Morgunblaðið - 02.12.2015, Síða 18

FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Áöllum stigum íslenskaeldsneytismarkaðarinsríkir fákeppni og hafa fyr-irtækin möguleika til þess
að hafa áhrif á framboð og gæði á
hverju stigi markaðarins,“ segir í
frumniðurstöðum Samkeppniseft-
irlitsins eftir rannsókn á eldsneyt-
ismarkaðinum. Eins og fjallað var um
í Morgunblaðinu í gær telur Sam-
keppniseftirlitið að hér séu bæði að-
stæður og háttsemi á markaðinum
sem hindri samkeppni, samfélaginu
til tjóns.
Settar eru fram ýmsar hug-
myndir um úrbætur og aðgerðir sem
Samkeppniseftirlitið telur mögulegt
að ráðist verði í. Þannig ætti t.d. að
tryggja aðgang þriðju aðila að heild-
sölu og birgðarými eldsneytis þannig
að auðveldara verði fyrir nýja keppi-
nauta að koma inn á markaðinn með
minni tilkostnaði og um leið verði
dregið úr hættu á þegjandi samhæf-
ingu olíufélaga.
Stuðlað verði að því að sjálf-
stæðir smásalar ,,og e.a. mat-
vöruverslanir selji eldsneyti,“ eins og
þar segir og hafa verði samkeppn-
issjónarmið til hliðsjónar við gerð
skipulagsáætlana.
Gæti komið til álita að setja
tíðni verðbreytinga skorður
,,Til álita getur komið að tíðni
verðbreytinga af hálfu olíufélaganna
verði settar skorður. Tíðar verð-
breytingar fyrirtækjanna geta auð-
veldað þeim að samhæfa hegðun sína
og um leið gera verðsamanburð neyt-
enda erfiðari,“ segir m.a. í umfjöllun
um mögulegar aðgerðir til að draga
úr samhæfðri hegðun á markaðinum.
Einnig kemur þar fram að í ljósi þess
mikla fjölda eldsneytisstöðva sem
fyrir er á landinu og mikilvægis þess
að sjálfstæðir smásalar eigi mögu-
leika á að komast inn á markaðinn,
geti komið til álita að skylda starfandi
fyrirtæki til þess að selja frá sér til-
tekið hlutfall af eldsneytisstöðvum
sínum í t.d. opnu útboði til nýs eða
nýrra aðila.
Til að auka möguleika neytenda
á að veita olíufélögunum sem mest
aðhald telur Samkeppniseftirlitið
koma til greina að skylda eldsneyt-
isstöðvar til þess að birta eldsneyt-
isverð á skýran hátt á auglýs-
ingaskiltum eldsneytisstöðva. Að
mati skýrsluhöfunda þarf einnig að
breyta lögum um flutningsjöfnun ol-
íuvara þannig að skýrt sé að stjórn
sjóðsins geti ekki verið vettvangur
samskipta milli keppinauta á elds-
neytismarkaði.
Þá telur Samkeppniseftirlitið
koma til greina að til að lágmarka
skaðleg áhrif eignarhalds sömu aðila í
keppinautum verði settar fram leið-
beiningar til banka, sparisjóða, lífeyr-
issjóða, sjóðsstýringarfyrirtækja,
verðbréfa- og fjárfestingasjóða og
annarra fjárfesta um eignarhald í
tveimur eða fleiri keppinautum og
þátttöku í stjórnun þeirra fyrirtækja.
,,Tryggja þarf að eignarhaldið á olíu-
félögunum hafi ekki neikvæð áhrif á
samkeppni. Ef sami aðili á það stóran
hlut í tveimur eða fleiri félögum að
það eignarhald hafi skaðleg áhrif á
samkeppni kann að vera nauðsynlegt
að viðkomandi minnki eignarhlut
sinn niður í tiltekið hámark í öðrum
hvorum keppinautnum,“ segir í
skýrslunni.
Ef engar úrbætur duga til þess
að efla samkeppni á íslenska elds-
neytismarkaðnum kemur til greina
að mati Samkeppniseftirlitsins að
beita verðstýringaraðferðum til að ná
fram markmiðum um lægra bifreiða-
eldsneytisverð neytendum til hags-
bóta. Þetta er þó sagt vera neyð-
arúrræði.
Segja verðstýringu
og útboð möguleg
Morgunblaðið/Golli
Umferð Í könnun sem Samkeppniseftirlitið lét gera nefndi 61% svarenda
að staðsetning eldsneytisstöðva réði miklu um hvar þeir keyptu eldsneyti.
18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Í lok ágústmánaðar
árið 2013 felldi
breska þingið með
13 atkvæða mun til-
lögu forsætisráð-
herrans um að
heimilaðar yrðu
loftárásir á Sýr-
land. Þessi niðurstaða þótti póli-
tískt áfall fyrir David Cameron,
enda væri þetta í fyrsta sinn
sem tillögu bresks forsætisráð-
herra um hernaðaraðgerðir
væri hafnað í þinginu. Breski
Verkamannaflokkurinn fagnaði
niðurstöðunni hins vegar mjög,
enda þótti hún styrkja flokkinn
og þáverandi leiðtoga hans í
stjórnarandstöðunni.
Forsætisráðherrann sagðist
telja niðurstöðuna ranga, þótt
hann virti hana. Tillagan hefði
m.a. verið borin fram þar sem
víst væri talið að Assad, forseti
Sýrlands, hefði beitt efnavopn-
um gegn eigin fólki. Ákvörðun
breska þingsins er talin hafa
styrkt Obama, forseta Banda-
ríkjanna, í þeirri afstöðu að
grípa ekki til aðgerða gegn As-
sad, þrátt fyrir að Obama hefði
áður sagst hafa dregið „rauð
strik“ sem einmitt voru tengd
beitingu efnavopna.
Þótt aðeins séu rúm tvö ár
síðan þetta gerðist hefur staðan
breyst mikið. Hið svokallaða
Ríki íslams hefur vaxið hratt og
náð undir sig landsvæðum í Sýr-
landi og Írak sem samanlögð eru
á stærð við Bretland! Hryðju-
verk þessara samtaka eru ekki
aðeins óhugnanleg heldur taka
til sífellt fleiri landa.
Uppgangur samtakanna og
hernaður sýrlenska einræð-
isherrans gegn þjóðinni hafa
leitt til mikillar
flóðbylgju flótta-
manna, sem safnast
hafa í fjölmennar
búðir í Líbanon,
Jórdaníu og Tyrk-
landi. Þaðan og frá
Norður-Afríku, eft-
ir upplausnina sem fylgdi „vor-
hreingerningunum“ þar, hefur
flóðbylgjan loks skollið á Evr-
ópu. Landamæralaus Evrópa lá
kylliflöt fyrir bylgjunni og ESB
var algjörlega óviðbúið. Það á að
heita, að landamæraleysi Schen-
gen-kerfisins eigi einvörðungu
við innri landamærin. En lengi
hefur verið ljóst að sjálf for-
senda Schengen, ytri landamæri
sem halda, er nafnið eitt. Dæmin
frá Calais eru sýnishorn af hinu
götótta kerfi og hefur það gert
Bretum, sem enn hafa sín eigin
landamæri, erfitt fyrir.
Í kjölfar atburðanna í París er
Cameron kominn með nýja til-
lögu um loftárásir. Hún tekur
mið af breyttu ástandi. Hún
beinist einkum gegn vexti og
viðgangi „Ríkis íslams“. Og hún
tekur einnig mið af því, að nú er
rússneskur flugher í Sýrlandi í
boði Assads forseta. Árásir
Breta geta því ekki beinst að
honum. Efasemdir eru um
hvaða gagn viðbótar-loftárásir
munu gera þar sem vesturveldin
útiloka enn að beita landher
gegn hryðjuverka-„ríkinu“. Nú
er einnig sú breyting orðin að
Verkamannaflokkurinn er klof-
inn í herðar niður í málinu og
skuggastjórn hans styður ekki
afstöðu formanns flokksins, Je-
remy Corbyn. Málið sem áður
var vatn á myllu flokksins er nú
eitur í hans beinum.
Tillaga Camerons
um árásir á Sýrland
verður nú samþykkt
tveimur árum of
seint}
Endurborin tillaga, en
flest er þó breytt
Í tíð ríkisstjórnarJóhönnu Sig-
urðardóttur var
tryggingagjald
hækkað til þess að
mæta útgjöldum
vegna aukins at-
vinnuleysis. Mest
var atvinnuleysið um 8% en er
nú í kringum 3%. Þegar atvinnu-
leysi var síðast svipað og nú var
tryggingagjaldið 5,5%, en nú er
það 7,49%. Samtökum atvinnu-
lífsins reiknast til að atvinnulífið
greiði aukalega 20 milljarða á
ári í ríkissjóð vegna þess að
gjaldið hefur ekki verið lækkað.
Í Morgunblaðinu í gær birtist
áskorun frá helstu samtökum í
atvinnulífinu á Íslandi þar sem
skorað er á Alþingi að lækka
tryggingagjaldið. Nöfn um þrjú
hundruð manna úr öllum grein-
um atvinnulífsins fylgja.
„Tryggingagjaldið kemur
harðast niður á litlum og með-
alstórum fyrirtækjum þar sem
flest ný störf verða til,“ segir í
áskoruninni.
„Fyrirtæki sem er
með tíu starfsmenn
í vinnu greiðir í
raun laun þess ell-
efta en hann fær
ekki að koma í vinn-
una. Hátt trygg-
ingagjald minnkar getu fyr-
irtækja til að hækka laun eða
ráða fleiri í vinnu.“
Tryggingagjaldið gegnir
ákveðnum tilgangi og engar for-
sendur eru fyrir því að hafa það
áfram óbreytt. Þar við bætist
eins og bent hefur verið á að
með því að lækka trygginga-
gjaldið sköpuðust forsendur til
að draga úr verðbólguáhrifum
þeirra kjarasamninga, sem
gerðir hafa verið undanfarna
mánuði.
Það er eðlilegt þegar skattur
er hækkaður til að mæta til-
teknum útgjöldum að hann
lækki að sama skapi aftur þegar
útgjöldin lækka. Tækifæri til
þess gefst í fjárlögum næsta árs.
Þegar atvinnuleysi
var síðast svipað og
nú var trygginga-
gjaldið 5,5%, en nú
er það 7,49%}
Lækkun tryggingagjalds
N
ú stendur í París loftslags-
ráðstefna Sameinuðu þjóðanna
þar sem menn leitast við að ná
samkomulagi um ráðstafanir til
að koma í veg fyrir frekari hlýn-
un jarðar af mannavöldum meðal annars með
því að þær umhverfissóðaþjóðir sem mengað
hafa sér leið til velmegunar láti fé rakna til
þeirra þjóða sem ekki eiga þess kost að gera
eins, nema með hörmulegum afleiðingum fyrir
afkomendur okkar og afkomendur þeirra.
Mikið er fjallað um hnattræna hlýnun í fjöl-
miðlum í tilefni ráðstefnunnar og þar sem ég
hlustaði á útvarpið í vikunni var rætt við vís-
indakonu sem nýkomin var úr ferð um sífrera
Síberíu og sagði frá því að fjölmörg þorp þar
hefðu ekki lengur vegasamband þar sem vegir
hefðu sokkið í sífrerann sem eftir því sem lofts-
lag hitnaði.
Nú finnst þér þetta kannski mesta della, kæri lesandi,
og ferð kannski að fjasa um að veðrið í gær sé nú sönnun
þess að það sé ekkert að hlýna og svo hafi Síbería hvort eð
er verið ófrosin í fornöld og þá lítið að því að það þiðni aft-
ur. Má til sanns vegar færa; hvað kemur okkur svosem við
hvað verður um fólk úti í heimi? Íbúar Síberíu verða bara
að laga sig að því sem er að gerast. Þeir geta flutt suðreftir.
Já, og íbúar Kíribati, geta þeir ekki bara flutt líka?
Kannski lagt saman í púkk með íbúum Túvalú sem eru að
búa sig undir að flytja til Nýja-Sjálands, enda verður ekki
hægt að búa á eyjunum mikið lengur. Já, og íbúar Mars-
halleyja. Og Maldíveyja. Skammt er nefnilega
í að þessar eyjar allar verði óbyggilegar vegna
hækkandi sjávarstöðu og súrnunar sjávar.
Svo flytja inúítar á Grænlandi bara á mölina,
ekki satt, þegar þeir geta ekki lengur komist
út á ísinn?
Svo er það Afríka – óvíða brenna lofslags-
breytingar á fólki eins og þar, enda rekja
menn, með rökum, ólgu og upplausn beinlínis
til breytinga á veðurfari sem skila sér síðan í
uppgangi öfgasamtaka. Áþekkt og gerðist
reyndar í Sýrlandi þegar langvarandi óvenju-
legir þurrkar urðu til þess að bændur flosnuðu
upp með fjölskyldum sínum og leituðu til
byggða með tilheyrandi spennu og vandræða-
gangi. Þegar við bættist grimmlynt yfirvald
kemur ekki á óvart að upp úr hafi soðið.
Svo, já, Boko Haram sem er afsprengi lofts-
lagsbreytinga að nokkru. Og ISIS líka, þó að aðalsökin þar
hvíli reyndar hjá bandalagi hinna viljugu þjóða sem tóku
höndum saman um að eyðileggja Írak forðum daga.
Í nýlegri skoðanakönnun kom á daginn að Vestur-
landabúar hafa minni áhyggjur af lofslagshlýnun nú en
fyrir áratug, sennilega uppteknari af efnahag sínum en
framtíð, en þrátt fyrir það eru loftslagsfréttamenn von-
góðir um að einhver árangur náist á ráðstefnunni í París.
Kannski næst þar að mynda bandalag hinna viljugu sóða,
sem sammælast um að taka til í stað þess að halda áfram
að drasla út. Og sigrast þannig á öfgaöflum.
arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Bandalag hinna viljugu sóða
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
,,Stefna Reykjavíkurborgar í að-
alskipulagi um lóðaúthlutanir
fyrir eldsneytisstöðvar hefur
skaðleg áhrif á samkeppni á því
svæði,“ segir í skýrslu Sam-
keppniseftirlitsins.
Þar er lýst sérstökum áhyggj-
um af samkeppnisskilyrðum á
svæði Reykjavíkurborgar hvað
varðar eldsneytismarkaðinn.
Sveitarfélagið hafi markað
stefnu í aðalskipulagi um að
sporna við fjölgun eldsneytis-
stöðva þar sem m.a. er stefnt
að því að ekki skuli úthluta lóð
undir nýja eldsneytisstöð nema
önnur sé lögð niður á móti.
Þessi stefna sé byggð á um-
hverfislegum sjónarmiðum.
Í Reykjavík tvöfaldaðist fjöldi
eldsneytisstöðva á árunum
1983-2010 en íbúum á hverja
eldsneytisstöð fækkaði um
35%. Á Akureyri töldust vera 13
eldsneytisstöðvar og um 1.400
íbúar á hverja eldsneytisstöð á
árinu 2014.
Skaðleg
stefna
LÓÐAÚTHLUTANIR BORGAR