf-
alvarlegt mál. Svo
virðist sem sér-
sveitir Bandaríkja-
hers hafi ekki áttað
sig á því hvað skot-
markið hafi verið þegar beðið
var um að það yrði sprengt. Þó
að enn eigi eftir að kveða upp
úr um orsakir árásarinnar hafa
þegar heyrst raddir um að
þarna hafi í versta falli verið
um stríðsglæp að ræða.
Það er í þessu andrúmslofti
sem bandarískir ráðamenn
rökræða nú hvort ástæða sé til
að draga enn frekar úr her-
styrk Bandaríkjamanna í Afg-
anistan. Yfirmenn Bandaríkja-
hers í landinu hafa varað
eindregið við því og sagt að þar
með yrði framtíð Afgana enn
óræðari en hún er nú, og víst er
að staðan í norðurhluta lands-
ins er viðkvæm. Árásin á
sjúkrahúsið gæti hins vegar
reynst nokkuð þungt lóð á vog-
arskál þeirra sem telja nóg
komið af veru Bandaríkja-
manna í Afganistan.
Erfiðir dagar
í Afganistan}Talíbanar minna á sig
1
20 börn eru á biðlista eftir að komast í
meðferð á Barna- og unglingageð-
deild Landspítalans, BUGL. Það er
120 börnum of mikið því það á ekkert
barn að þurfa að vera á biðlista neins
staðar í heilbrigðiskerfinu. Ef börnin okkar eru
veik þarf að koma þeim í hendur fagfólks strax.
Angist foreldra sem bíða eftir að barnið þeirra
komist að er illskiljanleg nema þeim sem verið
hafa í slíkum sporum. Það er ekki auðvelt að
bíða þegar hver dagur, jafnvel hver klukkutími,
skiptir máli til að koma lífi barns í betri farveg.
Mikið hefur verið deilt um hvort hin opinbera
heilbrigðisþjónusta sé komin að fótum fram og
verið sé að ýta undir að einkarekin læknisþjón-
usta taki við. Dregnar eru upp myndir af því að
einungis hinir fáu ríku muni hafa ráð á að fá al-
mennilega heilbrigðisþjónustu á sama tíma og
hinn fjölmenni almenningur muni þurfa að láta sér nægja
að hanga á löngum biðlistum og fá loks þegar að þeim
kemur mun lakari þjónustu en hinum efnameiri býðst.
Í mínum huga togast á tvö sjónarmið, annars vegar að
allir þegnar samfélagsins eigi að hafa sama rétt til heil-
brigðisþjónustu án tillits hvort þeir eiga mikið af pen-
ingum eða lítið af peningum. Hins vegar er svo réttur heil-
brigðisfólks til að bjóða þjónustu sína í glæsilegum
einkareknum læknastöðvum með eigin verðskrá.
Margir hafa bent á að heilbrigðiskerfi Bandaríkjanna sé
ekki góð fyrirmynd þar sem einstaklingar eiga og reka
spítala og læknamiðstöðvar. Þar er ekkert grín að verða
veikur án trygginga eða peninga. En erum við
ekki komin hálfa leið með öllum einkareknu
læknamiðstöðvunum sem finna má á höf-
uðborgarsvæðinu? Íslendingar hafa val um að
kaupa læknisþjónustu af ýmsu tagi ef þeim
hugnast ekki biðlistar. Sumir eru jafnvel svo
vel í sveit settir að þeir sækja lækningu sína til
útlanda.
Á að skipta máli hvað lækning kostar ef hún
á annað borð er til? Eru einhverjir sem eru
þess meira verðir en aðrir að fá bót sinna
meina þó að það kosti skildinginn? Þetta eru
álitamál því hver ætlar að setjast í dóm-
arasætið og velja hverjir fá og hverjir fá ekki
lækningu. Á það að ráðist af því hversu hátt
klingir í peningapokanum?
Best þætti mér ef allir en ekki bara sumir
gætu fengið bestu heilbrigðisþjónustu sem völ
er á. En kannski þurfum við að horfast í augu við að fá-
mennið hér á landi er svo mikið að við höfum hreinlega
ekki efni á því að reka fyrirmyndar opinbert heilbrigð-
iskerfi sem er á pari við það sem best gerist í heiminum.
Auðvitað snýst þetta um forgangsröðun stjórnvalda
hvers tíma. Þarf kannski heilbrigðisráðherra að vera há-
værari í að vekja athygli á mikilvægi þess að halda úti al-
mennilegu heilbrigðiskerfi sem allir hafa aðgang að, nema
markmiðið sé kannski eitthvað allt annað?
Blasir ekki í það minnsta við mikilvægi þess að börnin
okkar fái alla þá læknisþjónustu sem þau þurfa á að halda?
Án tillits til efnahagslegrar stöðu þeirra. margret@mbl.is
Margrét Kr.
Sigurðardóttir
Pistill
Allir eða bara sumir?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Forstjóri Philips, Eric Rondolat,
biðlaði til stjórnmálamanna og
forstjóra stórra fyrirtækja í
fyrirlestri sínum á LUX live sýn-
ingunni í London í lok sept-
ember og hvatti þá til að skipta
yfir í LED-perur. Rondolat sagði
að loftslagsbreytingarnar væru
af völdum manna og LED-perur
gætu skipt sköpum í að minnka
orkuþörf heimsins.
„Við þurfum að spara meiri
orku og við þurfum að gera það
hraðar. Tæknin er til og hún
kostar ekki mikið. Eftir hverju er
verið að bíða?“
Bandaríkjamenn hafa verið
framarlega í LED-væðingu sinna
götuljósa og er Los Angeles nú
að fullu lýst með slíkum perum.
Því kom á óvart þegar ákveðið
var að nota glóperur í Mount
Baker-göngunum í Seattle í
stað LED, þar sem engar sann-
anir væru til um að perurnar
virkuðu vel í jarðgöngum, að
sögn talsmanns ganganna.
Eftir hverju er
verið að bíða?
ERIC RONDOLAT,
FORSTJÓRI PHILIPS