Framfari - 12.06.1879, Blaðsíða 1

9
2. AKO. IIIIVDI, 12. JilVi 1879. Nr. 24.
II vaJ licima gjfirist.
Kom J)n, blessad Jjdsa ljos,
]ys I>u isafuhlnV
nllt til f>dss er r6s vid rt'.s
ns vid pris ur moldu.
Mattli. Jochumsson.
Nu hofum vjer tsekifen til ab llta yfir
vora fjartegu fbsturjorb, og sja, hvcrnig henni
liefir libib penna sibasla vetur og a5 nokkru
leyti hvernig him liorfir fram a framtlbina. Blob-
in og brjefin fsera oss frjettirnar: um harbindi,
snjofall mikib sumstabar, hafls o. s. frv, en
pau syna oss einnig aptur a m(5ti llfshreyfingar
1 yrnsuni efnum og vaknandi framfaraanda. par
til ma telja margt, mciri og meiri tilfinningu
fyrir ab afla sjer frbbleiks og menntunar, sem sjer-
staklega og sjerilagi kemur fram 1 pvi a5 gjdra
mskulybnum Ijettara fyrir meb ab afla sjer mennt-
unar; um pab votta liinir ymsu barnaskolar,
sem re vlbar og vlbar er verib ab stofna. pa er
alvarlegri astundun en nokkru sinni fyr ab ella
fiskiveibar meb pvi ab bieta .veibiabferbina, og
hafa hin sunnlcnsku blob pjobolfur og fsafold
att goban patt 1 ab poka pvi mali aleibis, enn-
fremur eru tilraunir gjorbar til ab koma versl-
uninni 1 heillavoenlegra liorf fyrir landib, heist
meb pvi ab Anna upp abferb til ab sporna vib
hinum sifelldu verslunarskuldum. sem eru eitt ab-
alatumein landsins, hvab velmegun 1 efnalegu til-
liti suertir. En llest pau rab, sem komib hafa
fram 1 peim efnum. virbast fremur byggb a
einskonar samkomulagi niilli kaupmanns og bonda
og verslunarvits einstakra manna, heldur en
bent sje a nokkurn pann veg, er gjori inonnutn
skuldlausan kaupskap ptegilegri eins 1 brab sem
lengd 1 ollum vibskiptum. petta mun Ilka
lengstum verba erfitt, meban ekki er peninga-
Velta til 1 landinu sjalfu, eba mob obrum orbum
ekki er stofnabur banki, sem gefi ut sobla og
veiti utlan gegn vebi. svo ab reibupeninga-
verslun geti att sjer stab, pess er og getanda
ab nokkrir kaupmenn a norbur og austurlandi hafa
mest fyrir iramgongu Granufjelags bundist fjelags-
skap til ab koma a nyrri verslunarabferb, pann.
ig ab verbmunur verbur gjUrbur a Islenskri voru
(nil, kjoti og gEerum) eptir gsebum, og er pab
ekki einungis rjpttlatara, en hin gamla abferb
(nil. ab taka meb jofnu verbi sterna sem gbba
vOru), heldur er pannig lagbur vegur til pess
ab varan verbi meir og meir vondub en hing-
til og hiekki pannig 1 verbi. pa er ab minnast
& tilraunir meb ab koma a tbvinnuverksmibju;
morgum virbast vaxa silk fyrirteki 1 augum,
og allir vita hvernig for um vefstabina og verk-
vjelarnar a dbgum peirra Skula landfbgeta Magn-
ussonar og Olafs stiptamtmanns Stefanssonar, en
pess her ab gseta ab nu eru allt abrir tfmar
en pa, veislunin 611 onnur, verkfaeri betri og
fullkomnari o. s. frv. og hversvegna skyldi ekki
i landi, par sem uilin er abalarburinn, og par
sem .er onnur eins otemandi aublegb af straum-
vatni 1 fossum. am og tekjurn, — eitthvab af
ollum possum vatnskrapt geta orbib notab til ab
ljetta fyrir sjer meb vefnabar-, duka- og kteba-
tilbuning, 1 stab pess ab sitja vib ab fitla vib
pess konar vinnu pvi naer eingongu 1 hCndunum
eins og nu a sjer stab? Jarbabsetur fara 1 voxt,
sem ab miklu leyti er ab pakka pvi ab ymsir
islenskir piltar hafa leitab og leita enn Dams ti]
buriabarskola i Noregi. Gripasyningar, sem jafnan
liaia revnst ollugt mebal til ab bieta Impelling,
eru ab komast a i Eyjafirbi og Skagaiirbi og er
pvi vonandi ab fleiri hjerub landsins taki einn-
ig slikar syningar upp. ,
pab, sem oss po einkmn virbist vera
vottur um vaxandi framfarir heima, er sjerilagi
tvennt, nil. bindindishreyflngarnar og ahuginn
fyrir menntun kvenna. I blobunum er' enn sem
fyrri minnst a bindindi, synt fram a liinar skab-
samlegu aileibingar drykkjuskaparins og hvatt til
ab ganga i algjort bindindi. pab ma mikib vera
of ekki cinhverjir gamlir vinir Baehusar kurrii
yfir ierslum timans. Engin varnargrein fyr-
jr hOud Baehusar, jafnvel ekki fyrir hbfsamri
nautn hans (sem reyndar aldrei gotur verib hbf-
somj hefir p6 komib i Ijbs enn. pab ma po
nan-ri geta ab siunum mun pykja sart, ab segja
alveg skilib vib hann, eins og 10 fjelagsmonn-
urii i bindindisljelaginu 1 Hofbahverfi, sem gengu
ur fjelaginu. af pvi peir fengu pvi ekki Irani-
geugt la fundi 29. dcs. i Hvammi i Hofbahverfi.
ab veittar yrbu junsar undanpagur fra algjorbu
bindindi. peir hafa verib orbnir pyrstir t).
En hvab sem pvi libur, pott sumir lialdi fornrj
tryggb vib turib, pa verbur pvi a hinn bdginn
ekki neitab, ab langtum meiri alvara a sjer nu
stab meb bindindishreyiingarnar en nokkru sinni
fyr, og su skobun mun vibast, ef ekki utdaub
pa i andarslitrunum, ab sa pdtti varla geta
heitib mabur meb monnum (drykkjumonnum),
sem ekki gat verib meb (pab ei ab segja. sop-
ib a brennivInsflOskunni meb hinum), og hefir pab
leitt margan dspilltan ungling ut a villustiginn,
sem hann ef til vill aldrei hefir rnegnab ab smia
af aptur. Kvennmenntunarmalinu hefir par a
indt ekkert verib hreyft 1 blobuin peim, sem
vjer hofum fcngib, og mun pab mcblram koma
til af pvi, ab pab er pegar komib a goban
rekspol; kvennaskolarnir, prir ab tolu, ganga
sinn gang rolega, eilast og gtebast meb kyrrb
og spekt innan hinna kyrlatu v6ggja skolahussins,
og par vaxa liinar ungu namsmeyjar andlegum
vexti, til ab verba sem luefastar til ab gegna
stubu sinni fyrir Iffib eptirleibis. Sumuin kunna
reyndar ab verba menntunartilraunirnar fremur til
skaba en gagns, nil. peiin sem leggja mesta
stund a pab ab hlaba abeins einhverju mennt-
unarsnibi utan a sig meb tilhaldi og tepri og
heimskulegum pdtta af kunnattu sinni. En petta,
sem hefir verib ein af abalastsebum indti kvenna-
skolunum hja mdtstobumonnum peirra og sem
eptir einhiefis-skobun peirra atti ab verba sjalf-
sogb almenn afleibing kvcnnmenntunarinnar, verb-
ur aldrei ab rjettu lagi skobab (ibruvisi en sem
undantekning, sem hlytur ab hverfa eptir
pvi, sem kvennaskolarnir na meira vibgangi og
sonn menntun rybur sjer meir og meir til rums.
Svo vjor snuum aptur ab bindindismalinu,
pa viljum vjer segja ab pab og kvennmennt-
unarmalib standi i nanu sambandi hvab vib ann-
ab. ((Kemur nu nokkub”, munu margir segja.
En spakmadi pab, sem skaldib kvab:
Kanustu minni og krusaria
kemur ei rjett vel saman.
mun jafnan reynast sannmasli, pott pab kunni ab
vera kvebib i gamni, og hefir meir ab segja
dypri pybingu, heldur on beinllnis liggur i orb-
unuin. Vjer pekkjum svo morg ctemi pess,
hvernig pair konur eru farnar, sem eiga drykkju-
menn fyrir eiginmenu eba syni. pab er ollum
kunnugt. hversu diykkjuslark spillir husfribi og
heimilisreglu, par sem pab a sjer stab, og a
hverjum bitnar sa atrobningur og oluefa fremur
en a husmdburinui? pessvegna vairi pab onattiir-
legt, ef k.onur yfir hofub ab tala helbu ekki
mestu andstygb a drykkjuskap. En hitt er einn-
ig vist ab margir hafa leibst ut i drykkjuslark
og abra dreglu, er par af leibir, eba ab minnsta
1) En pa gengu aptur 9 nyjir menu
1 pab.
kosti ekki gjort sjer far um ab luetta sliku, af
pvi ab heiinilib hefir ekki venb svo psegilegf
eba hjuskaparlilib eins inhabit og pab hefbi att
ab vera og getab verib; ef konan hefbi veru-
lega verib gob kona, kristileg og Ijiif i lund,
lireinlat, reglusiini og haft vit, vilja og kunn-
attu til ab stjdrna heimilinu, pa licfbi lika mab-
urinn einatt verib (ibruvisi fastur vib heimilib
og kostgusiinn i hushondastobunni on hann var.
En eptir pvi sem konan fier ab verba abnjdt-
andi meiri menntunar en fyr. pa mun einnig
tilfinningin fyrir peim dyggbum, sem sjerllagj
pryba husmb&urina, vakna og gtebast meir og
meir. Menntunin er eiginlega ekki innifalin 1
pvi ab kunna sem mest utanbdkar i liinni eba
pessari vfsindagrein. eba 1 pvi ab kunna sem
flestar listir til handanna, heldur i pvi ab and-
inn lyptist upp, ab tilfinningin gtebist fyrir ullu
gdbu og fogru og partil fheyra mobal annars
liinar aburtcildu hiisihdbur-dyggbir. Ab vekja
og gteba petta lif andans er einmitt abatetlunar-
verk hinna nystofnubu kveunaskola. pegar kon-
an pannig menntast, pa mun lfka heimili henn-
ar asiban bera pess draik merki. og pa mun
pab reynnst ab inndoelt heimilislif mun aptra
morgum fra drykkjuskaparveginum, og hafa heilia-
rik alirif a pa i lleiru tilliti, og parmcb er uud-
irstaban logb undir pab, sem hib einstaka sailu-
rika heimili er litib synishorn af, nil. farssel-
legt og framssekjandi pjoblif.
t sambandi vib hib ofansagba
viljum vjer tilfeera l'aein orb ur ritgjorb i Nf.
nr. 53. — 54. eptir (iKdnu” eina, meb forsogn-
inni (lAfram meb bindindib”; pau hijdba pannig.
„Hi6 oinasta Og areibanlegasta rub, ti] ab kom-
ast i veg fyrir drykkjuskaparfarib er ((bindindi’\
an pess allt jeg pab oliEKnandi meb ollu, en til
pess ab bindindib verbi dreiba.nlegt .parf ineir en
kak eitt; menu purfa ab taka sig einarblega
saman um ab kaupa alls ongan ^spiritus-’ og
pab 1 stOrum hjerubum, ja i heilum ijorbungum,
pvi annars bryst pcstin inn hvabanteva og svif-
ur brabla yfir hvern smablettinn, svo ekkert gagn
verbur ab pesskonar bindindi, jeg nefni ekki allt
landib, sem er po aubsjftanlega hib vissasta meb-
al, af pvi jeg held ab naunganum ' pyki jeg pa
fara ab stynga arinni of djupt 1”. Silk alvoru- «
orb hofum vjer dvlba sjeb. fsafold VI. 5. frieb-
ir oss um, ab Islendingar drekki upp drlega ekki
nema a abra miljdn krona eba 10—20 kr. a
hvert mannsbarn 1 landinu. Eitthvab maetti gjdra
meb ollu pvi fje, sem pannig fer mer eingongu
til ab spilla sal og likama, hvort sem hinir
einstoku notubu pab til ab cfla sin sjerstak-
lega gagn eba pvi veeri varib til almennings-
nota. Vjer viljum pvi ab sfbustu benda a eitt
rab til pess ab utryma drykkjuskapuum; pab or
nfl. ab pab verbi gjort ab logum a alpingi, ab
liver su sveit eba sysla, par sem mciri hlutj
manna vill enga solu afengra drykkja hafa,
megi banna liana meb pvi ab sampykkja meb
meiri hluta atkvieba ab engin sala afengra drykkja
skuli eiga sjer par stab. Slik log hafa um langan
aldur att sjer stab hjer f Ameriku og pannig
hefir drykkjuskap verib algjdrlega byggt ut ur .
stdrum hjerubum, og puria pau ekki ab ibrast
eptir. Sumum bindindismOnnunum kann ab virb-
ast pab vera b par la mas, ab purfa ab fara [ab
stofna til atkvEebagreibslu um slikt, og pykja
langtum handh*gra ab gefa ut 1 eitt sinn fyrir
allt log um ab altaka alia vlnsolu 1 landinu
og allan vlnllutning paiigab. En auk pess sem
slik log aldrei mundu na sampykki, eru pau 1
sjalfu sjer biebi ranglat og bhyggileg, r a n g -
1 a t, af pvi pau skerba frelsi bins einstaka ab