Framfari - 23.10.1879, Page 1

Mi*. &&,
2. ARC*
LtMlH, 23. OKTtfBER 1829.
SuimudagaskGlinn i Winiiipegk
pess ma Mikillega sakna. of sunnud'agaskdli
sa, sem pan- heiBilrskonur, Miss Johanna Skapta-
dottir, Miss Andrea Fischev dg Mrs. Helga S.
porsfeinsddttir, hafa haldiB uppi i Winnipeg, fell-
mu um koll eBa lnettir algjiirlega. pa& er sorg-
leg fregn fyrir alia pa, sem unna uppfrieBingu og
framforurii aeskulfBsins, ekki slst fyrir foreldra, sem
eiga bMn efra. pa5 er vitaskuld, a& skdii pessi
hefir veriB haldinn 1 smaum styl — aB eins einn
dag i viku — en nytsemi og heillarfk ahrif skola
eru ekki eingdngu komin undir pvl. aB hann sje
haldinn svo eBa svo opt, t. d. hvern dag, eBa par
sjeu kenndar sem flestar frieBigreinir, hslduf eink-
Um og sjerllagi undir peim anda, sem rikir par,
a& kristinddmurinli (kristileg tru og kristilegt
IramfcrBi) ra&i par i einu og ollu. Og paB getur
eins att sjer staB i skola, sem haldinn er einu
siiuii i viku og skola, sem haldinn er a hverjum
degi, enda viturn vjer, aB petta he fir ekki vant-
aB hja Kennurunutn (kennslukonunuin) viB sur.nu-
dagaskdla penna; eins og getiB er i hinui aBsendu
groin um hann i seinasta blaBi Frf. liafa pier
haldiB honum uppi okeypis og einungis af veg-
lyndi sinu, inanukserleika og umliyggju fyrir bornuni
peim og unglingum, sem margir hverjir hafa staB-
ib eins og einmana innanum pann soil, sein a sjer
staB i Winnipeg-Bib; pegir pess er giett, live aunt
pier hafa latiB sjer um ab laga anda peirra unglinga,
sem a liann hafa gengiB. Iffga og vekja tillinn-
ingarnar fyrir ollu kristilegu, goBu og fiigru, en
vara viB hinu sem miBur siemir, pa. er auBskiliB
til live rnikils goBs pessi skdii. po testa smar
sje, pegar hefir veriB unglingum, sem par
hafa notiB tilsagnar og fne&slu.
Hversu ariBaildi paB er, a& halda uppi
slikri iiienntunartilraun f Winnipeg, mun liver
alvarlega hugsandi maBur, er til pekkir, finna.
Hje&an ur njdendunni senda menu pangaB born
sin fyrir innan og um fermingu. peir gjfra rjett
1 pvf, pvl born og unglingar, sem farnir eru aB
stalpast, hafa gott af pvi a& fara ut a meBal hjer-
lendra manna, til aB kynmist ymsum iniilendurii
siBum og verklagi; meB pvf lsera peir. auk liinn-
ar ensku tungu, ymislegt, sem ekki er kostur a
1 heirna'husuni, auk pess sem peir geta pannig
meB hsegu moti unniB fyrir sjer og meira aB segja
styrkt foreldra slna i njdendunni. Fyrir stfilku-
boin mun varla finnast hentugri staBur i pvl efni,
er pa eins hiEgt sje a& na til, og eiumitt Winni-
peg. En par a Ilka murg ohiefah lieinia armars
vegar, alls konar slark og os Bsenii, eins og titt
er i biejuni. Allir vita hversu haitt oreynduin
unglingum — pegar peir I'yrst n& lieita ma koma
verulega ut i liliB - er viB aB leiBast ut a ein-
liverja villustigu, meBan salin er svo uug og 6-
styrk og skihiingurinn oproskaBur, en ef til vill
dtal freistingar og talsnorur liggja viB dyrnar.
Hjeraf er auBsiett, hversu mikilsvert pa& er fyrir
sllka unglinga aB hafa 1 einhvern pann staB aB
hvcrfa, pur sem peir fa. leibbeining og uppdrfun
1 kristilegu siBfer&i, auk pess. a& menntast a
annan hatt. Reyndar ma telja paB hofuBatriB*
fyrir bom pau, er upp eptir fara aB pau komist
1 vist hja go&u og guBhraiddu iolki, en bieBi
er pa&, aB pau eru inisjafulega lansom 1 pessu
efni, og t-nda pott svo visri, aB 611 ksemist a
goB og guBriekileg heimili, pa vieri skolanuin
enganveginn ofaukiB fyrir paB. Skolinu veitir
j'liisa pa meiinttin, sem heiuiiliB eptir eBli sfnu
ekki getur veitt, og jafuframt getur hann geliB
boriiuniiin goBa luiBheining til pess, a& hafa pess
full not er pau sja fyrir sjer a heimilunum, ekki
slst meBan pau kunna lltiB sem ekkert 1 enskri
tungu. paunig ma segja aB heimiliB og skoliuii
komi hvort 6&ru til lijalpar eBa bieti hvort aim-
aB upp.
AB peir, sem skolanS lijdta. geti boBiB
fram borgun er natturlega ekki um aB tala, 1
amiari eins fatiekt og er me&al islendinga, svo
mj.'g sem a& minnsta kosti allir peir. sem born
eiga efra, munu oska aB hann gset-i haldiB afram.
En nu er ein af kemislukonunum pegar l'arin fra
Winnipeg og onnur a forum, og ma pvf sja,
hversu liatt er viB aB harm verBi aB hastta aB
minnsta kosti um stundarsakir, liema hjalp kom;
ur einhverri att, til aB halda honum uppi. piift
er engin von til pess, aB Andrea Fischer, sem
verBur ein eptir i Winnipeg af’ kerinurunum, gel;
ein haldiB par uppi stjorn og kennslu. en vjer
efumst ekki um, aB paB mun vera paB liiannval
meBal islenskra kvenna par efra. aB ef pier, sem
linna 'sig til pess fserar, hjalpuBust aB meB a& veita
tilsdgn a sunnudeigum iisamt Andreu Fischer, sem
mun eins fus nu og- bun hefir veriB aB leggja til
sinu skerf til menntuiiar hinum ungu salum, pa
muni skolinu lneglega geta haldiBj' afram og paB
i goBu iagi,
Vjer viljum pvi enda pessa hugvekju vora
meB pvi alvarlega aB skora a allar fslenskar stulk-
ur i Winnipeg, sem aunt er urn ^ kristindom,
memituii Og si&gasBi leskulj'Bsins, aB leggjast a eitt
meB iiB halda pessu meimtunarVerki afram, —
pessu verki, sem pegar hefir veriB svo drengilega
byrjaB, og orBiB til iiB sa nnirgu pvl fraikorni 1
margt eitt ungt hjarta.' sem fyrir guBs naB mun
aldrei paBan hverfa, heldur bera blessunarrlka
avexti lyiir allt pess Iff.
MATSUDA MED GUFLT.
I ynisiim. biejum f Bandarfkjum t. d. Lock-
port i New York og Spriugfield f Massachu-
setts eru busin hituB a veturna meB gufu, sem
veitt er meB pipum inn i pau l'ra Storum] gufu-
kdtlmn a einum e&tt iaiini stoBuni 1 bsenuin, aB
sinu leyti eins og gasi og vatni er veitt inn i
busin fra gasverkinu og vatnsverkinu. Svo var
tilaitlast aB gufan yrBi einnig notub til aB sjoBa
og steikja mat viB, svo aB eldstor pyrfti alls ekki
iiB liafa i husunum. petta var reynt og tokst
reyndar aB nokkru leyti, oil ekki svo aB fullniegj-
andi vieii, pvl verulega*hentugur ofn, til aB veita
gufunni inn 1, var ekki til. Eli nu kvaB maBur
einn i New York hafil fundiB upp slikan ofn.
Hann var liylega reyudur i Lockport, og reyndist
pr^Biiega. Alls konar kjot var soBiB i honum,
ilesk steikt, kartoplur so&iiur. hrauB bakaB, kaffi
heitt, og allt gekk undrunarlega lljott. Kj.JtiB,
steikin, kartoplurnar o. 11. varB svo notalega
meyrt og ljuffengt, aB uiidrum potti sieta og pott
petta vairi latiB standa [1 ofniniun helniingi lcug-
ur en purfti, pa varB liiaturinn hvorki harBur nje
pur. heldur var jafn safamikill og go&ut og ollu.
BrauBiB vai bakaB a 40 uifnulum og kalliB heitt
a 10. Aunar kostur viB ofn penna var, iiB liiai-
urinn gat aldrei brunniB viB,
Su tlB fer a& nalgast, aB ekki parf ami-
a& aB hafa fyrir, til aB fa megilegt ljos og liita
1 herbergi sin, mat sinu so&iun, og drykki heitta
eptir vild, en siuiajkruiiuni lijer og hvar f liusi
sluu. Eli paB er aBgietandi, aB pessu verBur ein-
ungis viBkomiBfiJpjetthyggBtfiit biejum.
lliESTA JARNBRAUT.
1 spanskuunerikiinsku blaBi er froBleg skj-rsla
urn legu og byggingu Andes-jarnbrautariunar 1
SuBui-Aineriku, sem oBru natpiheitir _Ferro Carli
Transaudiui”; er paB bin lnesta jarnbraut a yfir-
borBi jarBarinnar. Hun byrjar viB Callao 1 rikinu
Peru, ligghr fyrst meBfram strond Kyrrahafsins
til Lima, h. fuBborgnrinnar i pvi riki, og pa&nn
upp i Atidesfjollin og ylir pan. A einum staB
f Ijollunum liggur hun 14,260 leta hatt ylir sjav-
armal, eBa viBllka hatt og tinduriun, Mont Blanc,
1 Alpafjiillum ii Italiu, sem er luesta Ijall INorB-
imrlfu, og pvl mer hfilmingi liaerra en nemur
snjdliuu Alpafjalhi. JarniB i pessa Stofkostlegu
braut var fengiB fra Eiiglandi og timbriB fra
Oregon 1 Bandai'lkjuin. Eins Og nserri rna geta
eru mOrg djup skfirB og mikil gljufur i fjjllunum,
sem bryr hefir orBiB aB gjOra ytii. Einhver bin
inerkasta peirra erbniin viB Veragos, iitin stond-
ur a tveirnut jarnstdlpuni. sem eru 240 feta ha-
1r. paB kvaB veia voBaleg sjon aB lita fra brunni
oian i djiipiB fyrir lieBan, og pegar jarnbrautaf-
]estin fer ylir liana, verBur paB fyrir fer&amaim-
irmin likast pvi, sem honum sje'peytt 1 gegnum
loptiB. \ fir 60 jarBgong voru graiin i gegnum
einstok fjoll t og brautin siBan logB um, Sum-
it eru peir staBir, par sem brautin liggur ofan-
jar&ar, aB sdlarljosiB mer aldrei iiB skitia a pa
pratt fyrir hina miklu lithB; valda pvi hiiiirstor-
kostlegu fjallatindar, er gniefa svo geysilAtt ujip
i loptiB. aB peir byrgja sdlarljosiB gjorsanilega
ut fir skorBunuut, svo par er stoBtigt myrkur.
Sa, sem rjeB sml&tnu ii pessu storvirki var
Linn amerikanski verkfiieBiugur Meiggs: hann do
1877. Haml heiit- eiunig byggt brautina milii
Chili og Valparaiso. Til minningar um hann er
einn tindur 1 Andesfjollunum knllaBur Meiggs-tiudur.
Ll'TILL GUFCVAGN.
MaBur einn 1 Wlnarborg i Austurriki
liolir latiB bua til dalltinn gufu.yagu, sem er lit-
iB stierri en venjulegur lokaBur vagti (cab), er
einn liestur gengur fyrir. Fjorir menn geta kom-
ist fyrir iiini 1 vagninum og prlr u vagnstjora-
sietinu. Aptantil f honum ur gufuketillitin, og
par situr eldstjorinn. GiffilafliB knyf einungis apt-
urhjolin, en franilijdlunum nia sruia meB stfri,
sem stendur upp viB vagnstjdrasietiB. par er og
stong til aB hafa nieB stjorn ii oryggisopi (ventil) i
til pess a& heifa eBa lira a guluaflinu, og pann-
ig ma liraBa e&a seinka ferB vagnsins eptir vild.
Undir vagnstjorasaetinu er vatnsilat og kautcliuk-
slanga’ (eins konar pipa) viB, til aB f'ylla paB meB
vatni, hvar sem vera vill ii leiBinni. Hvergi ryk-
ur ut gufa, en paramdti pytur fit reykur mikilh
FerBin a vagninum kvaB geta liraBast orBiB a viB
lljdtasta hest paB kvaB og mjOg auBvelt aB
styra honum; eins ma stuBva hann snfgglega, og
lileypa honum pegar aptur af staB.
H/ED VMSRA MANNFLOKKA.
t rlti einu um maiinfrieBi (likamafneBi)
eptir Dr. A. Weisbacli, sem er aiBsti Iseknir viB
sjukrahus Austurrikis og Ungverjalands i Kon-
staiitiuopel, eru niikiisverBar upplysingar um meBal-
ine& yinsra pjoBa. Eptir peim er hinn gotneski
kynllokkui (pjoBverjar og NorBurlandalhiar) hinu
iiiesti i NoiBunilfu, og paraf eru NorBmenu haist-
ir, nil. 1728 millimeter (1 millimeter er
pusundasti hliiti af meter, sem er hjeruin-
bil 3 let). Hottentottar, sem bua sunnantil *
Afriku. eru hinir minnstu menu f lieiuii, nil. aB
meBaltali 1286 millimeter, en ibuarnir a Nyja Zen’
landi i Astraliu hinir stserstu menu, 1757 milli-
meters pa koma NorBuienn na-stir peim u6 haB,
Um Islendinga mun ekki getiBi
ll i ii elstu lijon 1 Raudarikjum kvaBu
vera Mr. Og Mrs. Fish; pau bfia 1 Hand ViB High
Forest i Minnesota. MaBurinn er 104 ara gamall
og konan 96 ara. BteBi eru bin ernustu.