Kvennalistinn - 01.06.1986, Blaðsíða 3

ÖDRUVÍSI
Þessi skrif mín eru einskonar opið bréf til húsmæðra og
þá aðallega þeirra sem eru með mörg börn. Bæði er þetta efni
sem ég þekki sjálf og að auki ber ég þessar konur sérstaklega
fyrir brjósti.
í bráðum níu ár er ég búin að vera með smábörn sjálf
og hef að sjálfsögðu átt margar góðar stundir, en oft hef ég
líka verið að gefast upp. Auðvitað gefst maður ekki upp, en
eitt er það sem gerir mig ofsalega reiða og það er að hafa
ekki leyfi til að vera þreytt. Ég er orðin hundleið á að vera
þreytt og útjöskuð og þurfa að biðjast afsökunar á því í ofaná-
lag. Og halda jafnvel að ég sé afbrigðileg því allt virðist vera
í lagi hjá hinum, allavega á yfirborðinu. Svo kemst maður
aðeins undir yfirborðið og þá er er fátt í lagi. Það er í sjálfu
sér ágætt að fólk gangi ekki um vælandi, uppfullt af sjálfsmeð-
aumkun og volæði, en mér finnst allt í lagi að ræða málin og
viðurkenna það hver fyrir annarri að hlutskiptið sem átti að
vera okkar frá upphafi (eða svo sagði mamma) er í rauninni
tómt basl.
Svo er ekki nóg með að við megum ekki vera þreyttar,
við eigum líka að vera þakklátar. „Því þetta er jú allt orðið sjálf-
virkt í dag. Þið þurfið eiginlega ekkert að gera." Setningar í
þessum dúr hef ég heyrt of oft, og þið hljótið að hafa heyrt
þær líka. Hafið þið t.d. ekki flestar heyrt vitnað í ömmur ykkar
og langömmur og fengið í leiðinni smáromsu um það hvað
þið hafið það gott, og hvað þið getið verið þakklátar. Fyrir ja
t.d. sjálfvirku þvottavélina, heita vatnið og rafmagnið, ryksug-
una og jafnvel dósamatinn. Og svo fyrir börnin og eigin-
manninn að sjálfsögðu.
Það er samt ekki búið að mér vitandi að finna upp sjálf-
virka þvottahengjara, eða sjálfvirkan bleiuskiptara, eða sjálf-
virkan barnahuggara svo dæmi séu tekin. Eða sjálfvirkan
eiginmann. Og sjálfvirku heimilistækin gera fjandakornið ekk-
ert nema maður sjálfur sveittist með þau í höndunum. Og svo
þegar maður eftir erfiða daga tekur á móti manninum sínum,
þreyttur, vonlaus og þvældur, útældur og skitinn, og með
súrmjólk í hárinu og grátandi börn á handleggnum, á maður
að vera þakklætið holdi klætt. Væntanlega ekki síst fyrir það
að hann (eiginmaðurinn) skuli yfirleitt koma heim eða vilja
mann, eins og maður lítur nú út.
Þetta vill stundum verða einn allsherjar Pollýönnuleikur
- það gæti allt verið svo miklu verra.
Svo er það eitt enn. Vinkona mín ein, (barnlaus) sagðist
einhverntíma ekki þola þetta rugl um sektarkennd í tíma og
ótíma, sektarkennd yfir hverju? Ja, það er von hún spyrji. Og
hennar gæfa að þurfa að spyrja. Því sektarkennd verður mað-
ur sér auðveldlega út um þegar maður á börn. Ef við vinnum
úti bregðumst við þeim gjörsamlega, ef við erum heima, skap-
vondar og þreyttar, bregðumst við þeim líka. Það sem við
gerum ekki hefðum við einmitt átt að gera, hitt sem við gerum
hefði mátt gera betur. Afleiðing af öllu saman - botnlaus van-
máttarkennd.
En svo er þetta allt tímabundið. Eftir nokkur ár ertu aftur
orðin frjáls og getur gert hvað sem er. Og það er heilmikið til
í því. En reyndu að segja manni með tannpínu að verkurinn
sé bara tímabundinn. Vari í tíu ár eða svo. Tæki hann ekki
umsvifalaust gleði sína á ný? Tíu ár er lengur tími, sérstaklega
þegar horft er fram á við. Og lítil huggun meðan á baslinu
stendur. Lágmarkskrafa er að fá að vera þreyttur þegar maður
er það og þurfa ekki að hafa hugfast hverja stund að allt var
erfiðara hér áður fyrr. Ömmur okkar og langömmur voru hetj-
ur en ég segi það persónulega fyrir mig, ég hef ekki áhuga á
að vera hetja á sama hátt og þær. Kannski einhvern veginn
öðruvísi.
Ég ætlaði ekki að vera neikvæð í þessum pistli, það get
ég svarið, og sennilega verða einhverjar konur, þessar sem
„allt leikur í höndunum á" hneykslaðar. Það verður bara að
hafa það. Við hinar ættum að láta meira í okkur heyra. Ekki til
að mæla upp í hver annarri óánægju, heldur aðallega til að
engin okkar sitji ein heima í eldhúsi og telji sér trú um að hún
sé afbrigðileg. Engin okkar þarf að þjást af vanmáttarkennd.
Við erum nefnilega hetjur!
Húrra fyrir því. Bið að heilsa í bili.
Ykkar Edda.
njás
- að um áramótin 1974-75 voru 259 börn á biðlista eftir dag-
heimili og 882 á biðlista eftir leikskóla. Um síðustu áramót
voru 584 börn á biðlista eftir dagheimili og 1151 á biðlista
eftir leikskóla.
- að 220 þeirra barna sem eru á biðlista eftir dagheimili eru
börn einstæðra mæðra. Biðtími þeirra eryfirleitt um 8 mánuðir.
- að í desember 1984 voru 8562 börn á forskólalaldri í Reykja-
vík. Aðeins 37,5% þeirra nutu einhverrar dagvistunar á vegum
borgarinnar, þar af 13% á dagheimilum og 24,5% á leikskólum.
- að í desember 1984 voru 6473 börn í Reykjavík á aldrinum
6-10 ára en aðeins 218 þeirra höfðu aðgang að skóladag-
heimilum á vegum borgarinnar.
- að 72% kvenna og 83% karla á aldrinum 15-54 ára í Reykja-
vík voru á vinnumarkaði árið 1984. Hver gætir barna þeirra?
- að Kvennaframboðið hefur árlega lagt fram tillögu um, að
borgin markaði þá stefnu að leggja aldrei minna en 4% af
útsvarstekjum sínum til byggingar dagvisarheimila. Þetta hefði
þýtt verulegt átak í þessum málaflokki.
- að Kvennaframboðið lagði til við gerð síðustu fjárhagsáætlun-
ar, að borgin minntist 200 ára afmælis síns á varanlegan hátt
og legði aukalega fram 30 milljónir til byggingar dagvistar-
heimila.

að nú eru um 1100 aldraðir á biðlista eftir húsnæði á vegum
ellimáladeildar Reykjavíkurborgar. Þar af eru 600-700 í mjög
brýnni þörf.
að Kvennaframboðið hefur ítrekað lagt til að borgin festi kaup
á húsnæði sem hentaði fyrir sambýli aldraðra.
Á huldukona
þjóðsögunnar
erindi við
kvenf r e I s i sba ráttu
- að 129 manns á þessum biðlista voru 87 ára og eldri.
að gífurlegur hörgull er á starfsfólki hjá heimilisþjónustu borg-
arinnar. Þjónustan hefur því minnkað og margir aldraðir og
sjúkir búa við stöðugt óöryggi og enga eða mjög skerta þjón-
ustu í borginni.
að Kvennaframboðið hefur lagt til, að borgin kaupi til útleigu
30% íbúða í þeim húsum fyrir aldraða þar sem hún byggir
og rekur þjónustumiðstöð.
nútímans?
að Kvennaframboðið lagði til við gerð síðustu fjárhagsáætlun-
ar, að borginn minntist 200 ára afmælis síns með því að verja
30 milljónum til að hefja framkvæmdir við byggingu hjúk-
runar- og dagdeildar fyrir aldraða.
Urstefnuskrá Kvennalistans
í borgarmálum vorið 1986
Kvennalistinn stefnir að samfélagi þar sem virðing fyrir lífi og samábyrgð sitja í öndvegi.
Kvennalistinn vill standa vörð um hagsmuni kvenna og barna, leggja sitt af mörkum til að auka
áhrif kvenna í þjóðfélaginu og búa börnum betra líf.
Vegna starfa sinna og uppeldis búa konur yfir annarri reynslu en karlar. Konum er tamara
að hugsa um þarfir annarra, þær hafa löngum borið ábyrgð á heimilum og börnum, öldruðum
og sjúkum. Reynsla kvenna leiðir af sér annað verðmætamat, önnur lífsgildi en þau sem ríkja í
veröld karla. Þekking og viðhorf kvenna koma þó lítt við sögu þar sem ákvarðanir eru teknar.
Kvennalistinn vill breyta samfélaginu og telur að besta leiðin til þess sé að taka mið af aðstæð-
um og kjörum kvenna. Konur hafa lægstu launin, minni möguleika á vinnumarkaðnum en karlar,
minnstan frítíma og vinna ólaunuð störf á heimilum. Allt sem getur orðið til að bæta stöðu kvenna
skilar sér í réttlátara og betra þjóðfélagi.
Framboð til borgarstjórnar er ein þeirra leiða sem við viljum fara til að auka áhrif kvenna og
bæta stöðu þeirra. Með því viljum við tryggja að kvennapólitík eigi sér málsvara í borgarstjórn.
Borgarstjórn Reykjavíkur fjallar um mörg mál sem snerta daglegt líf okkar. Þar hafa karlar
löngum setið við stjórnvöl og sjónarmiða kvenna lítið gætt, enda sér þess stað í skipulagi borgar-
innar og þeim verkefnum sem sett eru efst á blað. Þar þarf breyting að verða á.
Hlutverk borgarstjórnar á að vera að jafna aðstæður borgarbúa og sjá til þess að kjör þeirra
séu sem jöfnust og best. Til að svo megi verða þarf að gera sérstakt átak til að bæta hag þeirra
sem lakast eru settir, en í þeim hópi eru konur fjölmennastar.
Ósýnileg, sterk og sýnir samstöðu
í Borgarstjórn Reykjavíkur vill Kvennalistinn leggja höfuðáherslu á eftirfarandi:
• reynsla og menning kvenna verði metin sérstaklega sem stefnumótandi afl í samfélaginu.
• kjör kvenna í borginni verði bætt og störf þeirra endurmetin til launa.
• valddreifing í borginni verði aukin og áhrif íbúasamtaka á mótun umhverfis síns verði
tryggð.
• Reykjavíkurborg tryggi blómlega menningu, atvinnulíf og atvinnuöryggi. Áhrif starfs-
manna á stjórn stofnana og fyrirtækja á vegum borgarinnar aukist.
• dagvistarþörfinni verði fullnægt.
• skóladagur barna verði samfelldur og skólamáltíðum komið á í öllum skólum.
• þjónusta við aldraða verði stórbætt.
• leiguíbúðum á vegum borgarinnar verði fjölgað.
• uppbyggingu heilsugæslustöðva verði hraðað og megin áhersla lögð á fyrirbyggjandi
heilsugæslu.
• lífríki og náttúra borgarinnar verði virt.
• mannleg verðmæti sitji ávallt í fyrirrúmi við ákvarðanir í borgarmálum.
karlasamstadan
rotum.
Kona eða karlmannsígildi

Kvennamenning er tiltölulega nýtt hugtak sem er framandi
þeim sem alltaf hafa hugsað sér menningu karla og kvenna sem
eina samofna heild, vef ofinn þráðum sögu beggja kynja.
Þó er það ekki svona einfalt. í vefnum, sögu mannkynsins,
er karlmannlega ívafið það sem er sýnilegt og það sem fram til
þessa hefur verið kallað menning og saga okkar beggja. í vefnum
glittir þó stöku sinnum í konu, stundum af því að hún hefur
gerst of fyrirferðamikil, krafist þess að verða sýnileg en jaó oftar
ef hún hefur skarað fram úr körlum, verið karlmannsígildi eins
og sagt er. Draumur kvenna um að vera sýnilegar, að eiga þátt
í sköpun samfélagsins er jafngamall samofinni sögu okkar, karla|
og kvenna, en við þekkjum ekki þá sögu nema af afspurn þar
sem hún er ekki skráð.
Þess vegna er okkar menning eins konar huldumenning,
aðeins sýnileg og raunveruleg okkur konum, líkt og huldufólkið
í þjóðsögunum sem gat ferðast um í heimi mennskra manna en
var þó ósýnilegt.
íslenskar sögur um huldufólk og álfa hafa lifað með þjóð-
inni um langan aldur og trú á slíkar verur hefur verið nokkuð
útbreidd meðal manna og er reyndar jafnvel enn. Þessar sögur
eru um margt sérstæðar og ólíkar þeim huldufólkssögum sem
þekkjast á hinum Norðurlöndunum. Eins og ýmsar aðrar þjóðsög-
ur og ævintýri bera þær vitni um þær hugmyndir og tilfinningar
sem bærðust með því samfélagi sem skóp þær.
Sú staðreynd að slíkar sögur lifa enn í vitund fólks gefur
til kynna að boðskapur þeirra er gildur og á enn erindi til okkar.
En hvaða erindi á huldukona þjóðsögunnar við kvenfrelsisbaráttu
nútímans?
Með tölulegum upplýsingum má auðveldlega sýna fram
á að konur eru undirokaður hópur í þjóðfélaginu. Þær hafa
lægri laun en karlar, minni menntun, raðast á færri starfsstétt-
ir, atvinnuöryggi þeirra er minna, þær vinna ólaunuðu störfin
á heimilunum og svona mætti lengi telja. En þetta segir ekki
alla söguna. Þó okkur tækist að uppræta það óréttlæti sem í
þessu felst, þá væri jafnri stöðu kynjanna samt ekki náð. Þess-
ar hindranir í vegi jafnréttis eru sjáanlegar og mælanlegar en
aðrar eru mjög óáþreifanlegar og erfitt er að færa sönnur á
þær. Þannig er því t.d. farið um karlasamstöðuna, þá samstöðu
sem tryggir forskot karla. Þessi samstaða, eða samtrygging, á
rót sína að rekja til þess að völd og áhrif í þjóðfélaginu eru í
höndum karla, en um leið viðheldur hún þeirri skipan mála.
Það er ekki hægt að sanna þessa samstöðu á óyggjandi
hátt en þó er margt sem varpar Ijósi á hana. Eftir fjögurra ára
setu í Borgarstjórn Reykjavíkur sjáum við konur betur en áður
í hverju hún er fólgin. Hún er m.a. fólgin í því að félagasam-
tök og stofnanir, sem eru undir stjórn málsmetandi karla, sækja
gull í greipar yfirvalda meðan hinum, sem stjórnað er af konum
og/eða miða starf sitt fyrst og fremst við konur er naumt
skammtaður bitinn.
Á fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar er ógrynni fjármagns
veitt í margháttaða félagsstarfsemi karla. Þetta fjármagn er í
formi styrkja og svo dæmi séu tekin þá má nefna að keppnis-
íþróttirnar fá á þessu ári styrki sem nema um 27 milljónum
króna, skákíþróttin fær um 1.4 milljórrir og karlakórar 250
þúsund krónur, Kvennaráðgjöfin 20 þúsund krónur og
Kvennaathvarfinu er nánast úthýst. Þótt fjárhagsáætiun hafi
verið afgreidd hvað alla aðra varðar í janúar s.l. þá er enn I
byrjun maí með öllu óljóst hvort og þá hvaða rekstrarstyrk
athvarfið fær. Mönnum getur þó tæplega blandast hugur um
nauðsynina á slíku athvarfi sem á ári hverju tekur á móti u.þ.
b. 150 konum og álíka mörgum börnum sem verða að flýja
heimili sín vegna ofbeldis heimilisföður. Hvað gengur borgar-
yfirvöldum til?
Karlasamstaðan teygir anga sína inn á flest svið þjóð-
félagsins og hefur m.a. fest djúpar rætur í pólitískum flokkum
og fjölmiðlum hvaða nafni sem þeir nefnast. Enn er í fersku
minni sú fmeykslunarbylgja sem gekk yfir fjölmiðla þegar Al-
bert Guðmundsson, fyrrverandi fjármálaráðherra, veitti 2
milljónum króna til Hlaðvarpans á Vesturgötu 3, sem er menn-
ingarmiðstöð opin öllum konum á landinu. Margir borgarfull-
trúar, sem láta sér annars ekki allt fyrir brjósti brenna, fylltust
líka heilagri vandlætingu vegna þessa máls. Fyrir stuttu ákvað
hins vegar Borgarstjórn Reykjavíkur að veita 4.7 milljónum
króna, utan fjárhagsáætlunar, til að kaupa félagsheimili í sam-
vinnu við Bridgesamband ísland. Þá sá enginn fulltrúi karla-
flokkanna i Borgarstjórn ástæðu til að gera athugasemd við
þessa ráðstöfun fjármuna þó svo að Kvennaframboðið vekti
sérstaka athygli á málinu. Hvorki heyrðist hósti né stuna frá
fjölmiðlum vegna þessa máls, ekki heldur frá þeim sem hæst
höfðu yfir fjárveitingunni til Hlaðvarpans. Þetta er karlasam-
staðan eða samtryggingin í hnotskurn.
Það má ekki skilja þessi orð sem svo að Kvennalistinn
sé mótfallinn því að karlar komi saman og spili bridge, tefli,
syngi, sparki í tuðru eða sinni öðrum slíkum hlutum í tómstund-
um sínum. Kvennalistinn hefur heldur ekkert á móti því að
Reykjavíkurborg styrki karla eitthvað til þessara hluta. Hitt
getum við bara ekki sætt okkur við, að það sem konur taka
sér fyrir hendur skuli mæta jafn litlum skilningi og raun ber
vitni. Meðan kariar sitja svo til einir við stjórnvölinn eru ekki
miklar líkur á að sá skilningur aukist. Karlasamstaðan gerir það
m.a. að verkum að við konur verðum að fylgja okkar málum
sjálfar fram, innan stjórnkerfisins sem utan. Sá er eldurinn
heitastur sem á sjálfum brennur og því munu karlar ekki breyta
hlutunum fyrir okkur. Við verðum að gera það sjálfar.
Hið táknræna gildi huldukonunnar er margslungið en benda
má á þrjá meginþætti.
Fyrsti þátturinn byggir á þeim eiginleika hennar að geta
verið ósýnileg og ferðast þannig um mannheima. Henni svipar
þannig í raun til allra þeirra mennsku kvenna sem að vissu leyti
eru gerðar ósýnilegar í eigin samfélagi. Verk þeirra inni á heimilun-
um til að viðhalda og annast um lífið sjálft, kynslóð fram af
kynslóð eru lítils virt til launa og verðleika. í reynd virðast þau
ósýnileg öllum þeim er reikna út framleiðslu og verðmætasköpun
í þjóðfélaginu og eru aldrei talin með þegar hagsæld þjóðar-
búsins er tíunduð í löngum skýrslum. Þau verk sem konur vinna
síðan úti á vinnumarkaði eru sömuleiðis nær ósýnileg þegar
meta á þau til launa. Sömuleiðis eru konur ósýnilegar á þeim
vettvangi þar sem ákvarðanir eru teknar fyrir samfélagið allt.
Annar þátturinn á rætur að rekja til þess að eigindir og staða
huldukonunnar er svo ólík því sem flestar konur í mannheimum
njóta. ímynd huldukonunnar er ofin bæði af körlum og konum
en ef til vill er hún óskhyggja og draumsýn hinnar mennsku
konu um sjálfa sig. Huldukonan var sterk, virk og voldug kona
sem gat hefnt harma sinna. Hún var kona sem gerði kröfur, hafði
frumkvæði t.d. til ásta og vakti þrá og ótta karla og kvíða um
eigin dug og getu.
Huldukonunni svipar um margt til þeirra kvenna sem nú
gera kröfu um kvenfrelsi, um frelsi til að hafa frumkvæði og ráða
yfir eigin lífi. Þær konur sem nú vilja vera virkar, á eigin forsend-
um, til að móta það samfélag sem við byggjum og gera það
mennskara og lífvænlegra, vekja ótta og kvíða meðal þeirra karla
sem ráða, líkt og huldukonan forðum.
Þriðji þátturinn er sprottinn af þeirri eindregnu samstöðu
sem ríkti milli huldukonunnar og hinnar mennsku konu. Þessi
samstaða kom gleggst í Ijós í tengslum við barneignir sem var
sameiginlegt kvíðaefni kvenna og krafðist skilyrðislausrar sam-
stöðu þeirra. Á sam hátt ríkti hefðbundin og sjálfsögð samhjálp
milli mennsku konunnar og huldukonunnar um matbjörg í harð-
indum.
Þessi samstaða og samkennd sem þannig ríkti milli kvenna
úr ólíkum heimum þjóðsögunnar á sér hliðstæðu í þeirri sam-
stöðu sem konur úr ólíkum þjóðfélagshópum og stéttum finna
nú hver með annarri þegar þær leita réttar síns. Sú neyð sem
rekur þær til samvinnu nú er jafn brýn og áður og runnin af sömu
I hálfa aðra öld hafa konur unnið sleitulaust að því að öðl-
ast almenn mannréttindi. í þeirri baráttu höfum við leitaðl
margvíslegra leiða - leiða sem hafa borið mismikinn árangur en
hafa þó skilað okkur þangað sem við erum komnar í dag. Sú
leið sem við þekkjum best og hefur að margra mati skilað okkur
lengst til að ná jafnstöðu við karla er að samhæfa okkur karla-
menningunni. Með því að líkja eftir karlmönnum, klæða okkur
eins, hegða okkur eins, hugsa eins og þeir höfum við sannað
að við getum gengið inn í hlutverk þeirra. Menntun, þátttaka í
atvinnulífi og stjórnmálum er konum opin nú á þeirri forsendu
að konur séu karlmannsígildi. En að baki þessari baráttuaðferð
liggur auðvitað sú hugmynd að konur séu annars flokks og verði
því að keppa að því að komast upp í fyrsta flokkinn. Það er ekki
fyrr en nú á síðustu árum þegar við konur höfum náð nokkurn
veginn lagalegri jafnstöðu á við karla að við getum farið að snúa
okkur að hinu raunverulega frelsi okkar - andlegu sjálfstæði -
sem byggir á sérstöðu okkar sem manneskjur - því að vera konur.
Leyfum Huldunni að stíga frjálsri
út úr dalnum
Vitundin um að lykillinn að frelsi okkar er fólginn í okkur
sjálfum, lífssýn okkar og menningu hefur hleypt nýju lífi í sköpun-
armátt okkar. Gleðin yfir því að við eigum sameiginlegan arf sem
okkur ber að varðveita og þróa, gerir okkur kleift að rýðja úr vegi
úreltum fordómum sem hafa gert okkur undirokaðar og háðar
þeirri menningu sem hingað til hefur verið einráð. Víða um heim
eru konur nú að leita uppi hina týndu sögu kvenna og leiða fram
á sjónarsviðið þá huldukonu sem saga mannsandans gleymdi
að segja frá.
Þetta viljum við Kvennalistakonur einnig gera og því höfum
við valið Huldukonuna sem tákn okkar í kosningabaráttu fyrir
komandi borgarstjórnarkosningar.
Huldukonutáknið gefur óþrjótandi og sífelld tilefni til að
ræða og útskýra baráttu kvenna fyri rétti sínum og betra heimi.
Vertu með og leyfum Huldunni að stíga frjálsri út úr dalnum!